راهنمای کامل کار و استخدام در ازبکستان برای خارجی‌ها

استخدام در ازبکستان: داستان از کجا شروع میشه؟

وقتی شرکتها میخوان کارشون رو در سطح جهانی گسترش بدن، با یه عالمه چالش روبرو میشن که یکی از مهمترینهاش منابع انسانی یا همون HR هست. این یعنی باید بتونن نیروهای محلی و خارجی (که بهشون میگن expat) رو استخدام کنن، حقوقشون رو بدن، مالیاتهاشون رو پرداخت کنن و از همه مهمتر، برای نیروهای خارجی مجوز کار و ویزا بگیرن تا بتونن به شکل قانونی توی اون کشور کار کنن.

اگه شرکتی بخواد شما رو برای پروژه‌هاش در ازبکستان استخدام کنه، میدونه که پروسه استخدام و قانونی کردن کار شما از راه دور میتونه حسابی پیچیده باشه. اینجاست که بعضی شرکتها از یه راه حل به اسم PEO یا Employer of Record (EOR) استفاده میکنن.

بذار ساده بگم اینا چی هستن. فکر کن یه شرکتی میخواد شما رو تو ازبکستان استخدام کنه ولی خودش اونجا دفتر و شرکت ثبت شده نداره. یه شرکت دیگه به اسم PEO یا EOR میاد وسط و شما رو به شکل قانونی برای اون شرکت اول استخدام میکنه. یعنی کارای اداری، حقوقی، مالیاتی و گرفتن مجوز کار شما رو اون شرکت واسط انجام میده. اینطوری هم ریسک رد شدن ویزا کمتر میشه و هم کلی از دردسرهای اداری از روی دوش شرکت اصلی برداشته میشه.

بعضی از این شرکتهای EOR خدمات اضافه‌تری هم ارائه میدن، مثل پیدا کردن خونه، دفتر کار، دادن سیم‌کارت و ماشین، استقبال در فرودگاه و حتی کمک برای جابجایی خانواده شما. اینجوری شرکت اصلی میتونه روی اهداف تجاری خودش تمرکز کنه و کارای مهاجرتی شما رو به این واسطه‌ها بسپاره. این راه حل هم برای مأموریتهای کاری طولانی‌مدت خوبه و هم به عنوان یه راه حل موقت تا وقتی که شرکت بخواد به شکل رسمی توی ازبکستان ثبت بشه.

چه کسانی در ازبکستان به مجوز کار نیاز دارن؟

یه قانون کلی وجود داره: هر شهروند خارجی که قصد داره در ازبکستان کار کنه، باید مجوز کار بگیره. این قانون برای همه شغلها و همه بخشها صدق میکنه. این کارفرماست که مسئولیت داره برای نیروی کار بین‌المللی خودش این مجوزها رو بگیره.

البته چندتا استثنا هم وجود داره که این افراد نیاز به مجوز کار ندارن:

• افراد خارجی که اقامت دائم ازبکستان رو دارن.
• سهامداران خارجی که مبلغی حدود ۲۲۹ هزار دلار آمریکا (آمار تا ۳۰ آپریل ۲۰۲۴) در شرکتهای ازبکستانی سهم خریدن یا این مبلغ رو در شرکت تازه تاسیس خودشون سرمایه‌گذاری کردن.
• مدیران شرکتهای خارجی یا مشترک که توسط این شرکتها استخدام شدن (فقط تا ۳ ماه اول).
• کارمندانی که توسط شرکتهای عضو «آی‌تی پارک» (IT-park) ازبکستان استخدام میشن.
• کارمندانی که کارشون رو به شکل دورکاری از خارج از ازبکستان انجام میدن.
• شهروندان بعضی از کشورهای CIS مثل روسیه و قزاقستان ممکنه تحت توافقات دوجانبه نیاز به مجوز نداشته باشن.

