حتما شنیدی که یه شرکت خارجی به اسم ام‌تی‌ان (MTN) بخش بزرگی از سهام ایرانسل رو داره. اما داستان ورود این غول مخابراتی آفریقای جنوبی به ایران، ماجراهای مربوط به تحریم‌ها، اتهام‌های عجیب و غریب و برنامه‌هاش برای آینده، یه قصه طولانی و پر از فراز و نشیبه. قراره کل این ماجرا رو، از روز اول تا همین الان، با همه جزئیاتش بررسی کنیم.
چطور پای ام‌تی‌ان به ایران باز شد؟
داستان از سال ۲۰۰۵ شروع شد. گروه ام‌تی‌ان، که یه شرکت بزرگ مخابراتی اهل آفریقای جنونیه، اعلام کرد که با سهامداران داخلی کنسرسیوم ایرانسل به توافق رسیده تا ۴۹ درصد از سهام ایرانسل رو در اختیار بگیره. این یعنی ام‌تی‌ان شریک اقلیت بود و کنترل عملیاتی شرکت با طرف ایرانی (که ۵۱ درصد سهام رو داشت) بود. محمد سلیمانی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، ایرانسل رو به عنوان برنده موقت مجوز دوم اپراتور موبایل (GSM) در ایران معرفی کرد و یه مجوز موقت هم به این کنسرسیوم داد.
برای نهایی شدن این مجوز، ایرانسل باید مبلغ ۳۰۰ میلیون یورو به عنوان حق امتیاز اولیه پرداخت میکرد و ام‌تی‌ان هم یه ضمانت‌نامه پرداختی برای این مبلغ به وزیر ارتباطات ارائه داد. ام‌تی‌ان در بیانیه‌ای اعلام کرد که این فرصت با چشم‌انداز این شرکت برای تبدیل شدن به رهبر مخابرات در بازارهای در حال توسعه کاملا هماهنگه و خاورمیانه رو امتداد طبیعی ردپای قوی این شرکت در آفریقا میدونست.
ایران در اون زمان حدود ۵ میلیون کاربر تلفن همراه در کشوری با جمعیت تقریبا ۷۰ میلیون نفر داشت که خیلی از اونها هم از نظر مالی وضعیت خوبی داشتن و این بازار رو برای ام‌تی‌ان خیلی جذاب میکرد.
اما این ورود به این سادگی‌ها هم نبود. یه رقیب جدی به اسم ترکسل (Turkcell)، که یه شرکت مخابراتی از ترکیه است، ادعا کرد که این مجوز حق اونها بوده. ماجرا این بود که اول قرار بود ترکسل با ۷۰ درصد سهام، شریک اصلی ایرانسل باشه، اما بعدا مجلس ایران سهم مدیریتی این شرکت ترکیه‌ای رو ازش گرفت و دوباره با اپراتور داخلی وارد مذاکره شد. همین موضوع سرآغاز یه دعوای حقوقی طولانی و سنگین بین ترکسل و ام‌تی‌ان شد که تا همین امروز هم ادامه داره.
اتهامات سنگین ترکسل علیه ام‌تی‌ان
ترکسل بیکار ننشست و یه شکایت ۴.۲ میلیارد دلاری علیه ام‌تی‌ان تنظیم کرد. ادعاهای ترکسل خیلی جدی و تکان‌دهنده بود و بیشتر شبیه داستان‌های جاسوسی بود تا یه اختلاف تجاری. ترکسل مدعی شد که ام‌تی‌ان برای اینکه مجوز رو از چنگ اونها دربیاره، کارهای غیرقانونی انجام داده. این اتهامات شامل موارد زیر بود:
- پرداخت رشوه به مقامات: ترکسل ادعا کرد که ام‌تی‌ان به مقامات ایرانی و آفریقای جنوبی رشوه داده. از جمله به جاوید قربان‌اوغلی، که اون زمان معاون وزیر خارجه ایران در امور آفریقا بود، و یوسف سالوجی، سفیر وقت آفریقای جنوبی در تهران.
- معامله بر سر نفوذ سیاسی: ترکسل گفت ام‌تی‌ان قول داده بود در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به نفع ایران لابی کنه تا این کشور با تحریم‌های هسته‌ای مواجه نشه. این ادعا به یه رای ممتنع کلیدی آفریقای جنوبی در آژانس در اواخر سال ۲۰۰۵ ربط داده شد که مربوط به گزارش پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل بود.
