کار در عربستان: ویزا، قوانین، مزایا و چالش‌ها

---

مقدمه‌ای بر کار در عربستان: از ویزا تا حقوق و مزایا

اگه به فکر کار کردن توی یه شرکت بزرگ مثل ماریوت (Marriott) یا هر شرکت دیگه‌ای توی عربستان سعودی هستی، این راهنما قراره بهت کمک کنه تا با زیر و بم ماجرا آشنا بشی. از گرفتن مجوز کار و ویزا گرفته تا چک کردن سوابق، مرخصی زایمان و حقوق روزهای بیماری، همه چیز رو برات توضیح میدیم. شرکت‌های بزرگ معمولا مزایای مختلفی برای کارمنداشون در نظر میگیرن تا هم توی زندگی حرفه‌ای و هم شخصی حمایتشون کنن. این مزایا از موقعیت‌های شغلی پایه شروع میشه و تا نقش‌های مدیریتی ارشد ادامه داره. البته این نکته خیلی مهمه که بسته مزایای دقیقی که دریافت میکنی، بستگی به شغل و سطح شغلی خودت داره. وقتی وارد فرایند استخدام بشی، میتونی اطلاعات دقیق‌تری در مورد بسته مزایای شخصیت به دست بیاری.

مجوز کار و ویزا در عربستان: اولین قدم برای شروع

شرکت‌های بین‌المللی معمولا کارمندهایی از سراسر دنیا رو قبول میکنن و برای گرفتن مدارک لازم برای کار در عربستان بهشون کمک میکنن. همه کارمندهای خارجی به چیزی به اسم «اقامه» (Iqama) احتیاج دارن. اقامه در واقع همون مجوز اقامت شماست که به وضعیت شغلیتون مرتبطه. شرکت‌ها میتونن توی فرایند گرفتن اقامه کمکت کنن. این فرایند شامل یک چکاپ پزشکی هم میشه. اگه لازم باشه، برای تمدید این مجوز هم به شما کمک خواهد شد.

پس به طور کلی، هر کسی که بخواد وارد عربستان بشه به ویزا احتیاج داره، به جز شهروندان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که شامل امارات متحده عربی، بحرین، عمان، قطر و کویت میشه. اما برای بقیه، انواع مختلفی از ویزاها وجود داره که باید باهاشون آشنا باشی.

انواع ویزاها در عربستان سعودی

وقتی صحبت از کار و زندگی در عربستان میشه، چند نوع ویزا وجود داره که هر کدوم برای هدف خاصی طراحی شدن. درک تفاوت بین این‌ها خیلی مهمه چون مشخص میکنه شما اجازه چه کارهایی رو در این کشور دارید.

• ویزای کار (Employment Visa یا همون اقامه): این اصلی‌ترین ویزاییه که برای کار طولانی مدت در عربستان بهش نیاز داری. این ویزا برای خارجی‌هایی صادر میشه که یک قرارداد کاری مشخص با یک کارفرمای سعودی دارن. در واقع این ویزا به شما اجازه میده که برای یک دوره یک تا دو ساله، بسته به قرارداد کاریتون، در عربستان زندگی و کار کنی. کارفرما اسپانسر شما میشه و این ویزا باید هر سال تمدید بشه تا با شرایط قرارداد کاری شما هماهنگ باشه. این ویزا پایه و اساس زندگی کاری شما در عربستانه.
• ویزای بازدید تجاری (Business Visit Visa): این ویزا برای سفرهای کاری کوتاه مدته. مثلا اگه بخوای برای شرکت در جلسه‌ها، کنفرانس‌ها یا مذاکره‌های تجاری به عربستان بری، به این ویزا نیاز داری. این ویزا معمولا تا ۹۰ روز اعتبار داره ولی به شما اجازه کار تمام وقت یا دریافت حقوق از یک شرکت سعودی رو نمیده. در واقع، هدفش انجام فعالیت‌های تجاریه، نه کار کردن به معنای واقعی کلمه. این ویزا میتونه به صورت یک بار ورود یا چند بار ورود صادر بشه.
• ویزای کار موقت (Temporary Work Visa): این ویزا که در سال ۲۰۲۱ معرفی شد، برای پروژه‌های کوتاه مدت عالیه. این ویزا به صورت چند بار ورود صادر میشه و یک سال اعتبار داره و به دارنده اون اجازه میده تا ۹۰ روز در هر بازدید برای کارفرمای اسپانسرش کار کنه. شرکت‌ها میتونن برای استخدام نیروی خارجی در پروژه‌های خاص از این ویزا استفاده کنن بدون اینکه نیاز به قراردادهای بلند مدت داشته باشن. این ویزا به شرکت‌ها انعطاف‌پذیری زیادی میده.
• اقامت ویژه (Premium Residency): این برنامه که به «گرین کارت سعودی» هم معروفه، در سال ۲۰۱۹ راه‌اندازی شد. این اقامت برای سرمایه‌گذارها، کارآفرین‌ها و افراد خارجی خیلی ماهر و ثروتمند طراحی شده. با داشتن این اقامت، شما میتونی بدون نیاز به اسپانسر یا همون کارفرما، در عربستان زندگی کنی، کار کنی و حتی صاحب ملک و کسب و کار بشی. این برنامه دو گزینه داره: اقامت دائم با پرداخت یک هزینه یک‌باره، یا اقامت قابل تمدید با پرداخت هزینه سالانه.
• ویزای کار فصلی (Seasonal Work Visa): این ویزا برای تامین نیازهای کاری موقت در فصل‌های اوج کاری، مثل کشاورزی یا برگزاری رویدادها، طراحی شده. این ویزا محدود به زمانه و قابل تمدید نیست. کارفرماها از این ویزا برای رفع کمبود نیروی کار کوتاه مدت استفاده میکنن. کارگرها فقط میتونن برای کارفرمای اسپانسر کار کنن و باید بعد از اتمام اعتبار ویزا کشور رو ترک کنن.
• ویزای بازدید خانواده (Family Visit Visa): این ویزا به کارمندهای خارجی اجازه میده تا اعضای خانواده‌شون رو برای بازدیدهای کوتاه مدت به عربستان بیارن. این ویزا اجازه کار نمیده و فقط برای دید و بازدیده. برای گرفتن این ویزا باید مدارکی که نسبت خانوادگی رو ثابت میکنه ارائه بدی و شرایط درآمدی خاصی رو داشته باشی.