انواع ویزاها در ازبکستان

ازبکستان ویزاهای مختلفی داره که هر کدوم برای هدف خاصی طراحی شدن. برای ما اینجا ویزاهای مربوط به کار مهمه:

نوع ویزا	توضیحات
ویزای E	این ویزای اصلی برای کار هست و برای شهروندان خارجی که در ازبکستان استخدام میشن صادر میشه.
ویزای B-2	برای نمایندگان تجاری که به قصد بیزینس به ازبکستان سفر میکنن. این ویزا اجازه کار تمام وقت رو نمیده.
ویزای A-1	برای دانشجوها و کارآموزها.
ویزای T	برای توریستها.
ویزای D-1	برای افرادی که به شکل دائم در نمایندگیهای دیپلماتیک کار میکنن.
ویزای IS	برای نیروهای خارجی که پیشنهاد شغلی و مجوز کار دارن.
ویزای INV	برای سرمایه‌گذاران بزرگ (با اعتبار تا ۳ سال).

یادت باشه، برای کار کردن به شکل قانونی، شما به ویزای نوع E یا ویزاهای مشابه کاری نیاز داری.

سناریوهای معمول برای استخدام در ازبکستان

شرکتها معمولا از سه راه برای استخدام نیروی خارجی در ازبکستان استفاده میکنن:

1. حمایت (Sponsor) از یک کارمند خارجی برای گرفتن ویزا و مجوز کار: این رایج‌ترین راه برای شغلهای تمام وقته. کارفرما (یا یک شرکت EOR) باید در ازبکستان ثبت شده باشه و یه قرارداد کاری قانونی به شما پیشنهاد بده. این روش برای شغلهای طولانی‌مدت که نیاز به حضور فیزیکی در دفتر دارن مناسبه.
2. استخدام یک پیمانکار (Contractor) خارجی: اگه شما به عنوان یه فریلنسر یا پیمانکار مستقل کار میکنی، میتونی بدون حمایت کارفرما با مشتری‌های بین‌المللی کار کنی. اما خودت مسئول ثبت مالیاتی و گزارش درآمدت طبق قوانین ازبکستان هستی. این روش برای پروژه‌های کوتاه‌مدت یا مشاوره‌ای مناسبه، مخصوصا اگه از قبل در ازبکستان زندگی میکنی.
3. انتقال یک کارمند فعلی به ازبکستان: اگه از قبل برای شرکتی کار میکنی و اون شرکت میخواد شما رو به ازبکستان منتقل کنه، باز هم تمام مراحل گرفتن ویزا و مجوز کار باید طی بشه. حتی اگه کارمند اونها باشی، برای کار قانونی در ازبکستان به یک کارفرمای ثبت‌شده محلی (که میتونه EOR باشه) نیاز داری.

مراحل گرفتن ویزا و مجوز کار در ازبکستان (قدم به قدم)

پروسه گرفتن مجوز کار میتونه پیچیده به نظر برسه، اما اگه مراحلش رو بدونی، قابل مدیریته. این فرایند معمولا توسط کارفرما پیش برده میشه.

• زمان‌بندی کلی: به طور معمول، کل فرایند از شروع تا ورود شما به ازبکستان بین ۲ تا ۳ ماه طول میکشه. بعد از ورود هم حدود ۲ هفته تا ۱ ماه دیگه زمان میبره تا همه چیز نهایی بشه.

این مراحل به ترتیب اینجوریه:

قدم اول: کارفرما باید مجوز استخدام نیروی خارجی بگیره (Corporate Work License)
قبل از هر چیزی، شرکتی که میخواد شما رو استخدام کنه باید از دولت ازبکستان یه مجوز کلی برای استخدام تعداد مشخصی نیروی خارجی بگیره. این مجوز معمولا برای ۶ ماه تا یک سال اعتبار داره.

قدم دوم: جستجو در بازار کار محلی (Labor Market Test)
کارفرما باید ثابت کنه که برای این موقعیت شغلی، هیچ کاندیدای واجد شرایطی در داخل ازبکستان پیدا نکرده. این کار برای اینه که اولویت با نیروی کار محلی باشه.

قدم سوم: اعتبار سنجی کارفرما در وزارت امور خارجه (MFA)
کارفرما باید در دپارتمان کنسولی-حقوقی وزارت امور خارجه ازبکستان (MFA) اعتبارسنجی بشه تا بتونه برای شما دعوتنامه ورود به ازبکستان صادر کنه. این کار حدود ۱۰ روز کاری طول میکشه.