- وعده فروش تجهیزات نظامی: عجیب‌ترین بخش اتهامات این بود که ام‌تی‌ان قول داده بود تجهیزات نظامی ممنوعه، مثل هلیکوپترهای تهاجمی رویوالک (Rooivalk) و رادیوهای جهش فرکانسی، رو در اختیار ایران بذاره. ترکسل ادعا کرد برای این موضوع شواهدی داره که نشون میده ام‌تی‌ان با شرکت دفاعی دنل (Denel) و مقامات ایرانی در ارتباط بوده.
سدریک سول، وکیل ترکسل، خیلی صریح گفت: «ام‌تی‌ان سعی کرد چیزی رو که نمیتونست از راه رقابت صادقانه به دست بیاره، به صورت غیرقانونی تصاحب کنه». اونها معتقد بودن که این پرونده باید در دادگاه‌های آفریقای جنوبی بررسی بشه تا همه چیز روشن بشه.
دفاعیه ام‌تی‌ان: گزارش هافمن
ام‌تی‌ان همیشه این اتهامات رو «مجموعه‌ای از دروغ‌ها» و یه «اخاذی بیهوده» خونده. این شرکت برای دفاع از خودش، در سال ۲۰۱۳ یه تحقیق داخلی به رهبری قاضی بریتانیایی، لرد لئونارد هافمن، انجام داد. گزارش هافمن به این نتیجه رسید که:
- هیچ «توطئه‌ای» در کار نبوده.
- شاهد اصلی ترکسل یه «شخص خیال‌پرداز» بوده.
- مدیران ام‌تی‌ان هیچ کار اشتباهی انجام ندادن.
- در مورد یه پرداخت ۴۰۰ هزار دلاری به یه واسطه ایرانی، گزارش گفت که هدف این پول مشخص نیست ولی به هر حال به ادعاهای اصلی ترکسل ربطی نداره.
ام‌تی‌ان استدلال میکرد که مشکل اصلی ترکسل این بوده که نتونسته خودش رو با قوانین جدید ایران تطبیق بده. بعد از انتخابات مجلس در سال ۲۰۰۴، مجلس جدید ایران که دیدگاه محافظه‌کارانه‌ای داشت، با سرمایه‌گذاری خارجی در زیرساخت‌های حیاتی مثل مخابرات مخالف بود. در نتیجه، قانونی تصویب شد که میگفت حداقل ۵۱ درصد سهام اپراتور باید در اختیار شرکت‌های ایرانی باشه. به گفته ام‌تی‌ان، ترکسل که دنبال سهم ۷۰ درصدی بود، نتونست یا نخواست خودش رو با این قانون جدید هماهنگ کنه و به همین دلیل به طور قانونی از فرآیند کنار گذاشته شد.
اما ترکسل گزارش هافمن رو قبول نداشت و اون رو «غیرقابل اعتماد و بی‌ربط» میدونست. اونها میگفتن این گزارش چندتا مشکل اساسی داشته:
- تعارض منافع: دختر لرد هافمن در اون دوره در یکی از زیرمجموعه‌های ام‌تی‌ان کار میکرده.
- عدم استقلال: کمیته تحقیق از مدیران غیر اجرایی خود ام‌تی‌ان و وکلای خود شرکت تشکیل شده بود، نه یه گروه مستقل.
- تحقیق ناکافی: کمیته با شاهدان کلیدی مصاحبه نکرده و فقط به بیانیه‌های کتبی که با کمک وکلا تهیه شده بود، اکتفا کرده.
این دعوای حقوقی سال‌ها در دادگاه‌های مختلف چرخید. اول در آمریکا مطرح شد، بعد به آفریقای جنوبی منتقل شد. در نهایت، دادگاه عالی استیناف آفریقای جنوبی حکم داد که دادگاه‌های این کشور صلاحیت رسیدگی به این پرونده رو دارن. این یعنی یه پیروزی رویه‌ای برای ترکسل. ام‌تی‌ان هم اعلام کرد که این حکم رو به دادگاه قانون اساسی، یعنی بالاترین مرجع قضایی کشور، میبره. این پرونده هنوز هم بازه و یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های شرکتی در آفریقای جنوبی به حساب میاد.
