این روزها زیاد درباره تکنولوژی «سافت‌پوز» (SoftPOS) یا اسم‌های دیگه‌اش مثل «Tap to Mobile» و «Tap to Pay» می‌شنویم. بذارید خیلی ساده بگیم سافت‌پوز چیه. یک راهکار نرم‌افزاریه که گوشی‌های هوشمند معمولی یا تبلت‌ها رو به یک پایانه پرداخت بدون تماس تبدیل میکنه. این دستگاه‌های معمولی که دست همه ما هست، بهشون میگن دستگاه COTS یا (Commercial Off-The-Shelf).
این فناوری از قابلیت NFC یا «ارتباطات میدان نزدیک» که توی اکثر گوشی‌های جدید وجود داره استفاده میکنه. فروشنده‌ها فقط کافیه یک اپلیکیشن رو دانلود کنن، ثبت نام کنن (و بانک پذیرنده خودشون رو انتخاب کنن) و بعد میتونن با همون گوشی یا تبلت شخصی خودشون، پرداخت‌های مشتری‌ها رو قبول کنن. تمام این فرایند بدون نیاز به هیچ سخت‌افزار اضافه‌ای انجام میشه. تراکنش‌ها هم از طریق شبکه‌های تلفن همراه پردازش، تایید و تسویه میشن.
برای مشتری‌ها هم کار خیلی راحته. کافیه کارت بانکی بدون تماس، کیف پول موبایلی یا گجت پوشیدنی خودشون رو به گوشی هوشمند فروشنده نزدیک کنن و پرداخت انجام بشه.
چرا این تکنولوژی اینقدر مهم شده؟
همونطور که در دوران پاندمی دیدیم، روندهای دیجیتال مثل تجارت الکترونیک سرعت گرفتن. نحوه پرداخت ما در فروشگاه‌ها هم در حال تغییره. پرداخت‌های بدون تماس در این دوره ۴۰ درصد رشد کردن. یک آمار جالب دیگه اینه که ۵۴ درصد از مشتری‌ها گفتن حاضرن فروشگاهی که سیستم پرداخت بدون تماس داره رو جایگزین فروشگاه قبلی خودشون کنن. برای همین، کسب‌وکارها نمیتونن از این تغییر عقب بمونن.
پرداخت با سافت‌پوز برای مشتری یک تجربه سریع «بزن و برو» یا همون Tap and Go فراهم میکنه که خرید رو راحت‌تر میکنه. تازه، بهداشت و تمیزی هم برای مشتری‌ها به یک فاکتور مهم در انتخاب روش پرداخت تبدیل شده و تمایل به استفاده از پول نقد حدود ۳۱ درصد کم شده. به نظر میرسه استفاده از پرداخت‌های دیجیتال بعد از پاندمی هم ادامه پیدا کنه و کسب‌وکارها باید خودشون رو با این رفتار جدید مشتری‌ها تطبیق بدن.
مزایای سافت‌پوز برای کسب‌وکارها
این راهکار به فروشنده‌ها اجازه میده پرداخت‌های دیجیتال رو به شکلی ساده و به‌صرفه قبول کنن و به این ترتیب، به سمت دیجیتالی شدن و فراگیری مالی حرکت کنن.
- کاهش هزینه‌ها: فروشنده‌ها دیگه نیازی به سرمایه‌گذاری برای خرید و نگهداری دستگاه‌های کارتخوان گرون‌قیمت و زیرساخت‌های دیگه ندارن. اونها میتونن از هر دستگاه موبایل سازگاری که دارن استفاده کنن، اپلیکیشن سافت‌پوز رو دانلود کنن و کارشون رو شروع کنن. این سادگی و هزینه پایین، بازی رو برای کسب‌وکارهایی که قبلا به خاطر پیچیدگی و هزینه دستگاه‌های پوز فقط پول نقد قبول میکردن، عوض میکنه.
- انعطاف و جابجایی: دستگاه‌های COTS رو میشه همه جا استفاده کرد. این یعنی هم غرفه‌های موقتی و هم فروشگاه‌های بزرگ میتونن یک تجربه پرداخت یکپارچه رو به مشتری ارائه بدن.
- کاهش مشکلات سخت‌افزاری: سخت‌افزارهای سنتی مشکلاتی مثل نیاز به گواهی برای هر دستگاه، بارگذاری کلیدهای امنیتی، حمل‌ونقل و زمان طولانی برای جایگزینی دستگاه خراب رو دارن. با سافت‌پوز، همه این مشکلات حذف میشن.
- سرعت راه‌اندازی: برای ارائه‌دهنده‌های راهکار، بزرگترین مزیت اینه که میتونن یک فروشنده رو خیلی سریع به قابلیت پذیرش پرداخت مجهز کنن.