قدم چهارم: گرفتن ویزای ورود اولیه (معمولا ویزای تجاری B-2)
بعد از اعتبارسنجی، کارفرما برای شما درخواست دعوتنامه میده و وزارت امور خارجه یه ویزای ورود (معمولا ویزای تجاری یا بیزینسی) صادر میکنه. شما با این ویزا وارد ازبکستان میشی.

قدم پنجم: ورود به ازبکستان و ثبت آدرس محل اقامت
بعد از اینکه با ویزای ورود اولیه وارد کشور شدی، ظرف ۳ روز کاری باید آدرس محل اقامتت رو ثبت کنی. اگه در هتل هستی، خود هتل این کار رو آنلاین انجام میده. اگه در آپارتمان شخصی هستی، باید با صاحب‌خونه به نزدیکترین اداره پلیس (دفتر پاسپورت) بری یا آنلاین ثبت نام کنی.

قدم ششم: درخواست برای مجوز کار فردی (Individual Work Permit)
حالا که داخل ازبکستان هستی، کارفرما مدارک شما رو به «آژانس مهاجرت کاری خارجی» ارائه میده و برای شخص شما درخواست مجوز کار میکنه. بررسی این درخواست حدود ۱۵ روز کاری طول میکشه.

قدم هفتم: گرفتن ویزای کار (ویزای نوع E)
بعد از اینکه مجوز کار شما صادر شد، کارفرما برای گرفتن ویزای کار چندبار ورود (نوع E) اقدام میکنه. چون شما داخل ازبکستان هستی، این درخواست به وزارت کشور داده میشه. این مرحله هم حدود ۱۰ روز کاری زمان میبره. ویزای کار برای مدتی معادل اعتبار مجوز کار شما صادر میشه.

قدم هشتم: ثبت مجدد آدرس با ویزای جدید
بعد از گرفتن ویزای کار، باید دوباره به اداره پلیس بری و مدت زمان ثبت اقامتت رو برای دوره اعتبار ویزای کارت تمدید کنی.

نکته مهم: مجوز کار و ویزای کار معمولا برای یک سال صادر میشن و باید سالانه تمدید بشن. فرایند تمدید باید حداقل ۳۰ روز قبل از تاریخ انقضای مجوز فعلی شروع بشه.

مدارک مورد نیاز برای گرفتن مجوز کار

لیست مدارکی که شما و کارفرما باید آماده کنید، معمولا شامل این موارد میشه. جدول زیر یه دید کلی بهت میده:

نام مدرک	توضیحات	تعداد کپی/اصل
کپی صفحه اطلاعات پاسپورت	پاسپورت باید حداقل ۳ ماه بعد از تاریخ انقضای مجوز کار، اعتبار داشته باشه.	یک کپی واضح
۲ قطعه عکس پاسپورتی	رنگی، سایز ۳.۵ در ۴.۵ سانتی‌متر، با پس‌زمینه سفید. چهره باید روبرو باشه، دهان بسته و چشمها باز.	دو قطعه اصل
پروفایل متقاضی	یه فرم که اطلاعات پایه‌ای شما، تحصیلات، هدف از سفر و محل کارتون در ازبکستان رو مشخص میکنه.	یک نسخه اصل
اثبات سابقه کاری	نامه‌های مرجع از کارفرماهای قبلی به عنوان مدرک تجربه کاری شما توصیه میشه.	یک کپی واضح و ترجمه شده
پاسپورت معتبر		یک نسخه اصل
فرم درخواست ویزا	این فرم باید به دقت پر و امضا بشه. میتونید از وبسایت http://evisa.mfa.uz/evisa_en/ بگیریدش.	یک نسخه اصل
قرارداد اجاره محل سکونت	باید توسط همه طرفین امضا شده باشه. کپی قابل قبوله اما ممکنه اصلش رو هم بخوان.	یک کپی واضح
اثبات محل اقامت موقت	رزرو تایید شده هتل با اسم، آدرس و شماره تلفن. یا اگه هتل نیست، اطلاعات محل اقامت جایگزین.	یک کپی واضح
نتیجه آزمایش HIV	یه گواهی پزشکی از یک کلینیک محلی که نشون بده شما مبتلا به HIV نیستی. (نکته: یک منبع اعلام کرده که از ۱ مارس ۲۰۲۲ این مدرک دیگه برای درخواست مجوز کار لازم نیست، اما بهتره همیشه آخرین قوانین رو چک کنی.)	یک نسخه اصل
قرارداد کاری	یک قرارداد کاری رسمی بین شما و کارفرمای ازبکستانی که شرایط کار رو مشخص میکنه.