تفاوت ویزای کار و ویزای تجاری چیه؟

شاید اسم «ویزای کار» و «ویزای تجاری» شبیه به هم به نظر برسن، اما کاربردهای کاملا متفاوتی دارن. درک این تفاوت برای شرکت‌ها و مسافرهای بین‌المللی خیلی مهمه.

• ویزای تجاری (Business Visa): این ویزا معمولا به دارنده اجازه میده در فعالیت‌هایی شرکت کنه که «کار» یا «اشتغال درآمدزا» حساب نمیشن. کارهایی مثل:

• شرکت در جلسه‌ها
• شرکت در رویدادها و کنفرانس‌های تجاری
• بررسی فرصت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های تجاری

مهم‌ترین نکته اینه که ویزای تجاری معمولا فقط مربوط به تدارکات و روابط تجاریه، نه انجام کار فیزیکی یا ارائه خدمات در ازای پول. البته قوانین کشور به کشور فرق میکنه. مثلا بعضی کشورها به دارندگان ویزای تجاری اجازه نصب تجهیزات بعد از فروش رو میدن، در حالی که کشورهای دیگه برای همین کار، ویزای کار میخوان. ویزاهای تجاری معمولا برای دوره‌های کوتاه مدت، مثلا ۳۰ تا ۹۰ روز، صادر میشن.

• مجوز کار (Work Permit): مجوز کار برای شهروندان خارجی صادر میشه که از طریق کار در خارج از کشور درآمد کسب میکنن یا خدمات موقتی رو در کشور میزبان ارائه میدن. «کار تولیدی» در این زمینه بسته به فعالیت و کشور میزبان تعریف متفاوتی داره. دلایل رایج برای درخواست مجوز کار عبارتند از:

• استخدام تمام وقت یا پاره وقت
• فعالیت‌های پروژه‌ای
• کار تحت قرارداد
• انتقال از یک شرکت به شعبه همون شرکت در کشور دیگه

مجوز کار به افراد خارجی اجازه میده در کارهای با حقوق، کارهای قراردادی یا هر فعالیتی که کشور میزبان اون رو نیازمند دریافت درآمد تشخیص بده، شرکت کنن. مدت اعتبار مجوز کار هم خیلی متفاوته و میتونه از شش ماه تا یک سال یا حتی بیشتر باشه. فرایند گرفتن مجوز کار معمولا طولانی‌تر و دقیق‌تر از ویزای تجاریه.

چطوری میشه در عربستان استخدام شد؟ سه راه اصلی

اگه یک شرکت خارجی بخواد شما رو در عربستان استخدام کنه، سه تا راه اصلی پیش روش هست. هر کدوم از این راه‌ها مزایا و معایب خودشون رو دارن و انتخابشون بستگی به استراتژی بلند مدت اون شرکت داره.

۱. استخدام مستقیم از طریق یک شرکت محلی در عربستان

اولین و سنتی‌ترین راه اینه که شرکت خارجی بیاد و یک شعبه یا یک هویت قانونی (legal entity) در عربستان ثبت کنه. با این کار، شرکت میتونه به طور مستقیم کارمندهاش رو استخدام کنه.

مزایا:

• کنترل کامل: شرکت روی همه چیز، از استخدام و روابط کاری گرفته تا فرهنگ سازمانی، کنترل کامل داره.
• رابطه مستقیم: رابطه مستقیم با کارمندها باعث میشه فرهنگ شرکت قوی‌تر بشه.
• رشد بلند مدت: این روش برای رشد بلند مدت و حضور قوی در بازار عربستان بهتره.

معایب:

• زمان‌بر و پردردسر: ثبت یک شرکت در یک کشور خارجی زمان زیادی میبره و مراحل اداری پیچیده‌ای داره.
• سرمایه‌گذاری اولیه زیاد: برای ثبت شرکت و شروع فعالیت‌ها به سرمایه اولیه قابل توجهی نیازه.
• پیچیدگی‌های قانونی: شرکت باید با تمام قوانین کار و مقررات محلی، به خصوص قوانین سعودی‌سازی، کاملا هماهنگ باشه که این خودش یه چالش بزرگه.

این روش به شرکت اجازه میده کنترل کاملی روی عملیات داشته باشه و عمیق‌تر در بازار ادغام بشه، اما بار اداری سنگینی داره و ممکنه در برابر تغییرات سریع قوانین، انعطاف‌پذیری کمتری داشته باشه.

