۲۱ تیر ۱۴۰۴

·

تراول‌بن ایرانیان توسط آمریکا، بررسی تمام مستندات موجود

در تاریخ ۴ ژوئن ۲۰۲۵، رئیس جمهور وقت آمریکا، دونالد ترامپ، یک فرمان اجرایی با عنوان رسمی «محدود کردن ورود اتباع خارجی برای محافظت از ایالات متحده در برابر تروریست‌های خارجی و سایر تهدیدهای امنیت ملی و امنیت عمومی» امضا کرد. این فرمان که با شماره ۱۰۹۴۹ شناخته می‌شه، از ساعت ۱۲:۰۱ بامداد به وقت شرق آمریکا در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۲۵ اجرایی شد.

بر اساس اطلاعاتی که وب‌سایت «NAFSA» (انجمن مربیان بین‌المللی) منتشر کرده، این فرمان کشورها رو به دو دسته تقسیم می‌کنه: کشورهایی که با «ممنوعیت کامل» روبه‌رو هستن و کشورهایی که «ممنوعیت جزیی» دارن. این یعنی برای دسته اول، تقریبا ورود همه شهروندان، چه به عنوان مهاجر و چه به عنوان غیرمهاجر (یعنی برای مقاصد موقتی مثل تحصیل یا گردشگری)، به آمریکا معلق شده.

این فرمان در منابع مختلفی منتشر شده، از جمله وب‌سایت رسمی کاخ سفید و همچنین در «فدرال رجیستر» که مثل روزنامه رسمی دولت آمریکاست. کاخ سفید هم یک «فکت شیت» یا برگه اطلاع‌رسانی در موردش منتشر کرده تا دلایل این تصمیم رو توضیح بده.

اصل ماجرا برمی‌گرده به یک فرمان اجرایی دیگه به شماره ۱۴۱۶۱ که در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ صادر شده بود. اون فرمان از وزیر امور خارجه، وزیر امنیت داخلی، دادستان کل و مدیر اطلاعات ملی خواسته بود که گزارشی تهیه کنن و کشورهایی رو که از نظر تبادل اطلاعات امنیتی و غربالگری ضعیف هستن، شناسایی کنن. گزارشی که این نهادها در تاریخ ۹ آوریل ۲۰۲۵ به رئیس جمهور ارائه دادن، پایه و اساس همین فرمان ممنوعیت سفر جدید شد. تو اون گزارش توصیه شده بود که برای بعضی کشورها ممنوعیت کامل و برای بعضی دیگه ممنوعیت جزیی در نظر گرفته بشه. دولت ترامپ معتقده که این روند چند سازمانی، باعث می‌شه تصمیم‌گیری‌ها خودسرانه نباشه، نکته‌ای که در دوران اول ریاست جمهوری ترامپ و در پرونده معروف «ترامپ علیه هاوایی» در دیوان عالی مطرح شده بود.

کشورهای شامل ممنوعیت کامل

طبق این فرمان، ۱۲ کشور در فهرست ممنوعیت کامل قرار گرفتن. یعنی شهروندان این کشورها، چه با ویزای مهاجرتی و چه با ویزاهای غیرمهاجرتی (مثل ویزای دانشجویی، کاری، توریستی و غیره) نمی‌تونن وارد آمریکا بشن. این کشورها عبارتند از:

افغانستان
برمه (میانمار)
چاد
جمهوری کنگو
گینه استوایی
اریتره
هائیتی
ایران
لیبی
سومالی
سودان
یمن

کشورهای شامل ممنوعیت جزیی

برای ۷ کشور دیگه، ممنوعیت به شکل جزیی اعمال شده. این یعنی ورود شهروندان این کشورها به عنوان «مهاجر» و همچنین با ویزاهای غیرمهاجرتی خاصی مثل ویزاهای توریستی و تجاری (B-1, B-2, B-1/B-2)، ویزاهای دانشجویی (F, M) و ویزاهای فرصت مطالعاتی و تبادلی (J) معلق شده. این کشورها اینا هستن:

بوروندی
کوبا
لائوس
سیرالئون
توگو
ترکمنستان
ونزوئلا

یه نکته دیگه هم در مورد این ۷ کشور وجود داره: فرمان به افسران کنسولی دستور داده که اعتبار هر نوع ویزای غیرمهاجرتی دیگه‌ای رو هم که برای شهروندان این کشورها صادر می‌شه، تا جایی که قانون اجازه می‌ده، کم کنن.

دلایل اعلام شده برای قرار دادن ایران و کشورهای دیگه تو این فهرست چیه؟

دولت آمریکا در مورد ایران ادعاهای بی‌اساس زیر رو مطرح کرده.