هزینه‌ها و زمان‌بندی‌ها به روایت اعداد

دونستن هزینه‌ها و زمان‌بندی بهت کمک میکنه بهتر برنامه‌ریزی کنی. این اعداد از منابع مختلف جمع‌آوری شدن و ممکنه کمی تغییر کنن.

هزینه‌ها:

• هزینه مجوز کار شرکتی (Corporate Work License): حدود ۳۰ دلار آمریکا
• هزینه بررسی درخواست مجوز کار فردی: حدود ۳۰ دلار آمریکا
• هزینه صدور مجوز کار فردی: حدود ۸۱۰ دلار آمریکا
• هزینه ویزای کار (نوع E): حدود ۱۶۱ دلار آمریکا
• هزینه بررسی درخواست دعوتنامه توسط MFA: حدود ۵ دلار آمریکا برای هر نفر

هزینه صدور ویزا (بر اساس نوع و مدت): این هزینه‌ها مربوط به ویزای ورودی هستن و ممکنه برای ویزای کار متفاوت باشن، اما یه دید کلی بهت میدن:

• ویزای یک‌بار ورود:
  • تا ۷ روز: ۴۰ دلار
  • تا ۱۵ روز: ۵۰ دلار
  • تا ۳۰ روز: ۶۰ دلار
  • تا ۳ ماه: ۸۰ دلار
  • تا ۶ ماه: ۱۲۰ دلار
  • تا ۱ سال: ۱۶۰ دلار
  • (برای هر بار ورود اضافه، ۱۰ دلار به هزینه اضافه میشه)
• ویزای چندبار ورود:
  • تا ۶ ماه: ۱۵۰ دلار
  • تا ۱ سال: ۲۵۰ دلار

علاوه بر اینها، هزینه‌های جانبی مثل هزینه‌های اداری هم وجود داره که بستگی به محل صدور ویزا داره.

زمان‌بندی:

• کل پروسه تا زمان ورود به ازبکستان: ۲ تا ۳ ماه
• زمان بررسی درخواست مجوز کار توسط آژانس: ۱۵ روز کاری
• زمان صدور ویزای کار: ۱۰ روز کاری

قوانین کار در ازبکستان: وقتی استخدام شدی چی در انتظارته؟

بعد از اینکه همه مراحل رو طی کردی و کارت رو شروع کردی، باید با قوانین کار در ازبکستان هم آشنا باشی.

قرارداد کاری:

قرارداد کاری کتبی در ازبکستان الزامیه. قراردادها میتونن دو نوع باشن:
۱. قرارداد با مدت نامحدود
۲. قرارداد با مدت معین (موقت)
اگه قرارداد موقت تموم بشه و شما به کار ادامه بدی، قرارداد به شکل خودکار به نامحدود تبدیل میشه.

ساعت کاری:

• ساعت کاری عادی نباید بیشتر از ۴۰ ساعت در هفته باشه.
• در هفته کاری ۶ روزه، کار روزانه نباید بیشتر از ۷ ساعت باشه.
• در هفته کاری ۵ روزه، کار روزانه نباید بیشتر از ۸ ساعت باشه.
• بین دو روز کاری، باید حداقل ۱۲ ساعت استراحت داشته باشی.
• روز قبل از تعطیلات رسمی، ساعت کاری برای همه حداقل ۱ ساعت کمتر میشه.
• برای افراد زیر ۱۸ سال، کارمندان در مشاغل با شرایط نامساعد، و مشاغل با استرس ذهنی بالا، ساعت کاری ۳۶ ساعت در هفته است.
• برای افراد زیر ۱۶ سال، ساعت کاری ۲۴ ساعت در هفته است.