۲. استخدام از طریق یک کارفرمای رسمی (Employer of Record – EOR)

این روش یک راه حل مدرن و خیلی پرطرفداره. در این مدل، یک شرکت محلی در عربستان به اسم «کارفرمای رسمی» یا EOR، به عنوان یک واسطه عمل میکنه. یعنی شما رسما کارمند اون شرکت EOR میشی، اما در عمل برای شرکت خارجی کار میکنی. اون شرکت EOR تمام کارهای قانونی و اداری رو انجام میده.

وظایف EOR:

• مدیریت لیست حقوق و دستمزد
• پرداخت مالیات و بیمه
• تضمین رعایت قوانین کار محلی
• انجام تمام کارهای اداری مربوط به استخدام

مزایا:

• ورود سریع به بازار: شرکت خارجی میتونه بدون نیاز به ثبت شرکت، خیلی سریع نیروی کار استخدام کنه و وارد بازار بشه.
• کاهش ریسک و هزینه اولیه: چون نیازی به ثبت شرکت نیست، سرمایه‌گذاری اولیه و ریسک‌های مربوط به رعایت قوانین خیلی کمتر میشه.
• مدیریت آسان: EOR تمام کارهای حقوقی و اداری رو انجام میده و شرکت خارجی میتونه روی کارهای اصلی خودش تمرکز کنه.

معایب:

• هزینه بالاتر برای هر کارمند: خدمات EOR هزینه داره و ممکنه هزینه کلی استخدام هر نفر بیشتر از استخدام مستقیم باشه.
• کنترل کمتر: شرکت خارجی مقداری از کنترل خودش روی فرایندهای منابع انسانی رو از دست میده.

مدل EOR یک راه حل عملی برای دور زدن چالش‌های قانونی، به خصوص قوانین سعودی‌سازی، به حساب میاد اما ممکنه تعامل شرکت با بازار محلی و توسعه استعدادهای بلند مدت رو محدود کنه.

۳. استخدام پیمانکاران مستقل (Contractors)

راه سوم اینه که شرکت‌ها به جای استخدام کارمند تمام وقت، از پیمانکارهای مستقل استفاده کنن. پیمانکارها به عنوان افراد خوداشتغال، خدماتشون رو بر اساس یک پروژه یا قرارداد مشخص ارائه میدن.

مزایا:

• انعطاف‌پذیری بالا: این روش برای کارهای پروژه‌ای و نیاز به مهارت‌های تخصصی خیلی مناسبه.
• هزینه‌های کمتر: شرکت نیازی به پرداخت مزایای کارمندی مثل بیمه تامین اجتماعی و پاداش پایان خدمت نداره.
• استخدام سریع: فرایند استخدام پیمانکار خیلی سریع و با حداقل کاغذبازی انجام میشه.

معایب:

• ریسک طبقه‌بندی اشتباه (Misclassification): این بزرگترین ریسک این مدله. اگه دولت تشخیص بده که یک پیمانکار در واقع مثل یک کارمند تمام وقت کار میکرده، شرکت رو با جریمه‌های سنگین و مشکلات قانونی روبرو میکنه.
• عدم تعهد بلند مدت: پیمانکارها معمولا تعهد بلند مدتی به شرکت ندارن.
• نیاز به نظارت بیشتر: مدیریت پروژه و کنترل کیفیت کار پیمانکارها نیاز به نظارت بیشتری داره.

استخدام پیمانکار میتونه راهی کم‌هزینه و سریع برای انجام کارها باشه، اما ساختن یک تیم با استعداد و پایدار در یک بازار کار به شدت قانون‌مند مثل عربستان رو سخت میکنه.

مقایسه کارمند و پیمانکار در عربستان

برای اینکه تفاوت این دو رو بهتر بفهمی، این جدول رو ببین:

ویژگی	کارمند (Employee)	پیمانکار (Contractor)
قانون حاکم	تحت قانون کار عربستان	تحت قراردادهای تجاری و قوانین عربستان
اسپانسرشیپ (اقامه)	کارفرما اسپانسر میشه و اقامه رو نگه میداره.	پیمانکار معمولا باید خودش اسپانسر داشته باشه یا از طریق شرکت دیگه‌ای اسپانسر بشه.
پاداش پایان خدمت	بر اساس سال‌های خدمت، حق دریافت پاداش پایان خدمت (EOSG) رو داره.	حق دریافت پاداش پایان خدمت رو نداره و بر اساس قرارداد پول میگیره.
نوع قرارداد	قراردادهای کاری با مدت معین یا نامعین.	قراردادهایی با شرح پروژه مشخص.
محدودیت مجوز کار	کارفرما برای مجوز کار اقدام میکنه.	پیمانکار ممکنه به مجوز کسب و کار جداگانه یا مجوز کار نیاز داشته باشه.
بیمه تامین اجتماعی (GOSI)	باید در سازمان کل بیمه اجتماعی (GOSI) ثبت نام بشه.	نیازی به پرداخت حق بیمه GOSI نداره، مگر در شرایط قراردادی خاص.
حمایت در برابر اخراج	تحت قوانین سخت‌گیرانه اخراج در قانون کار هست.	شرایط اخراج کاملا بر اساس مفاد قرارداد و انعطاف‌پذیرتره.
محل و کنترل کار	کارفرما محل و ساعت کار رو تعیین میکنه.	پیمانکار معمولا در مورد محل و برنامه کاری انعطاف‌پذیری بیشتری داره.
مالیات	کارمند شخصا مالیات بر درآمد نمیده (چون عربستان مالیات بر درآمد نداره)، اما کارفرما عوارض پرداخت میکنه.	بسته به ساختار کسب و کار، ممکنه مشمول پرداخت زکات یا مالیات بر ارزش افزوده بشه.