«ایران یک حامی دولتی تروریسمه.»
«ایران به طور منظم در شناسایی ریسک‌های امنیتی با دولت ایالات متحده همکاری نمی‌کنه.»
«منبع تروریسم قابل توجهی در سراسر جهانه.»
«و در گذشته از پذیرش شهروندان اخراجی خودش خودداری کرده.»

چه کسانی از این قانون معاف هستند؟ (بخش مهم استثنائات)

این بخش خیلی مهمه چون نشون می‌ده این ممنوعیت برای همه نیست و یه سری استثناها وجود داره. منابع مختلفی مثل NAFSA، Dorsey.com، CLINIC Legal و Boundless این استثناها رو لیست کردن.

اولین و مهم‌ترین نکته اینه که این ممنوعیت فقط برای افرادیه که دو تا شرط رو با هم داشته باشن:

در تاریخ اجرایی شدن فرمان (۹ ژوئن ۲۰۲۵) خارج از خاک آمریکا باشن.
و در همون تاریخ، ویزای معتبر آمریکا رو نداشته باشن.

این یعنی چی؟ یعنی اگه شما در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۲۵ داخل آمریکا بودید، این قانون شامل حالتون نمی‌شه. همچنین اگه خارج از آمریکا بودید ولی یه ویزای معتبر داشتید (حتی اگه ازش استفاده نکرده بودید)، باز هم این قانون شاملتون نمی‌شه. وزارت امور خارجه آمریکا هم در یک اطلاعیه خبری در تاریخ ۷ ژوئن ۲۰۲۵ این موضوع رو تایید کرده و گفته: «هیچ ویزایی که قبل از ۹ ژوئن ۲۰۲۵ صادر شده باشه، بر اساس این فرمان باطل نشده و نخواهد شد.»

اما علاوه بر این قانون کلی، یه سری دسته‌های مشخص هم به طور کامل از این ممنوعیت معاف شدن. این دسته‌ها عبارتند از:

دارندگان گرین کارت (اقامت دائم قانونی): اگه شما گرین کارت دارید، این ممنوعیت هیچ تاثیری روی شما نداره و می‌تونید به آمریکا سفر کنید.
شهروندان دوتابعیتی: اگه شما شهروند یکی از کشورهای ممنوعه (مثل ایران) هستید ولی پاسپورت یک کشور غیرممنوعه (مثل کانادا یا یک کشور اروپایی) رو هم دارید، می‌تونید با اون پاسپورت غیرممنوعه به آمریکا سفر کنید.
پناهجویان و پناهندگان: افرادی که در آمریکا پناهندگی گرفتن یا به عنوان پناهنده پذیرفته شدن، مشمول این قانون نیستن. همچنین کسانی که تحت «کنوانسیون علیه شکنجه» حمایت میشن هم معاف هستن.
دارندگان ویزاهای دیپلماتیک و سازمانی: ویزاهایی مثل A-1, A-2, C-2, C-3, G-1, G-2, G-3, G-4 و ویزاهای ناتو از این قانون مستثنا هستن.
ورزشکاران و تیم‌های ورزشی: ورزشکاران، مربیان و اعضای تیم‌های ورزشی که برای رویدادهای مهمی مثل جام جهانی ۲۰۲۶ یا المپیک ۲۰۲۸ به آمریکا میان، به همراه خانواده درجه یکشون، از این قانون معاف هستن. این موضوع تو مقاله‌ای در گاردین در مورد نگرانی هواداران فوتبال ایران هم مطرح شده بود.
فرزندخواندگی: ویزاهای مربوط به فرزندخواندگی (IR-3, IR-4, IH-3, IH-4) هم مستثنا هستن.
ویزاهای خاص مهاجرتی: ویزاهای ویژه مهاجرتی برای افغان‌هایی که با دولت آمریکا کار کردن (Afghan Special Immigrant Visas) و همچنین ویزاهای ویژه برای کارمندان دولت آمریکا از این قانون معاف هستن.

یک استثنای بسیار مهم برای ایرانیان:

یک استثنای خاص و مهم برای ایرانی‌ها در این فرمان وجود داره که چندین منبع بهش اشاره کردن: «ویزاهای مهاجرتی برای اقلیت‌های قومی و مذهبی».