سال‌های رشد و توسعه: ایرانسل چطور بزرگ شد؟
با وجود شروع پرحاشیه، ایرانسل از همون روز اول یعنی ۲۱ اکتبر ۲۰۰۶ که به طور رسمی در تهران، تبریز و مشهد راه‌اندازی شد، با سرعت زیادی شروع به رشد کرد. ام‌تی‌ان سرمایه‌گذاری سنگینی روی زیرساخت‌های ایرانسل انجام داد و این اپراتور خیلی زود تونست سهم قابل توجهی از بازار رو به دست بیاره.
عملکرد مالی و عملیاتی در سال‌های اولیه
گزارش‌های سالانه ام‌تی‌ان نشون میده که ایرانسل چقدر برای این گروه سودآور بوده. بیا یه نگاه به آمار چند سال کلیدی بندازیم:
- تا پایان سال ۲۰۰۹:
- تعداد مشترکین ایرانسل به ۲۳.۲۶ میلیون نفر رسید که ۷.۲ میلیون نفر فقط در همون سال اضافه شده بودن.
- سهم بازار ایرانسل از ۳۷ درصد در سال ۲۰۰۸ به ۴۰ درصد در سال ۲۰۰۹ افزایش پیدا کرد.
- درآمد ایرانسل به پول محلی (ریال) ۶۰ درصد رشد کرد. سهم ۴۹ درصدی ام‌تی‌ان از این درآمد معادل ۷.۶ میلیارد راند آفریقای جنوبی بود.
- متوسط درآمد به ازای هر کاربر (ARPU) با وجود افزایش شدید مشترکین، فقط ۱ دلار کاهش پیدا کرد و به ۸ دلار در ماه رسید.
- سود قبل از بهره، مالیات و استهلاک (EBITDA) با رشد ۷۹ درصدی به ۲.۶۶ میلیارد راند رسید و حاشیه سود از ۳۰.۲ درصد به ۳۴.۹ درصد افزایش پیدا کرد که نشون‌دهنده مدیریت خوب هزینه‌ها بود.
این رشد سریع به خاطر کمپین‌های تبلیغاتی جذاب مثل «یکی بخر، یکی ببر»، «پیامک جادویی» و کاهش قیمت سیم‌کارت‌های اعتباری بود.
- عملکرد در سال ۲۰۱۰:
- تعداد مشترکین با اضافه شدن ۶.۵ میلیون نفر دیگه، به ۲۹.۷ میلیون رسید.
- سهم بازار به ۴۴ درصد افزایش پیدا کرد.
- درآمد ریالی ۴۲ درصد رشد کرد. درآمد حاصل از دیتا (شامل پیامک) ۵۰ درصد زیاد شد و تقریبا یک پنجم کل درآمد رو تشکیل میداد.
- متوسط درآمد به ازای هر کاربر (ARPU) روی همون ۸ دلار در ماه ثابت موند.
- حاشیه سود EBITDA با یه جهش بزرگ به ۴۱.۱ درصد رسید. این به خاطر قراردادهای بهتر با تامین‌کننده‌ها، کاهش هزینه‌های بازاریابی و کمیسیون فروشنده‌ها بود.
در ادامه یه جدول از خلاصه‌ای از عملکرد مالی ایرانسل (سهم ۴۹ درصدی ام‌تی‌ان) در سال ۲۰۰۹ رو میبینی:
| (به میلیون راند) | سال ۲۰۰۹ | سال ۲۰۰۸ | درصد تغییر |
|---|---|---|---|
| درآمد کل | ۷,۶۲۵ | ۴,۹۳۵ | +۵۵٪ |
| درآمد حاصل از مکالمه و اشتراک | ۴,۰۵۱ | ۲,۳۶۰ | +۷۲٪ |
| درآمد حاصل از دیتا و پیامک | ۱,۲۱۰ | ۶۸۹ | +۷۶٪ |
| هزینه‌های عملیاتی کل | ۴,۹۶۱ | ۳,۴۴۳ | +۴۴٪ |
| سود (EBITDA) | ۲,۶۶۴ | ۱,۴۹۲ | +۷۹٪ |
| حاشیه سود (EBITDA Margin) | ۳۴.۹٪ | ۳۰.۲٪ | +۴.۷ واحد درصد |
این آمار نشون میده که ایرانسل از همون اول یه موتور سودآوری قوی برای گروه ام‌تی‌ان بوده.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت و شبکه
یکی از دلایل اصلی موفقیت ایرانسل، سرمایه‌گذاری عظیم ام‌تی‌ان در توسعه شبکه بود. این شرکت از همون اول روی کیفیت و پوشش شبکه تمرکز کرد.