فرایند درخواست ویزای کار: قدم به قدم

حالا که با انواع ویزا و روش‌های استخدام آشنا شدی، بیا ببینیم فرایند گرفتن ویزای کار دقیقا چطوریه. این فرایند یک همکاری بین شما و کارفرماتونه.

شرایط لازم برای گرفتن ویزای کار عربستان

قبل از هر چیزی، باید بدونی که برای گرفتن ویزای کار، هم شما به عنوان کارمند و هم کارفرمای شما باید یک سری شرایط رو داشته باشید.

برای کارمند:

• داشتن پیشنهاد شغلی: اولین و مهم‌ترین قدم، گرفتن یک پیشنهاد شغلی رسمی از یک کارفرمای سعودی است.
• گذرنامه معتبر: باید یک پاسپورت داشته باشی که حداقل شش ماه اعتبار داشته باشه و حداقل دو صفحه خالی پشت سر هم برای ویزا داشته باشه.
• مدارک تحصیلی و حرفه‌ای: مدارک تحصیلی و گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای شما باید توسط سفارت عربستان و مرکز فرهنگی عربستان در کشور خودتون تایید (attest) بشن.
• معاینات پزشکی: باید در یک مرکز پزشکی مورد تایید، معاینه بشی تا مطمئن بشن که بیماری‌های واگیردار نداری. این معاینات شامل آزمایش خون، عکس از قفسه سینه و تست بیماری‌هایی مثل سل و HIV میشه.
• گواهی عدم سوء پیشینه: باید یک گواهی جدید ارائه بدی که نشون بده سابقه کیفری پاکی داری.
• شرایط سنی: معمولا کارمندها باید بین ۲۱ تا ۵۵ سال سن داشته باشن. برای افراد بالای ۵۵ سال به مجوز خاصی نیازه.
• قرارداد کاری: باید یک قرارداد کاری امضا شده داشته باشی که جزئیات شغل و شرایطش رو مشخص کرده باشه و توسط اتاق بازرگانی عربستان و وزارت امور خارجه تایید شده باشه.

برای کارفرما (اسپانسر):

• ثبت قانونی: کارفرما باید یک شرکت ثبت شده قانونی در عربستان باشه.
• رعایت قوانین سعودی‌سازی: باید سهمیه استخدام نیروی سعودی رو رعایت کرده باشه.
• اسپانسرشیپ: کارفرما مسئولیت اسپانسر شدن شما و پیگیری تمام مراحل ویزا رو به عهده میگیره.

مراحل درخواست ویزای کار

فرایند گرفتن ویزا معمولا چند مرحله داره و کارفرما نقش اصلی رو در شروع این فرایند بازی میکنه.

مرحله ۱: شروع توسط کارفرما

1. ثبت در وزارت کشور: کارفرمای اسپانسر باید در وزارت کشور عربستان ثبت نام کنه. بعد از ثبت نام، وزارتخونه یک پرونده مهاجرتی برای اون شرکت باز میکنه که اطلاعات تمام کارمندهای خارجیش در اون ثبت میشه.
2. درخواست ویزای کار از وزارت منابع انسانی: کارفرما یک درخواست ویزای کار به وزارت منابع انسانی و توسعه اجتماعی (MHRSD) ارائه میده. این درخواست باید شامل تمام مدارک لازم باشه.
3. دریافت شماره مجوز ویزا: اگه وزارت منابع انسانی درخواست رو تایید کنه، به وزارت امور خارجه اطلاع میده. وزارت امور خارجه هم یک «شماره مجوز ویزا» (Visa Authorization Number) صادر میکنه. این مرحله معمولا حدود دو هفته طول میکشه.

مرحله ۲: اقدامات شما به عنوان کارمند

1. تکمیل فرم درخواست و جمع‌آوری مدارک: شما با استفاده از شماره مجوز ویزا، باید فرم درخواست ویزا رو به صورت آنلاین در پورتال وزارت امور خارجه عربستان (MOFA) پر کنی. بعد باید تمام مدارک لازم مثل پاسپورت، عکس، گزارش پزشکی، گواهی عدم سوء پیشینه و مدارک تحصیلی تایید شده رو آماده کنی.
2. مراجعه به سفارت یا کنسولگری: بعد از آماده کردن همه چیز، باید درخواست ویزات رو به سفارت یا کنسولگری عربستان در کشور خودت تحویل بدی.
3. صدور ویزا: اگه همه مدارک کامل و درست باشن، سفارت معمولا طی یک تا سه هفته ویزا رو صادر میکنه و روی پاسپورت شما مهر میزنه. از این لحظه، شما رسما اجازه داری به عربستان سفر کنی.

مرحله ۳: بعد از ورود به عربستان

1. درخواست اقامه (Iqama): بعد از اینکه وارد عربستان شدی، کارفرما ۹۰ روز فرصت داره تا برای شما درخواست مجوز اقامت یا همون «اقامه» بده. این درخواست از طریق وزارت منابع انسانی انجام میشه.
2. صدور اقامه: وزارت منابع انسانی درخواست تایید شده رو به وزارت کشور میفرسته و در نهایت اداره کل گذرنامه، اقامه شما رو صادر میکنه. اقامه کارت شناسایی اصلی شما در عربستانه و برای همه کارهای روزمره، از باز کردن حساب بانکی گرفته تا تایید وضعیت قانونی، بهش احتیاج داری. باید همیشه همراهت باشه.