اضافه کاری:

اضافه کاری باید با حقوق بالاتر پرداخت بشه. معمولا تا ۲۰۰ درصد حقوق عادی برای هر ساعت اضافه کاری پرداخت میشه. کار در روزهای تعطیل هم همین شرایط رو داره.

حقوق و دستمزد:

• حداقل دستمزد در ازبکستان ۱،۰۵۰،۰۰۰ سوم ازبکستان در ماه تعیین شده (UZS). (این عدد ممکنه تغییر کنه).
• حقوق باید به صورت ماهانه و حداقل یک بار در هر نیمه ماه پرداخت بشه، طوری که فاصله بین پرداختها بیشتر از ۱۶ روز نباشه.

مرخصی سالانه:

• بعد از شش ماه کار در سال اول، کارمندان حق استفاده از حداقل ۲۱ روز تقویمی مرخصی سالانه با حقوق رو دارن.
• افراد زیر ۱۸ سال و افراد دارای معلولیت گروه I و II، حداقل ۳۰ روز مرخصی سالانه دارن.
• در طول مرخصی سالانه، حقوق متوسط کارمند پرداخت میشه.
• میشه با توافق، مرخصی رو به بخشهای مختلف تقسیم کرد، به شرطی که یک بخش از اون کمتر از ۱۴ روز تقویمی نباشه.

قوانین مربوط به زنان:

• زنان باردار ۷۰ روز تقویمی قبل از زایمان و ۵۶ روز تقویمی بعد از زایمان مرخصی دارن (در صورت زایمان سخت یا چندقلو این مدت به ۷۰ روز بعد از زایمان افزایش پیدا میکنه).
• در طول این مدت، زنان ۱۰۰ درصد متوسط حقوقشون رو به عنوان کمک هزینه دریافت میکنن.
• استخدام زنان در کارهای شبانه، اضافه کاری یا کار در آخر هفته ممنوعه.
• امتناع از استخدام زنان یا کاهش حقوقشون به خاطر بارداری یا داشتن فرزند ممنوعه.
• اخراج زنان باردار و زنانی که کودک زیر سه سال دارن به خواست کارفرما ممنوعه، مگر در صورت انحلال کامل شرکت.

پایان قرارداد کاری (اخراج):

• کارفرما باید به صورت کتبی به کارمند اطلاع بده. مدت زمان اطلاع‌رسانی بستگی به دلیل خاتمه قرارداد داره.
• کارمند هم اگه بخواد استعفا بده، باید ۱۴ روز قبل به صورت کتبی اطلاع بده.
• میشه با توافق، به جای دوره اطلاع‌رسانی، معادل حقوق اون دوره رو به عنوان جبران خسارت پرداخت کرد.
• در طول دوره اطلاع‌رسانی، کارمندان حق دارن حداقل یک روز در هفته با حقوق از کار غیبت کنن تا دنبال کار جدید بگردن.
• در صورت فسخ قرارداد، همه مبالغ باقی‌مونده باید در روز آخر به کارمند پرداخت بشه.

زندگی در ازبکستان: نکات ایمنی، قانونی و فرهنگی

وقتی به یه کشور جدید میری، فقط قوانین کاری مهم نیست. باید با فرهنگ و قوانین عمومی اونجا هم آشنا باشی تا به مشکل نخوری.

ایمنی و امنیت:

• جرمهای کوچک: جیب‌بری و کیف‌قاپی، مخصوصا در جاهای شلوغ مثل بازارهای عمومی، وسایل نقلیه عمومی و رستورانها رایجه. در شهرهای تاشکند، بخارا و سمرقند بیشتر مراقب باش.
• پلیس قلابی: گزارشهایی از سرقت توسط افرادی که خودشون رو پلیس جا میزنن وجود داشته. اگه کسی جلوتون رو گرفت، کارت شناسایی پلیس بخواید یا پیشنهاد بدید که به ایستگاه پلیس برید.
• مناطق مرزی: از سفر به ۵ کیلومتری مرز افغانستان خودداری کن. اوضاع امنیتی در این منطقه خطرناکه. در مناطق مرزی با قرقیزستان و تاجیکستان هم باید خیلی احتیاط کنی. ممکنه هنوز مینهای زمینی پاکسازی نشده وجود داشته باشه. پس فقط از جاده‌های اصلی و گذرگاه‌های مرزی رسمی عبور کن.
• تروریسم: تهدید تروریسم وجود داره. اهداف میتونن شامل ساختمانهای دولتی، مکانهای توریستی، فرودگاه‌ها و مراکز خرید باشن. همیشه در مکانهای عمومی هوشیار باش.