- تا سال ۲۰۰۹: ام‌تی‌ان ۳.۳ میلیارد راند صرف سهم خودش از هزینه‌های سرمایه‌ای ایرانسل کرد. در این سال، ۲۰۴۳ ایستگاه فرستنده و گیرنده پایه (BTS) جدید نصب شد و تعداد کل BTSها به ۳۵۳۲ رسید. پوشش جاده‌ای هم از ۵۹۳۲ کیلومتر به ۱۰۹۲۸ کیلومتر افزایش پیدا کرد.
- در سال ۲۰۱۰: سرمایه‌گذاری ادامه پیدا کرد و ام‌تی‌ان ۱.۷ میلیارد راند دیگه هزینه کرد. ۱۲۸۴ BTS جدید اضافه شد و تعداد کل اونها به ۶۸۵۹ رسید. پوشش جمعیتی به ۷۷ درصد و پوشش جغرافیایی به ۲۰ درصد رسید.
راه‌اندازی فناوری‌های جدید:
- WiMax: ایرانسل اولین اپراتوری بود که در دسامبر ۲۰۰۹ فناوری وایمکس رو برای ارائه اینترنت بی‌سیم راه‌اندازی کرد. تا آخر سال ۲۰۱۰، تعداد سایت‌های فعال وایمکس به ۵۳۵ رسید.
- EDGE (2.75G): این فناوری روی تقریبا ۹۰ درصد از سلول‌های شبکه فعال شد که باعث افزایش ۸۰۰ درصدی ترافیک دیتا در سال ۲۰۱۰ شد.
- سیم‌کارت‌های eSIM: ایرانسل اولین اپراتوری بود که خدمات مربوط به سیم‌کارت‌های الکترونیکی (eSIM) رو ارائه داد. این فناوری سیم‌کارت فیزیکی رو حذف میکنه و ارتباط رو راحت‌تر میکنه.
- شبکه 4G: در ۳ دسامبر ۲۰۱۴، ایرانسل به طور رسمی اولین شبکه 4G LTE ایران رو در ۹ شهر راه‌اندازی کرد. این یه گام بزرگ در ارائه اینترنت پرسرعت موبایل در کشور بود. تا سال ۲۰۲۴، ایرانسل تونسته بود پوشش 4G خودش رو به ۸۲ درصد از جمعیت کشور برسونه.
- رومینگ بین‌المللی 5G: ایرانسل به عنوان اولین ارائه‌دهنده اینترنت 5G در ایران، اولین اپراتوری هم بود که خدمات رومینگ بین‌المللی 5G رو ارائه داد. این سرویس در کشورهایی مثل امارات، چین و تایلند در دسترسه.
این سرمایه‌گذاری‌ها باعث شد ایرانسل به عنوان یه اپراتور نوآور و پیشرو در فناوری شناخته بشه و بتونه به خصوص در بین کاربران جوان و علاقه‌مند به تکنولوژی، محبوبیت زیادی پیدا کنه.
چالش بزرگ: تحریم‌ها و پول‌های بلوکه شده
یکی از بزرگترین چالش‌های ام‌تی‌ان در ایران، همیشه تحریم‌های بین‌المللی، به خصوص تحریم‌های آمریکا، بوده. این تحریم‌ها دو مشکل اساسی برای شرکت ایجاد کردن: یکی خارج کردن سود از ایران و دومی تهیه تجهیزات پیشرفته آمریکایی.
داستان یک میلیارد دلار گمشده
ام‌تی‌ان سال‌ها سود خوبی از ایرانسل به دست میاورد، اما به خاطر تحریم‌های بانکی نمیتونست این پول رو به آفریقای جنوبی منتقل کنه. این پول‌ها در ایران انباشته میشدن و به یه دغدغه بزرگ برای سرمایه‌گذاران ام‌تی‌ان تبدیل شده بودن.
- قبل از توافق هسته‌ای: تا سال ۲۰۱۶، ام‌تی‌ان نمیتونست پول‌هاش رو از ایران خارج کنه. در آگوست ۲۰۱۵، این شرکت اعلام کرد که امیدوار است بتونه حدود ۱.۱ میلیارد دلار سود انباشته شده رو بعد از نهایی شدن توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی (برجام) از کشور خارج کنه.