نکته مهم: اگه در طول مدت کارتون بخواید از عربستان خارج بشید و دوباره برگردید، به یک «مجوز خروج و ورود مجدد» (Exit/Re-Entry Permit) نیاز دارید که باید از طریق وزارت کشور براش اقدام کنید. این مجوز معمولا ظرف یک هفته صادر میشه.

هزینه‌های ویزای کار چقدره؟

هزینه ویزای کار در عربستان بسته به نوع و مدت اعتبارش متفاوته. معمولا کارفرما مسئول پرداخت این هزینه‌هاست. این هزینه‌ها میتونه بسته به اینکه شرکت چقدر نیروی سعودی استخدام کرده باشه هم فرق کنه.

• اگه شرکتی ۵۰ درصد یا بیشتر نیروی سعودی داشته باشه، هزینه کل ویزای کار و اقامه حدود ۷۲۰۰ ریال سعودی (تقریبا ۲۰۰۰ دلار آمریکا) میشه.
• اگه شرکتی کمتر از ۵۰ درصد نیروی سعودی داشته باشه، هزینه کل به حدود ۸۴۰۰ ریال سعودی میرسه چون هزینه مجوز کار بیشتر میشه.

این هزینه‌ها فقط هزینه‌های دولتی هستن و ممکنه هزینه‌های جانبی دیگه‌ای هم وجود داشته باشه.

زمان پردازش ویزا چقدر طول میکشه؟

زمان پردازش ویزای کار و مجوزها در عربستان متغیره و به عواملی مثل ملیت شما، نوع ویزا و کامل بودن مدارک بستگی داره. به طور کلی، این فرایند میتونه از ۱۴ روز تا چند ماه طول بکشه. برای همین مهمه که کارفرما فرایند رو زود شروع کنه. اگه همه مدارک مرتب باشن، مهر ویزا معمولا طی ۱۴ تا ۳۰ روز زده میشه.

قوانین کار در عربستان: چیزهایی که باید بدونی

وقتی در عربستان کار میکنی، باید با یک سری قوانین و مقررات اساسی آشنا باشی. این قوانین روی همه چیز، از قرارداد کاریت گرفته تا ساعت کاری و مرخصی‌هات، تاثیر میذاره.

قراردادهای کاری

طبق قانون کار عربستان، کارفرماها موظفن که قراردادهای کتبی به زبان عربی تهیه کنن. این قرارداد باید شامل جزئیات زیر باشه:

• عنوان شغلی و مسئولیت‌های شما
• محل کار و برنامه کاری مشخص
• حقوق، مزایا و سایر موارد جبرانی
• شرایط فسخ قرارداد و دوره اخطار
• دوره آزمایشی (حداکثر ۹۰ روز، که با توافق طرفین تا ۱۸۰ روز قابل تمدید است)
• نوع قرارداد (برای کارمندهای خارجی معمولا با مدت معین و برای شهروندان سعودی میتونه نامعین باشه)

داشتن یک قرارداد کتبی و شفاف، هم از شما و هم از کارفرما از نظر قانونی محافظت میکنه.

ساعت کاری و اضافه کاری

• ساعت کاری استاندارد: قانون کار عربستان یک روز کاری ۸ ساعته و یک هفته کاری ۴۸ ساعته رو مشخص کرده. معمولا شرکت‌ها یک برنامه یکشنبه تا پنجشنبه رو دنبال میکنن و جمعه روز تعطیل هفته است.
• ساعت کاری در ماه رمضان: در طول ماه مبارک رمضان، ساعت کاری برای کارمندهای مسلمون به روزی ۶ ساعت و هفته‌ای ۳۶ ساعت کاهش پیدا میکنه. این کار برای اینه که کارمندها بتونن به راحتی به روزه و عباداتشون برسن.
• اضافه کاری: اگه بیشتر از ساعت‌های استاندارد کار کنی، کارفرما باید برای ساعت‌های اضافه، ۱۵۰٪ دستمزد عادی ساعتی شما رو پرداخت کنه. کار در روزهای تعطیل و تعطیلات رسمی هم معمولا با همین نرخ حساب میشه.
• شیفت شب: کارمندهایی که در شیفت شب کار میکنن، ممکن استحقاق نرخ پرداخت متفاوتی رو داشته باشن. این موضوع بستگی به سیاست خاص هر هتل یا شرکت داره.

دوره آزمایشی (Probation Period)

بسته به قرارداد، معمولا یک دوره آزمایشی تا ۹۰ روز برای کارمندهای جدید در عربستان وجود داره. این دوره به کارفرما و کارمند فرصت میده تا ببینن آیا برای هم مناسب هستن یا نه. مهمه که بدونی این دوره میتونه با توافق کتبی دو طرف تا ۱۸۰ روز تمدید بشه.

پرداخت حقوق و دستمزد

در عربستان، حقوق‌ها به صورت ماهانه و مطابق با دستورالعمل‌های حداقل دستمزد کشور پرداخت میشه. برای اطمینان از پرداخت به موقع و شفاف حقوق، دولت سیستمی به اسم «سیستم حفاظت از دستمزد» (Wage Protection System – WPS) رو اجباری کرده. طبق این سیستم، کارفرماها باید حقوق کارمندها رو به صورت الکترونیکی از طریق یکی از این دو روش پرداخت کنن:

• انتقال بانکی
• کارت‌های حقوق و دستمزد پیش‌پرداخت شده

این روش‌ها تضمین میکنن که حقوق شما به موقع و به طور کامل پرداخت بشه و نیازی به پرداخت نقدی یا چک نیست.