استثنا برای خانواده درجه یک شهروندان آمریکا:

بعضی منابع مثل JQKLaw و Dorsey.com میگن که «بستگان درجه یک شهروندان آمریکا» (یعنی همسر، فرزندان زیر ۲۱ سال و والدین) از این ممنوعیت معاف هستن. اما وب‌سایت JQKLaw یه نکته خیلی مهم رو اضافه کرده: این افراد باید هویت و رابطه‌شون رو با «شواهد روشن و قانع‌کننده» ثابت کنن و تنها مثالی که دولت زده، «آزمایش DNA» بوده. این یعنی ممکنه پروسه برای این افراد هم طولانی‌تر و پرهزینه‌تر بشه.

در مقابل، این استثنا شامل حال خانواده‌های دارندگان گرین کارت نمی‌شه. یعنی همسر و فرزندان یک نفر که گرین کارت داره، اگه از کشور ممنوعه باشن، نمی‌تونن ویزا بگیرن. خواهر و برادر شهروندان آمریکا و فرزندان بزرگسالشون هم شامل این استثنا نمی‌شن.

وایور یا معافیت موردی (Waiver):

فرمان یک راه دیگه هم برای معافیت گذاشته که بهش میگن «وایور». این یعنی اگه وزارت امور خارجه یا دادستان کل تشخیص بدن که ورود یک فرد خاص به «نفع منافع ملی ایالات متحده» است، می‌تونن به صورت موردی به اون فرد ویزا بدن. اما تجربه نشون داده که گرفتن این وایورها خیلی سخته. در دوران ممنوعیت سفر قبلی هم چنین گزینه‌ای وجود داشت ولی به ندرت به کسی تعلق می‌گرفت. وکیل الهام صدری در مصاحبه با American Community Media گفته که در ممنوعیت فعلی، هنوز مکانیزم دقیقی برای درخواست وایور وجود نداره و مشخص نیست که سفارت‌ها اصلا به متقاضیان اجازه میدن که برای گرفتن وایور استدلال کنن یا نه.

مشکلات دانشجویان ایرانی:

روزنامه دانشجویی The Alligator در دانشگاه فلوریدا (UF) گزارشی در این مورد تهیه کرده. این دانشگاه بیش از ۶۰۰۰ دانشجوی بین‌المللی داره و در پاییز ۲۰۲۲، ایران یکی از ۱۰ کشور برتر از نظر تعداد دانشجو در این دانشگاه بوده (با ۹۹ دانشجو).

هادی قاسمی، یک دانشجوی ۳۵ ساله دکترای علوم باغبانی در این دانشگاه، میگه که در تمام چهار سال دوره دکتراش نتونسته به ایران برگرده. اون میگه: «ما انسانیم. خانواده داریم. احساسات داریم. دوست داریم.» به گفته هادی، تنها راهی که دانشجویان ایرانی می‌تونن خانواده‌هاشون رو ببینن اینه که براشون دعوت‌نامه بفرستن تا با ویزای توریستی به آمریکا بیان، که با این ممنوعیت جدید، این امکان هم از بین رفته.

هادی قاسمی همچنین به این نکته اشاره می‌کنه که این ممنوعیت به دانشگاه‌ها هم ضربه می‌زنه چون مانع ورود دانشجویان بااستعداد و باکیفیت می‌شه. اون یادآوری می‌کنه که این اولین باری نیست که ایرانی‌ها با چنین قوانینی روبه‌رو می‌شن. در دوران اول ترامپ هم ممنوعیت سفر وجود داشت و همچنین قانون ایالتی Senate Bill 846 در فلوریدا، همکاری دانشگاه‌های دولتی با شهروندان کشورهای «مایه نگرانی» مثل ایران رو ممنوع کرده. با این حال، هادی امیدوار باقی مونده و میگه که سیاستمدارها میان و میرن و ممکنه این قانون تا آخر سال تغییر کنه.

نگرانی هواداران فوتبال برای جام جهانی ۲۰۲۶:

روزنامه گاردین در گزارشی به یک جنبه دیگه از این ماجرا پرداخته: جام جهانی فوتبال ۲۰۲۶ که به طور مشترک در آمریکا، کانادا و مکزیک برگزار می‌شه. تیم ملی ایران به این مسابقات صعود کرده. هرچند خود بازیکنان و اعضای تیم تحت استثنای «ورزشکاران» می‌تونن وارد آمریکا بشن، اما هواداران و احتمالا خبرنگاران ایرانی نمی‌تونن.

یک راه حل می‌تونه این باشه که فیفا بازی‌های ایران رو در کانادا یا مکزیک برگزار کنه.