- بعد از برجام: وقتی در ژانویه ۲۰۱۶ تحریم‌ها علیه ایران برداشته شد، سهام ام‌تی‌ان در بازار بورس رشد کرد. این شرکت تونست با کمک بانک‌های اروپایی، فرآیند انتقال پول رو شروع کنه. این فرآیند پیچیده بود چون هنوز روابط بانکی ایران با دنیا به طور کامل عادی نشده بود، اما ام‌تی‌ان موفق شد بخش زیادی از این پول رو خارج کنه. در اون زمان، مبلغ پول بلوکه شده حدود ۱۵.۴ میلیارد راند (معادل تقریبا ۱ میلیارد دلار) گزارش شده بود که شامل بازپرداخت یه وام ۴۳۰ میلیون دلاری از ایرانسل و سودهای انباشته شده در طول پنج سال بود.
- بازگشت تحریم‌ها: این خوشی زیاد طول نکشید. در می ۲۰۱۸، بعد از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام، تحریم‌ها دوباره برگشتن. از اون تاریخ به بعد، ام‌تی‌ان اعلام کرد که هیچ سرمایه یا سودی از ایرانسل خارج نکرده و هیچ سرمایه‌گذاری جدیدی هم در این کسب‌وکار انجام نداده. به گفته رالف موپیتا، مدیر مالی گروه ام‌تی‌ان، حدود ۳ میلیارد راند (شامل وام و سود) از پول این شرکت دوباره در ایران گیر افتاده.
این شرکت همیشه تاکید کرده که به طور کامل به قوانین تحریم‌های جهانی پایبنده و تمام فعالیت‌هاش رو با رعایت موازین قانونی و اخلاقی انجام میده.
چالش تهیه تجهیزات آمریکایی
تحریم‌ها فقط مشکل مالی ایجاد نکردن. ایرانسل برای توسعه شبکه‌اش به تجهیزات پیشرفته کامپیوتری و مخابراتی نیاز داشت که خیلی از اونها ساخت شرکت‌های آمریکایی مثل سیسکو (Cisco)، سان مایکروسیستمز (Sun Microsystems) و HP بودن. فروش مستقیم این تجهیزات به ایران ممنوع بود.
بر اساس یه گزارش تحقیقی که توسط رویترز منتشر شد، ایرانسل تونسته بود از طریق شبکه‌ای از شرکت‌های واسطه در ایران و خاورمیانه، این تجهیزات آمریکایی رو به دست بیاره. این گزارش که بر اساس اسناد و مصاحبه‌ها تهیه شده بود، ادعا میکرد که:
- یه سند ۸۹ صفحه‌ای داخلی ایرانسل از سال ۲۰۰۸ نشون میده که این شرکت به طور مشخص دنبال تهیه «اقلام تحریمی» (embargo items) بوده.
- کریس کیلووان، که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ مدیر ارشد ام‌تی‌ان در ایران بود، گفته بود که خود گروه ام‌تی‌ان مستقیما در فرآیند تهیه این قطعات نقش داشته. اون ادعا کرد که ام‌تی‌ان موافقت کرده بود که شرکای ایرانی‌اش یه شرکت محلی به اسم آریا همراه سامانه (Arya Hamrah Samaneh) تاسیس کنن تا تحریم‌ها رو دور بزنن.
- گزارش شده بود که شرکت آریا همراه تونسته بود تجهیزات سان و اچ‌پی رو از طریق دبی برای ایرانسل تهیه کنه. یه منبع دیگه هم گفته بود که این شرکت از یه شرکت ایرانی دیگه به اسم فکور (Fakour Co) برای تامین تجهیزات سان استفاده میکرده. وب‌سایت شرکت فکور در اون زمان لوگوی اوراکل (مالک سان) رو داشت و ایرانسل و آریا همراه رو جزو مشتریان اصلی خودش معرفی کرده بود.
- برای تهیه روترهای سیسکو هم گفته شده بود که از یه پیمانکار فرعی به اسم شبکات (Shabakkat) که در کویت مستقر بود، استفاده شده. مدیر این شرکت گفته بود که تجهیزات رو از یه شرکت محلی در ایران خریدن و اونها در واردات نقشی نداشتن.
شرکت‌های آمریکایی سیسکو و اوراکل اعلام کردن که از این موضوع بی‌اطلاع بودن و در این مورد تحقیق خواهند کرد. شرکت هواوی (Huawei)، که پیمانکار ایرانسل بود، هم گفت که قوانین صادراتی آمریکا رو رعایت میکنه و هیچ تجهیزات تحریمی به ایرانسل نداده. ام‌تی‌ان هم این ادعاها رو رد کرد و گفت تا جایی که اطلاع داره، پرسنلش به دنبال دور زدن تحریم‌ها نبودن.