مرخصی‌ها و مزایا

• مرخصی سالانه: کارمندهای ماریوت در عربستان بعد از تکمیل یک سال خدمت، حق دارن از ۲۱ روز تقویمی مرخصی با حقوق استفاده کنن. اگه کارمندی پنج سال متوالی با همون کارفرما کار کرده باشه، این مقدار به ۳۰ روز تقویمی افزایش پیدا میکنه.
• مرخصی استعلاجی: کارمندها در عربستان میتونن هر سال از ۳۰ روز مرخصی استعلاجی با حقوق کامل استفاده کنن. در صورت نیاز، میتونن ۶۰ روز دیگه با ۷۵٪ حقوق و بعد از اون ۳۰ روز بدون حقوق هم مرخصی بگیرن. برای استفاده از این مرخصی، باید گواهی پزشکی ارائه بدی که بیماری و مدت استراحت توصیه شده رو توضیح بده.
• مرخصی زایمان: کارمندهای خانمی که حداقل یک سال برای شرکت کار کردن، میتونن از ۱۰ هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل استفاده کنن. این مرخصی میتونه تا چهار هفته قبل از تاریخ پیش‌بینی شده زایمان شروع بشه. مادرها میتونن در صورت نیاز، یک ماه دیگه مرخصی بدون حقوق هم بگیرن. مادران جدید تا ۲۴ ماه بعد از تولد فرزندشون، حق دارن روزانه یک یا دو استراحت برای شیردهی داشته باشن یا یک ساعت زودتر محل کار رو ترک کنن.

پاداش پایان خدمت (End of Service Benefit)

در عربستان، کارفرماها از نظر قانونی موظفن به جای مشارکت در صندوق بازنشستگی، یک «پاداش پایان خدمت» به کارمندها پرداخت کنن. این مبلغ یکجا در زمانی که کارمند شغلش رو ترک میکنه بهش پرداخت میشه و میتونه برای پس‌انداز بازنشستگی استفاده بشه. برای اینکه واجد شرایط این مزیت باشی، باید بتونی دو سال خدمت مداوم رو ثابت کنی.

نحوه محاسبه پاداش پایان خدمت معمولا اینطوریه:

• برای ۲ تا ۵ سال خدمت: به ازای هر سال خدمت، نصف حقوق یک ماه.
• از سال ششم به بعد: به ازای هر سال خدمت، حقوق کامل یک ماه.

سعودی‌سازی (نطاقات): یک قانون مهم که باید بشناسی

یکی از مهم‌ترین سیاست‌های بازار کار عربستان، سیاستی به اسم «سعودی‌سازی» یا «نطاقات» (Nitaqat) است. این سیاست برای افزایش اشتغال شهروندان سعودی در بخش خصوصی طراحی شده. درک این قانون برای هر کسی که میخواد در عربستان کار کنه، خیلی حیاتیه.

سعودی‌سازی چیست؟

دولت عربستان از طریق سیاست نطاقات، شرکت‌ها رو مجبور میکنه که درصد مشخصی از نیروی کارشون رو از بین شهروندان سعودی استخدام کنن. این درصدها یا «سهمیه‌ها» بر اساس اندازه شرکت و صنعتی که در اون فعالیت میکنه، متفاوته. شرکت‌ها بر اساس میزان رعایت این سهمیه‌ها، در دسته‌بندی‌های رنگی مختلفی قرار میگیرن (مثلا پلاتینیوم، سبز بالا، سبز متوسط، سبز پایین و قرمز).

تاثیر سعودی‌سازی بر استخدام شما

این سیاست یک چالش دوگانه برای کارفرماها ایجاد میکنه: از یک طرف باید سهمیه‌های اجباری رو رعایت کنن و از طرف دیگه، ممکنه برای مهارت‌های تخصصی به نیروی کار خارجی نیاز داشته باشن. این قانون به طور مستقیم روی برنامه‌ریزی نیروی کار شرکت‌های خارجی تاثیر میذاره و اون‌ها رو مجبور میکنه که در برنامه‌های آموزشی محلی سرمایه‌گذاری کنن تا هم قوانین رو رعایت کنن و هم نیروی کار ماهر داشته باشن.

• چالش برای شرکت‌ها: شرکت‌ها باید استراتژی‌های استخدامشون رو طوری تنظیم کنن که هم به سهمیه‌ها پایبند باشن و هم بتونن استعدادهای تخصصی مورد نیازشون رو از خارج جذب کنن.
• فرصت برای استعدادهای محلی: این سیاست باعث شده که سرمایه‌گذاری زیادی روی آموزش و توسعه مهارت‌های شهروندان سعودی، به خصوص در زمینه‌های مهندسی، فناوری اطلاعات و مالی، انجام بشه. این بخشی از برنامه بزرگتر «چشم‌انداز ۲۰۳۰» (Vision 2030) عربستان برای تنوع بخشیدن به اقتصادشه.

از ۳۱ ژانویه ۲۰۱۹، تغییراتی در سیستم نطاقات ایجاد شد. حالا سطح سعودی‌سازی شرکت‌ها به محض استخدام یک نیروی جدید (چه سعودی و چه خارجی) یا خروج یک کارمند، فورا محاسبه میشه. این باعث میشه رتبه نطاقات شرکت‌ها به سرعت تغییر کنه. این تغییر میتونه هم خوب باشه هم بد. از یک طرف، ممکنه یک شرکت سریع‌تر واجد شرایط درخواست ویزای گروهی (Block Visa) بشه. از طرف دیگه، نوسانات غیرمنتظره در سطح سعودی‌سازی میتونه باعث تغییر رتبه شرکت بشه و جلوی تمدید مجوز کار یا درخواست ویزای جدید رو بگیره.