چشم‌انداز آینده: آیا این ممنوعیت گسترش پیدا می‌کنه؟

یک نگرانی جدی دیگه که در منابع خبری مثل رویترز و ان‌پی‌آر مطرح شده، اینه که این فهرست ممنوعیت ممکنه طولانی‌تر هم بشه. بر اساس یک تلگرام دیپلماتیک داخلی از وزارت امور خارجه که به دست این رسانه‌ها رسیده، دولت ترامپ در حال بررسی اضافه کردن ۳۶ کشور دیگه به این فهرسته.

این تلگرام که توسط وزیر امور خارجه، مارکو روبیو، امضا شده، به سفارت‌خونه‌های آمریکا در این ۳۶ کشور (که بیشترشون در آفریقا هستن) فرستاده شده و از اونا خواسته که به کشورهای میزبان اطلاع بدن که ۶۰ روز فرصت دارن تا نگرانی‌های آمریکا رو برطرف کنن، وگرنه ممکنه با ممنوعیت کامل یا جزیی ورود به آمریکا روبه‌رو بشن.

دلایلی که برای این ۳۶ کشور «تحت نظر» ذکر شده، شبیه به دلایل کشورهای ممنوعه فعلیه: نداشتن دولت معتبر برای صدور مدارک شناسایی قابل اعتماد، امنیت پایین پاسپورت‌ها، عدم همکاری در پذیرش شهروندان اخراجی، نرخ بالای اوور استی و حتی دخالت شهروندانشون در «فعالیت‌های تروریستی، یهودستیزانه یا ضدآمریکایی» در خاک آمریکا.

این ۳۶ کشور عبارتند از: آنگولا، آنتیگوا و باربودا، بنین، بوتان، بورکینافاسو، کیپ ورد، کامبوج، کامرون، ساحل عاج، جمهوری دموکراتیک کنگو، جیبوتی، دومینیکا، اتیوپی، مصر، گابن، گامبیا، غنا، قرقیزستان، لیبریا، مالاوی، موریتانی، نیجر، نیجریه، سنت کیتس و نویس، سنت لوسیا، سائوتومه و پرنسیپ، سنگال، سودان جنوبی، سوریه، تانزانیا، تونگا، تووالو، اوگاندا، وانواتو، زامبیا و زیمبابوه.

مصر همونطور که قبلا گفته شد، به طور خاص مورد توجه قرار گرفته و ترامپ از وزیر امور خارجه خواسته که گزارشی در مورد کفایت روندهای غربالگری در این کشور بهش بده.

توصیه‌های وکلا و سازمان‌ها به ایرانیان

در این شرایط پیچیده، وکلا و سازمان‌های حامی مهاجران توصیه‌هایی رو به ایرانیان و سایر افراد متاثر از این قانون ارائه دادن.

وکیل الهام صدری به موکلانش توصیه می‌کنه که با توجه به سخت‌گیری‌های شدید، احتیاط بیشتری کنن. مثلا همیشه مدارکی که وضعیت قانونی‌شون در آمریکا رو ثابت می‌کنه، همراه داشته باشن. اگه آدرسشون رو عوض می‌کنن، حتما ظرف ۱۰ روز به اداره مهاجرت اطلاع بدن (این قانون برای همه غیرشهروندان، حتی دارندگان گرین کارت هم وجود داره). و مهم‌تر از همه، کسانی که واجد شرایط شهروندی هستن، هرچه سریع‌تر برای گرفتن تابعیت آمریکا اقدام کنن چون در این فضا، شهروند بودن امنیت بیشتری به همراه داره.

وب‌سایت Boundless هم در بخش پرسش و پاسخ خودش تاکید کرده که اگه شما از یک کشور ممنوعه هستید ولی داخل آمریکا زندگی می‌کنید، بهتره از سفرهای بین‌المللی خودداری کنید.

موسسه حقوقی Jeelani-Law به کارفرماهای آمریکایی که کارمندان خارجی دارن هشدار داده که این ممنوعیت می‌تونه روی استخدام و حفظ استعدادهای جهانی تاثیر بذاره، به خصوص در بخش‌های بهداشت و درمان، فناوری و آموزش. برای مثال، پزشکان ایرانی زیادی از طریق ویزاهای J-1 در مناطق محروم آمریکا خدمت می‌کنن و این ممنوعیت می‌تونه این روند رو مختل کنه. این موسسه به کارفرماها توصیه کرده که نیروی کار خودشون رو بررسی کنن، برنامه‌های سفر کارمندانشون رو بازبینی کنن و با وکلای مهاجرت در تماس باشن.

در نهایت، وب‌سایت NIACouncil هم لیستی از وکلا و سازمان‌های حقوقی که به جامعه ایرانی خدمات میدن رو منتشر کرده تا افرادی که نیاز به مشاوره دارن، بتونن باهاشون تماس بگیرن.

منابع