ورود به عصر جدید: ماجرای 5G در ایران
ایران هم مثل بقیه دنیا در رقابت برای دستیابی به فناوری نسل پنجم موبایل یا همون 5G قرار داره. این فناوری فقط به معنی اینترنت سریع‌تر نیست، بلکه قراره همه چیز، از ماشین‌ها و اشیا گرفته تا دستگاه‌های هوشمند رو به هم وصل کنه و کاربردهایی رو ممکن کنه که قبلا فقط تو فیلم‌های علمی-تخیلی میدیدیم.
ایران هم برای اینکه از این قافله عقب نمونه، قدم‌های مشخصی برای راه‌اندازی 5G برداشته و ایرانسل در این زمینه نقش پیشرو رو داشته.
اولین گام‌ها و راه‌اندازی تجاری
- شروع آزمایشی: به گفته مدیرعامل ایرانسل، «پروژه 5G در ایران برای اولین بار توسط ایرانسل در سال ۱۳۹۵ (۲۰۱۶-۲۰۱۷) به صورت آزمایشی در یک آزمایشگاه کلید خورد». این نشون میده که ایرانسل از خیلی وقت پیش به فکر این فناوری بوده.
- اولین سایت تجاری: در ۱۶ فوریه ۲۰۲۱، ایرانسل اولین سرویس تجاری اینترنت 5G کشور رو در یک مراسم رسمی با حضور محمدجواد آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات، راه‌اندازی کرد. این سایت در پارکی در شمال تهران قرار داشت و اولین مکانی در ایران بود که مردم میتونستن به صورت تجاری به اینترنت نسل پنجم دسترسی داشته باشن. سرعت انتقال داده در این شبکه بین ۳ تا ۳.۵ گیگابیت بر ثانیه اعلام شد که سرعت فوق‌العاده بالاییه.
- برنامه‌های توسعه: وزیر ارتباطات در اون زمان اعلام کرد که در هفته‌های آینده، سه سایت عمومی دیگه 5G در شهرهای مشهد، شیراز و کیش هم راه‌اندازی خواهد شد. دولت ایران هم برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای ارائه دسترسی به 5G در کلان‌شهرها تا پایان سال شمسی و در شهرهای بزرگ تا مارس ۲۰۲۵ اعلام کرده.
نقش دولت و اپراتورهای دیگه
دولت ایران نقش مهمی در پیشبرد 5G داره. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (CRA) اعلام کرد که قصد داره مجوزهای 5G رو در باند فرکانسی ۳.۵ گیگاهرتز واگذار کنه. این باند یکی از مهمترین باندهای فرکانسی برای 5G در دنیاست چون تعادل خوبی بین پوشش و ظرفیت ارائه میده.
اپراتور اول، یعنی همراه اول (MCI)، هم بعد از ایرانسل وارد بازی شد و سرویس 5G خودش رو راه‌اندازی کرد. رقابت بین این دو غول مخابراتی احتمالا باعث میشه توسعه 5G در ایران سرعت بیشتری بگیره.
یه نکته مهم دیگه، سازگاری گوشی‌ها با این فناوریه. برای اینکه مردم بتونن از 5G استفاده کنن، باید گوشی‌هاشون از این تکنولوژی پشتیبانی کنه. در همین راستا، یه توافق با کره جنوبی انجام شد تا گوشی‌های سامسونگ در ایران بتونن از 5G استفاده کنن. این یه قدم حیاتی برای دسترسی گسترده کاربران به شبکه جدیده.
تکنولوژی 5G به زبان ساده
برای اینکه بهتر بفهمیم 5G چیه، باید بدونیم که این فناوری از باندهای فرکانسی مختلفی استفاده میکنه:
- باند پایین (Low-Band): این باند فرکانسی شبیه فرکانس‌های 4G هست. مزیتش اینه که پوشش خیلی گسترده‌ای داره و میتونه مناطق وسیعی رو با استفاده از همون دکل‌های موجود پوشش بده. سرعتش خیلی بیشتر از 4G پیشرفته نیست، اما یه پایه محکم برای پوشش سراسری 5G ایجاد میکنه.
- باند میانی (Mid-Band): این باند یه تعادل عالی بین سرعت و پوشش ارائه میده. سرعتش به طور قابل توجهی از باند پایین بیشتره و پوشش مناسبی هم داره. باند ۳.۵ گیگاهرتز که ایران برای 5G در نظر گرفته، دقیقا در این دسته قرار میگیره. این باند رو میشه «اسب کاری» 5G دونست که برای اکثر کاربردهای شهری و حومه‌ای ایده‌آله.