اصلاحات قانون کار (LRI) و پلتفرم «قوی» (Qiwa)

در سال‌های اخیر، عربستان یک سری اصلاحات مهم رو در قانون کارش به نام «ابتکار اصلاح قانون کار» (Labour Reform Initiative – LRI) معرفی کرده تا کنترل‌های سیستم کفالت رو کمتر کنه و آزادی حرکت بیشتری به کارگرهای مهاجر بده. این اصلاحات عمدتا از طریق یک پلتفرم دیجیتال به اسم «قوی» (Qiwa) اجرا میشن.

تغییرات کلیدی چه بودند؟

۱. امکان تغییر شغل بدون رضایت کارفرما:

• قبل از اصلاحات: شما برای تغییر شغل به رضایت کامل کارفرمای فعلیتون نیاز داشتید.
• بعد از اصلاحات: اگه حداقل یک سال در عربستان کار کرده باشی، میتونی بدون نیاز به رضایت کارفرمای فعلی، شغلت رو عوض کنی. این فرایند از طریق پلتفرم Qiwa انجام میشه. وقتی یک پیشنهاد شغلی جدید رو در Qiwa قبول میکنی، کارفرمای فعلیت مطلع میشه و یک دوره اطلاع‌رسانی (notice period) شروع میشه که بعد از اون، به طور خودکار به کارفرمای جدید منتقل میشی.

۲. امکان خروج از کشور بدون اجازه کارفرما:

• قبل از اصلاحات: برای خروج از کشور (حتی برای مرخصی)، به اجازه کارفرما و صدور ویزای خروج و ورود مجدد توسط اون نیاز داشتی.
• بعد از اصلاحات: شما میتونی خودت از طریق پلتفرم «ابشر» (Absher) برای ویزای خروج یا خروج و ورود مجدد درخواست بدی. کارفرما ۱۰ روز فرصت داره که اگه اعتراضی داره، به وزارت منابع انسانی اعلام کنه.

۳. اصلاح قوانین «غیبت از کار» (Absconding):

• قبل از اصلاحات: اگه کارفرما شما رو به عنوان «فراری» یا «غایب از کار» (در عربی معروف به هروب) گزارش میکرد، شما بلافاصله وضعیت غیرقانونی پیدا میکردی و با بازداشت و اخراج روبرو میشدی.
• بعد از اصلاحات: اگه کارفرما گزارش غیبت از کار بده (که حالا فقط برای کارگرانی ممکنه که قرارداد الکترونیکی در Qiwa ندارن)، شما یک دوره مهلت ۶۰ روزه داری. در این مدت میتونی یا یک کارفرمای جدید پیدا کنی یا درخواست ویزای خروج نهایی بدی و کشور رو ترک کنی. اگه در این مدت کاری نکنی، وضعیتت غیرقانونی میشه.

چالش‌های باقی‌مانده: قدرت ویزای خروج نهایی

با وجود این اصلاحات، کارفرماها هنوز یک ابزار قدرتمند برای کنترل کارگرها دارن: صدور ویزای خروج نهایی (Final Exit Visa).
اگه شما از طریق Qiwa یک پیشنهاد شغلی جدید رو قبول کنی، کارفرمای فعلیت اگه از این موضوع ناراضی باشه، میتونه به عنوان یک اقدام تلافی‌جویانه، برای شما ویزای خروج نهایی صادر کنه. با این ویزا، شما باید ظرف ۶۰ روز کشور رو ترک کنی.

البته شما میتونی به این ویزای خروج اعتراض کنی و شکایت کنی، اما سیستم قضایی معمولا کند عمل میکنه و ثابت کردن اینکه این اقدام تلافی‌جویانه بوده، در این مدت کوتاه سخته. با این حال، خیلی از کارگرها با استفاده از همین قوانین جدید، تونستن در برابر این ویزاها مقاومت کنن و با مراجعه به اداره کار و نشون دادن پیشنهاد شغلی جدیدشون، ویزای خروج رو لغو کنن و به کارفرمای جدید منتقل بشن.

ویزای خروج، گزارش فرار جدید است.

به گفته یک کارگر مهاجر

الان صدور ویزای خروج نهایی برای تنبیه کارگرها موثرتر از گزارش غیبت از کاره.

به گفته یک کارفرما

سایر مزایا و شرایط کاری

علاوه بر موارد اصلی بالا، یک سری جزئیات دیگه هم در مورد کار و زندگی در عربستان وجود داره که خوبه بدونی.