فقط برای کسب‌وکارهای کوچک نیست
شاید در نگاه اول به نظر بیاد این تکنولوژی فقط برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMBs) مثل راننده‌های تاکسی اینترنتی، فروشنده‌های سیار یا مغازه‌های کوچک مناسبه. اما کسب‌وکارهای بزرگ و سازمانی هم میتونن ازش سود ببرن. مثلا:
- کاهش صف: کارمندهای فروشگاه میتونن در هر قسمتی از فروشگاه پرداخت مشتری رو انجام بدن تا مشتری در صف معطل نشه.
- تداوم کسب‌وکار: در صورت قطعی شبکه یک بخش، میشه از این راهکار به عنوان جایگزین استفاده کرد.
- کاهش هزینه تمام شده (TCO): هرچقدر کسب‌وکار بزرگتر باشه، بیشتر میتونه در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنه. چون تعداد دستگاه‌های پرداختی که باید بخرن، نگهداری کنن و جایگزین کنن کمتر میشه. گوشی‌های هوشمند هم میتونن چندکاره باشن و علاوه بر پرداخت، برای مدیریت انبار یا ارتباطات هم استفاده بشن.
- مفهوم «قفسه بی‌پایان» (Endless Aisles): سافت‌پوز به این ایده کمک میکنه که مشتری‌ها بتونن در فروشگاه فیزیکی به کل موجودی آنلاین فروشگاه دسترسی داشته باشن، همونجا خرید کنن و محصول به خونه‌شون ارسال بشه.
نگاهی دقیق‌تر به بازار و آمارها
پتانسیل این بازار خیلی بزرگه. یک مطالعه از «کایزر اسوشیتس» (Kaiser associates) نشون میده که ۱۳۰ میلیون کسب‌وکار کوچک و متوسط در سراسر جهان پرداخت الکترونیکی قبول نمیکنن و دنبال راهکارهای کم‌هزینه هستن. یک‌سوم این فروشنده‌ها، هزینه بالای دستگاه‌های کارتخوان رو دلیل عدم تمایلشون به ارتقا میدونن، به خصوص که هزینه نگهداری و به‌روزرسانی پایانه‌ها سالانه حدود ۶۰۰ دلار تخمین زده میشه.
همچنین ایده سافت‌پوز برای ۱۸۰ میلیون کسب‌وکار خرد و کوچک در سراسر جهان بسیار جذابه، چون در خیلی از بازارهای نوظهور کمتر از ۱۰ درصد اونها در حال حاضر پرداخت دیجیتال قبول میکنن.
پیش‌بینی‌ها هم رشد سریع این فناوری رو نشون میدن. طبق یک پیش‌بینی، حجم پرداخت‌های بدون تماس در سطح جهان از ۱۹۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ به ۴۰۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۷ میرسه. در همین دوره، تعداد فروشندگانی که از سافت‌پوز استفاده میکنن از ۶ میلیون به ۳۴.۵ میلیون افزایش پیدا میکنه. آمارهای دیگه هم این رشد رو تایید میکنن. مثلا یک نهاد بانکی در بریتانیا اعلام کرده که پرداخت‌های بدون تماس بین سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ با ۳۰ درصد افزایش به ۱۷ میلیارد تراکنش رسیده، در حالی که پرداخت با پول نقد به ۱۴ درصد کل پرداخت‌ها کاهش پیدا کرده (این رقم در سال ۲۰۱۳ حدود ۵۴ درصد بود).
دغدغه‌های مشتریان و مسائل امنیتی
یک نکته مهم وجود داره. در راهکارهای سافت‌پوز، مشتری باید کارت یا کیف پول موبایلی خودش رو روی گوشی هوشمند یک فرد غریبه بزنه، نه یک دستگاه پوز «قابل اعتماد». این موضوع میتونه باعث نگرانی‌هایی درباره امنیت و حریم خصوصی بشه و شاید مانعی برای پذیرش عمومی این فناوری باشه، به خصوص برای کسانی که با پرداخت‌های دیجیتال آشنایی زیادی ندارن. آموزش درباره تجربه کاربری، ویژگی‌های امنیتی و حریم خصوصی برای موفقیت این تکنولوژی ضروریه.