- باند بالا (High-Band یا mmWave): این باند سرعت فوق‌العاده بالا و تاخیر خیلی خیلی کمی داره، اما بردش خیلی محدوده و به راحتی توسط موانع فیزیکی مثل دیوار مسدود میشه.
تمرکز فعلی ایران روی باندهای پایین و میانی نشون میده که استراتژی کشور، رسیدن به پوشش گسترده و افزایش قابل توجه سرعت برای اکثر کاربران هست که یه رویکرد منطقی برای شروع به حساب میاد.
استراتژی خروج: آیا ام‌تی‌ان از ایران میرود؟
با پیچیده‌تر شدن اوضاع در خاورمیانه، افزایش تحریم‌ها و فشارهای سیاسی، گروه ام‌تی‌ان در سال ۲۰۲۰ یه تصمیم استراتژیک و بزرگ گرفت. این شرکت اعلام کرد که میخواد تمرکزش رو از خاورمیانه و آسیای مرکزی برداره و به طور کامل روی استراتژی پان‌آفریقایی خودش متمرکز بشه. این یعنی ساده‌سازی سبد دارایی‌ها و خروج از بازارهای خاورمیانه.
برنامه خروج منظم
راب شاتر، مدیرعامل وقت ام‌تی‌ان، اعلام کرد که این شرکت قصد داره «به صورت منظم» و در یه بازه زمانی میان‌مدت (که بین سه تا پنج سال تعریف شد) از منطقه خاورمیانه خارج بشه. این برنامه یه ترتیب مشخص داشت:
- اول از سوریه، یمن و افغانستان خارج میشن. ام‌تی‌ان مذاکرات پیشرفته‌ای رو برای فروش ۷۵ درصد از سهامش در ام‌تی‌ان سوریه شروع کرد.
- در مرحله بعد، نوبت به ایران میرسه.
مدیرعامل ام‌تی‌ان دلایل مختلفی برای این تصمیم ذکر کرد، از جمله:
- ضرر ناشی از کاهش ارزش ارزهای منطقه‌ای.
- بی‌ثباتی‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه.
- مشکلات ناشی از تحریم‌های غربی (هرچند به طور مشخص به ایران اشاره نکرد).
دارایی‌های ام‌تی‌ان در خاورمیانه کمتر از ۴ درصد از کل سود گروه (EBITDA) رو تشکیل میدادن، بنابراین خروج از این بازارها از نظر مالی برای کل گروه چندان تاثیرگذار نبود.
توضیحات تکمیلی و اطمینان به مشترکین
بعد از اعلام این خبر، نگرانی‌هایی در مورد آینده ایرانسل به وجود اومد. اما ام‌تی‌ان و ایرانسل در یه بیانیه مشترک در آگوست ۲۰۲۰ تاکید کردن که:
- هیچ برنامه فوری برای خروج ام‌تی‌ان از ایران وجود نداره.
- همکاری نزدیک بین گروه ام‌تی‌ان و ایرانسل مثل قبل ادامه پیدا میکنه و کسب‌وکار به صورت عادی اداره میشه.
- مشترکین ایرانسل (که در اون زمان ۵۱.۷ میلیون نفر بودن) میتونن مطمئن باشن که به دریافت خدمات عالی که بهش عادت کردن، ادامه میدن.
این بیانیه نشون داد که ام‌تی‌ان عجله‌ای برای خروج نداره و میخواد این کار رو به آرامی و با پیدا کردن یه سرمایه‌گذار مناسب انجام بده. حتی بیژن عباسی آرند، مدیرعامل وقت ایرانسل، در مصاحبه‌ای گفته بود که این شرکت به دنبال فرصت‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاران بالقوه از بین ایرانیان مقیم خارج از کشوره تا کسب‌وکار به حرکتش ادامه بده.
بنابراین، با اینکه تصمیم برای خروج گرفته شده، ولی این فرآیند یه شبه اتفاق نمیفته و ام‌تی‌ان همچنان به عنوان سهام‌دار ۴۹ درصدی ایرانسل باقی مونده تا زمانی که شرایط برای یه خروج منظم فراهم بشه.