• اسکان: بعضی از شرکت‌ها، به خصوص برای کارمندهای خارجی، یا محل زندگی فراهم میکنن یا کمک هزینه مسکن میدن. بعضی از هتل‌ها محل اقامت اختصاصی برای کارمندها در داخل یا خیلی نزدیک هتل دارن که میتونه از اتاق‌های خوابگاهی مشترک تا آپارتمان متغیر باشه. کمک هزینه مسکن ممکنه با مزایای دیگه‌ای مثل کمک هزینه حمل و نقل همراه باشه.
• حمل و نقل: خیلی از هتل‌ها و شرکت‌ها در عربستان، سرویس حمل و نقل یا کمک هزینه‌ای برای رفت و آمد کارمندها به محل کار فراهم میکنن. بعضی هتل‌ها، به خصوص برای کارمندهایی که شیفت‌های زود صبح یا آخر شب دارن، سرویس‌های شاتل دارن. برای موقعیت‌های شغلی غیرمدیریتی، ممکنه یک کمک هزینه حمل و نقل ماهانه به عنوان بخشی از بسته حقوقی در نظر گرفته بشه. برای بعضی موقعیت‌های ارشدتر، این کمک هزینه ممکنه بیشتر باشه یا حتی یک ماشین شرکتی در اختیارشون قرار بگیره.
• وعده‌های غذایی حین کار: کارمندها در هتل‌های عربستان، وقتی در شیفت کاری هستن، وعده‌های غذایی رو در غذاخوری مخصوص کارمندها دریافت میکنن.
• لباس فرم: برای کارمندهایی که باید لباس فرم بپوشن، شرکت تمام یونیفرم‌ها رو فراهم میکنه.
• زبان مورد نیاز: برای شغل‌های پشت صحنه که تماس کمتری با مشتری دارن، معمولا زبان اصلی کار عربیه. برای شغل‌هایی که تعامل بیشتری با مهمان‌ها دارن (مثل کارکنان آشپزخانه، خانه‌داری، خشکشویی یا تعمیرات)، ممکنه به مقداری انگلیسی پایه نیاز باشه. برای موقعیت‌های شغلی جلوی صحنه مثل کارکنان پذیرش، راهنمای هتل و گارسون‌های رستوران، و همچنین نقش‌های مدیریتی ارشد، تسلط به زبان انگلیسی معمولا ضروریه تا بتونن با مهمان‌های بین‌المللی ارتباط برقرار کنن. البته داشتن درک قوی از زبان عربی هم خیلی مهمه.
• انعطاف‌پذیری و کار از راه دور: بیشتر شغل‌های هتلی و خدماتی نیاز دارن که کارمندها در محل کار و در شیفت‌های ثابت حضور داشته باشن تا تجربه مهمان‌ها بی‌نقص باشه. به همین دلیله که ترتیبات کاری انعطاف‌پذیر و از راه دور در حال حاضر خیلی رایج نیست، هرچند ممکنه بعضی موقعیت‌های شغلی بتونن انعطاف‌پذیری بیشتری ارائه بدن.
• انعام و هزینه خدمات: انعام دادن هنوز در عربستان خیلی رایج نیست، اما در جاهایی که انعام داده میشه یا هزینه خدمات پرداخت میشه، این مبالغ جمع‌آوری و بر اساس سیاست هر هتل خاص توزیع میشه.
• پاداش‌ها: بعضی از کارمندها در عربستان ممکنه واجد شرایط دریافت پاداش‌های مبتنی بر عملکرد باشن. بعضی از کارفرماها هم ممکنه به عنوان یک حرکت حسن نیت، پاداش‌های ویژه تعطیلات یا عید رو به کارمندها بدن.
• تخفیف‌های کارمندی: برنامه‌هایی مثل Explore by Marriott Bonvoy وجود داره که یک برنامه تخفیف برای کارمندهای ماریوت در سراسر جهانه و تخفیف‌هایی برای غذا، نوشیدنی و اقامت در هتل‌های ماریوت ارائه میده.

مراحل نهایی استخدام: چکاپ‌ها و آنبوردینگ

وقتی مراحل اولیه رو طی کردی، چند تا مرحله نهایی هم وجود داره.

• چک کردن سوابق (Reference Checks): شرکت‌ها معمولا قبل از تایید تاریخ شروع به کارت، حداقل یک مرجع از سوابق کاری یا تحصیلی شما رو درخواست و بررسی میکنن.
• غربالگری پزشکی (Medical Screening): غربالگری پزشکی، شامل آزمایش برای هرگونه بیماری عفونی، برای کارمندهای خارجی اجباریه و به عنوان بخشی از فرایند درخواست ویزای کار یا مجوز اقامت انجام میشه. این معاینات معمولا در دو مرحله انجام میشن: یک بار در کشور خودتون و یک بار پس از ورود به عربستان.
• فرایند آنبوردینگ (Onboarding):
  • قبل از روز اول: کارفرما باید از رعایت قوانین اطمینان حاصل کنه، یک قرارداد کتبی عربی آماده کنه و برای کارمندهای خارجی مجوز کار و ویزا بگیره.
  • روز اول: یک جلسه معارفه جامع برگزار میشه و شما به تیم معرفی میشی. یک مربی یا دوست (buddy) برای راهنمایی در کارهای اولیه به شما اختصاص داده میشه و قرارداد کاری، مسئولیت‌ها و سیاست‌های شرکت مرور میشه.
  • هفته اول: آموزش‌های تخصصی مربوط به شغلت رو دریافت میکنی و در پروژه‌ها ادغام میشی. جلسات بررسی منظم برای رسیدگی به نگرانی‌ها و تقویت شفافیت نقش برگزار میشه.
  • بعد از هفته اول: با آموزش‌های منظم، بررسی عملکرد و جلسات بازخورد، از توسعه مداوم شما حمایت میشه.

در نهایت، مهمه که بدونی قوانین و مقررات میتونن تغییر کنن. شرکت‌هایی مثل ماریوت این حق رو برای خودشون محفوظ میدونن که هر برنامه مزایا یا هر یک از شرایط و ضوابط رو در هر زمان و بدون اطلاع قبلی، به صلاحدید خودشون تقویت، اصلاح، کاهش یا خاتمه بدن. پس همیشه به‌روز بودن در مورد قوانین، هم برای شما و هم برای کارفرما، خیلی مهمه.