قوانین و فرهنگ محلی:

• مدارک شناسایی: همیشه یه مدرک شناسایی عکس‌دار همراهت داشته باش (مثل پاسپورت) و یه کپی ازش رو در جای امن نگه دار.
• مواد مخدر و دارو: قوانین سختگیرانه‌ای برای حمل، استفاده یا قاچاق مواد مخدر وجود داره و مجازاتهای سنگینی مثل زندان و جریمه‌های سنگین داره.
• وارد کردن دارو: اگه داروی خاصی مصرف میکنی، باید حتما نسخه پزشکت رو به همراه داشته باشی که در اون تشخیص بیماری، نام دارو و دوز مصرفی مشخص شده باشه. داروهای حاوی مواد مخدر یا روان‌گردان باید در گمرک اظهار بشن.
• تبلیغ مذهبی: تبلیغ هر دینی به جز دین رسمی کشور و فعالیتهای مذهبی خاص (مثل آموزش خصوصی دین بدون مجوز) غیرقانونیه و میتونه منجر به جریمه، زندان یا اخراج از کشور بشه.
• پوشش و رفتار: به‌خصوص در مناطق روستایی، به اعتقادات اسلامی احترام گذاشته میشه. سعی کن لباسهای پوشیده بپوشی و رفتارت محترمانه باشه.
• پول: واحد پول ازبکستان «سوم» (UZS) هست، اما دلار آمریکا هم در بعضی جاها، مخصوصا هتلها و رستورانهای بزرگ، قبول میشه. سعی کن اسکناسهای دلار نو و تمیز همراهت باشه. کارت‌های اعتباری به طور گسترده پذیرفته نمیشن. پولت رو فقط در صرافی‌های رسمی یا بانکها چنج کن. خرید و فروش پول در بازار سیاه غیرقانونیه.

رانندگی:

• گواهینامه رانندگی کانادایی (و احتمالا ایرانی) به تنهایی قابل قبول نیست و باید گواهینامه رانندگی بین‌المللی داشته باشی.
• راننده‌ها خیلی به قوانین پایبند نیستن، پس همیشه با احتیاط رانندگی کن.
• جاده‌ها در تاشکند خوبن، ولی در مناطق روستایی ممکنه کیفیت خوبی نداشته باشن.

چند نکته نهایی و خیلی مهم

• یادت باشه، نمیتونی با ویزای توریستی بری ازبکستان و اونجا دنبال کار بگردی و ویزات رو عوض کنی. فرایند باید از بیرون کشور و با درخواست کارفرما شروع بشه.
• بعد از ورود، ثبت آدرس در ۳ روز اول حیاتیه. اگه این کار رو نکنی، ممکنه جریمه بشی.
• ویزای کار شما به کارفرمات گره خورده. نمیتونی به سادگی شغلت رو عوض کنی و برای شرکت دیگه‌ای کار کنی.
• اگه شغلت تموم بشه، مجوز کار و ویزای شما هم باطل میشه. هیچ دوره مشخصی برای موندن بعد از پایان کار وجود نداره.
• در حال حاضر ازبکستان ویزای مشخصی برای «دیجیتال نومدها» یا همون دورکاران آزاد نداره.
• بعد از پنج سال زندگی قانونی و مستمر در ازبکستان، میشه برای اقامت دائم درخواست داد، اما این پروسه خیلی سخته و انتخابی عمل میکنن.

این اطلاعات بر اساس منابع مختلف و با هدف ارائه یک راهنمای جامع تهیه شده. اما قوانین مهاجرت همیشه در حال تغییر هستن، پس بهتره قبل از هر اقدامی، اطلاعات رو از منابع رسمی مثل سفارت ازبکستان یا وکلای مهاجرتی معتبر چک کنی. این مطلب صرفا برای اطلاع‌رسانی عمومی هست و نباید به عنوان مشاوره حقوقی در نظر گرفته بشه.