اما راهکارهای امنیتی برای این موضوع در نظر گرفته شده. استانداردهای امنیتی جدیدی که اخیرا معرفی شدن، باعث افزایش پذیرش سافت‌پوز شدن. راهکارهایی که بر اساس استانداردهای PCI توسعه پیدا کردن، امن هستن. مثلا:
- استاندارد MPoC: شورای استانداردهای امنیتی صنعت کارت پرداخت (PCI SSC) در سال ۲۰۲۲ استاندارد جدیدی به نام «پرداخت موبایلی روی دستگاه‌های COTS» یا (MPoC) رو منتشر کرد. این استاندارد توسعه، نگهداری و ایمن‌سازی راهکارهای سافت‌پوز رو آسون‌تر میکنه و حتی نحوه پذیرش پین (PIN) روی دستگاه مشتری رو هم پوشش میده.
- زیرساخت امن: سافت‌پوز از همون زیرساخت امن پرداخت‌های EMV استفاده میکنه و میتونه از ویژگی‌های امنیتی خود گوشی‌ها مثل رمزگذاری داده و تایید اصالت دستگاه (Device Attestation) برای محافظت از اطلاعات پرداخت استفاده کنه.
تفاوت سافت‌پوز (SoftPOS) و ام‌پوز (mPOS)
باید توجه داشت که راهکارهای mPOS با SoftPOS فرق دارن. در mPOS، یک دستگاه پرداخت امن جداگانه (معمولا از طریق بلوتوث) به گوشی هوشمند فروشنده وصل میشه و پذیرش پرداخت عمدتا از طریق اون دستگاه انجام میشه و گوشی فقط نقش یک کانال ارتباطی رو داره.
mPOS همیشه انتخاب اول فروشنده‌هایی بوده که به یک دستگاه کوچک، ارزان و قابل حمل نیاز داشتن. اما به نظر میرسه سافت‌پوز داره جای اون رو میگیره. استاندارد جدید MPOC که قراره استانداردهای قبلی مثل SPOC و CPOC رو با هم ترکیب کنه، این قابلیت رو فراهم میکنه که سافت‌پوز نه تنها روی گوشی نصب بشه، بلکه از کارت‌خوان‌ها هم پشتیبانی کنه. با این حال، در حال حاضر mPOS همچنان در بازارهایی با پین آفلاین و برای شرکت‌های کوچک و بزرگ، گزینه برتره.
آینده سافت‌پوز و کاربردهای جدید
این تازه اول ماجراست. کاربردهای آینده سافت‌پوز فقط به پرداخت‌های داخل فروشگاه محدود نمیشه. چند نمونه از کاربردهای آینده عبارتند از:
- حمل‌ونقل: شرکت‌های حمل‌ونقل میتونن پرداخت‌ها رو روی سکوهای ایستگاه یا داخل وسایل نقلیه دریافت کنن. مثلا یک اپراتور قطار در شمال اروپا به ماموران قطار این امکان رو داده که با گوشی‌هاشون پرداخت رو قبول کنن تا صف‌ها کوتاه‌تر بشن.
- خرید آنلاین: سافت‌پوز این پتانسیل رو داره که دستگاه شخصی خریداران آنلاین رو به یک پایانه کارت تبدیل کنه. مثلا شما میتونید بعد از پیدا کردن یک محصول در یک اپلیکیشن، کارت بانکی فیزیکی خودتون رو به گوشی خودتون نزدیک کنید تا پرداخت انجام بشه. این کار زحمت وارد کردن اطلاعات کارت و ریسک ذخیره کردن اطلاعات کارت روی سایت فروشنده رو از بین میبره. مسترکارت استانداردی به نام «Tap on Own Device» یا (TOD) برای این کار معرفی کرده.
- اینترنت اشیا (IoT): این فناوری میتونه روی هر دستگاهی با سیستم‌عامل اندروید ۸ (و بالاتر) که NFC داره کار کنه. این یعنی در آینده میتونیم شاهد استفاده از اون روی دستگاه‌های IoT مثل خودروها، شارژرهای ماشین‌های برقی و سیستم‌های صندوق فروشگاهی باشیم.
- تپ‌های چندمنظوره (Multi-purpose taps): در نقشه راه آینده صنعت NFC، به این قابلیت اشاره شده. با این ویژگی، با یک بار نزدیک کردن کارت، چند کار همزمان انجام میشه. مثلا هم پرداخت انجام میشه، هم امتیاز وفاداری به کارت مشتری اضافه میشه و هم رسید دیجیتال مستقیم به گوشی اون ارسال میشه.
با این همه پتانسیل، فعالان حوزه پرداخت به دنبال این هستن که از این فرصت استفاده کنن و راهکارهای سافت‌پوز خودشون رو به بازار بیارن. اما علاوه بر مزایا، عوامل پیچیده دیگه‌ای هم در این زمینه نقش دارن، از جمله ملاحظات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و الزامات امنیتی که باید بهشون پرداخته بشه.
دیدگاهتان را بنویسید