نگاهی به وضعیت فعلی و آینده ایرانسل
با همه این ماجراها، ایرانسل امروز به عنوان یکی از دو اپراتور اصلی موبایل در ایران، جایگاه محکمی داره. این شرکت با بیش از ۵۰ میلیون مشترک فعال، یکی از بزرگترین بازارهای ام‌تی‌ان به حساب میاد. بیا یه نگاه کلی به وضعیت فعلی ایرانسل از جنبه‌های مختلف بندازیم:
جایگاه در بازار:
- ایرانسل دومین اپراتور بزرگ ایرانه و حدود ۴۳ درصد از سهم بازار ارتباطات موبایل رو در اختیار داره (طبق آمار ۲۰۲۴).
زیرساخت و پوشش:
- تا سال ۲۰۲۳، ایرانسل حدود ۱۷,۳۹۶ دکل LTE، ۳۰۰ دکل فعال 5G و ۲۰۰۰ دکل فیبر نوری داشته.
- پوشش سراسری اینترنت این شرکت به ۹۲.۷ درصد رسیده.
- حدود ۶۶ میلیون سیم‌کارت فعال داره که تقریبا ۱۶ درصدشون در تهران هستن.
خدمات دیجیتال و نوآوری:
ایرانسل فقط یه اپراتور موبایل نیست و وارد حوزه‌های دیجیتال دیگه‌ای هم شده. خدماتی مثل:
- مای ایرانسل (MyIrancell): سوپر اپلیکیشن برای مدیریت حساب و خدمات.
- کیف پول دیجیتال جیب‌جت (JibJet): با همکاری بانک ملت.
- یلوپل (YellowPool): پلتفرمی برای مدیریت شرکای تجاری.
- سرویس BNPL: یه برنامه «الان بخر، بعدا پرداخت کن» که با استفاده از هوش مصنوعی کار میکنه.
- سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای دیجیتال محبوبی مثل اسنپ (اپلیکیشن درخواست خودرو) و بامیلو (فروشگاه اینترنتی که البته دیگه فعال نیست). ام‌تی‌ان ۴۳ درصد از سهام اسنپ رو هم در اختیار داره.
چالش‌های پیش رو:
- تحریم‌های بین‌المللی: این بزرگترین چالش باقی مونده که هم روی تهیه تجهیزات و هم روی همکاری با شرکای خارجی تاثیر میذاره.
- مقررات داخلی: محدودیت‌های دولتی و فیلترینگ روی دسترسی به بعضی پلتفرم‌های جهانی تاثیر میذاره.
- خروج احتمالی ام‌تی‌ان: آینده مالکیت این شرکت هنوز نامشخصه و پیدا کردن یه سرمایه‌گذار جدید که بتونه جای ام‌تی‌ان رو بگیره، یه چالش بزرگه.
- عرضه اولیه در بورس (IPO): بر اساس توافق اولیه، قرار بود ایرانسل ۲۱ درصد از سهامش رو ظرف سه سال از شروع فعالیت در بورس عرضه کنه، اما این اتفاق هنوز نیفتاده. در سال ۲۰۲۱ گفته شد که این موضوع در حال ارزیابیه.
با همه اینها، ایرانسل همچنان به سرمایه‌گذاری در توسعه شبکه 5G و فیبر نوری ادامه میده و به نظر میرسه نقش مهمی در آینده تحول دیجیتال ایران خواهد داشت. داستان ام‌تی‌ان و ایرانسل یه نمونه کامل از اینه که چطور یه سرمایه‌گذاری بزرگ تجاری میتونه در دنیای پیچیده امروز با سیاست، تحریم، قوانین بین‌المللی و رقابت‌های شدید گره بخوره و یه قصه پرماجرا رو رقم بزنه.
منابع
- [۱] MTN takes note of media reporting on Group’s interest in Iran | MTN.com
- [۲] MTN Irancell – Wikipedia
- [۳] MTN buys into IranCell | ITWeb
- [۴] MTN Group Limited – Integrated Business Report for the year ended 31 December 2010 – MTN Irancell
- [۵] Introducing Irancell Operator in Iran | Graphics and web training
- [۶] MTN Irancell launches 5G in Tehran – SAMENA Daily News
- [۷] Iran’s MTN Irancell launches commercial 5G service
- [۸] Iran’s 5G Journey: Is Next-Gen Connectivity Rolling Out?
- [۹] MTN Irancell launches commercial 5G service – Telecompaper
- [۱۰] mobile services | Iran Chamber Newsroom
دیدگاهتان را بنویسید