قضیه از این قراره که جمعیت ژاپن با یه رکورد نگران‌کننده روبرو شده. طبق داده‌های دولتی، سال گذشته جمعیت این کشور بیشتر از ۹۰۰ هزار نفر کم شد که بزرگترین کاهش سالانه ثبت شده در تاریخ این کشوره.
بذارید با چند تا عدد شروع کنیم. وزارت امور داخلی و ارتباطات ژاپن اعلام کرده که در سال ۲۰۲۴، تعداد شهروندان ژاپنی ۹۰۸٬۵۷۴ نفر کاهش پیدا کرده و کل جمعیت به حدود ۱۲۰ میلیون نفر رسیده. این روند کاهشی برای شونزدهمین سال متوالی ادامه داشته. جمعیت ژاپن در سال ۲۰۰۹ با ۱۲۶.۶ میلیون نفر به اوج خودش رسید و از اون موقع تا حالا، به خاطر عواملی مثل مشکلات اقتصادی و هنجارهای جنسیتی ریشه‌دار، مدام در حال کم شدنه.
با احتساب جمعیت مهاجران، کل جمعیت ژاپن تا اول ژانویه ۲۰۲۵ به ۱۲۴.۳ میلیون نفر رسیده که این عدد هم نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود ۵۵۴ هزار نفر یا ۰.۴۴ درصد کاهش نشون میده.
خلاصه
- جمعیت ژاپن با یه کاهش بی‌سابقه، سال گذشته بیش از ۹۰۰ هزار نفر کم شده و به حدود ۱۲۰ میلیون نفر رسیده که بزرگترین افت توی تاریخ این کشوره.
- این وضعیت به خاطر کم شدن تولدها (حدود ۶۸۷ هزار نوزاد) و بالا رفتن مرگ‌ومیر (حدود ۱.۶ میلیون نفر) اتفاق افتاده و جامعه داره پیرتر میشه.
- الان نزدیک به ۳۰ درصد جمعیت ژاپن بالای ۶۵ سال هستن، در حالی که نیروی کار (۱۵ تا ۶۴ سال) فقط ۵۹ درصد کل جمعیت رو تشکیل میده.
- دلایل اصلی این بحران شامل هزینه‌های بالای زندگی، رکود اقتصادی، فرهنگ کاری سخت و انتظارات مردسالارانه از زناست.
- دولت ژاپن برای حل این مشکل، سیاست‌هایی مثل یارانه فرزندآوری و مهدکودک رایگان رو اجرا کرده، اما هنوز تاثیر خاصی نداشته.
- پذیرش مهاجر بیشتر، یکی از راه‌حل‌هاییه که مطرح شده؛ سال گذشته تعداد خارجی‌های مقیم ژاپن ۱۰ درصد زیاد شد و به ۳.۶۷ میلیون نفر رسید.
- این کاهش جمعیت به خصوص به مناطق روستایی آسیب زده و تعداد خونه‌های متروکه خیلی زیاد شده.
یه چرخه معیوب: تولد کمتر، مرگ و میر بیشتر
مشکل اصلی اینه که هر سال تعداد تولدها کمتر و تعداد مرگ و میرها بیشتر میشه. این چرخه باعث شده جمعیت ژاپن روز به روز پیرتر بشه.
- تعداد تولدها: در سال ۲۰۲۴ فقط ۶۸۷٬۶۸۹ نوزاد متولد شدن که این کمترین آمار از سال ۱۹۶۸ به این طرفه. بعضی آمارها حتی میگن این کمترین میزان از سال ۱۸۹۹ بوده.
- تعداد مرگ و میرها: در مقابل، نزدیک به ۱.۶ میلیون نفر (یا دقیقتر ۱.۵۹ میلیون نفر) فوت کردن که اینم یه رکورد به حساب میاد.
این وضعیت باعث شده ساختار سنی جمعیت به هم بخوره. نیروی کار داره کوچیکتر میشه و این موضوع نگهداری از زیرساخت‌های اجتماعی مثل سیستم بازنشستگی و مراقبت‌های بهداشتی رو سخت میکنه.
ژاپن، جامعه‌ای که داره پیر میشه
آمارها نشون میدن که جمعیت ژاپن به سرعت در حال پیر شدنه.
- افراد سالمند: بر اساس داده‌های جدید، نزدیک به ۳۰ درصد (یا دقیقتر ۲۹.۵۸ درصد) از کل جمعیت رو افراد بالای ۶۵ سال تشکیل میدن.
- نیروی کار: جمعیت در سن کار، یعنی بین ۱۵ تا ۶۴ سال، فقط ۵۹ درصد از کل جمعیت رو شامل میشه. این در حالیه که میانگین جهانی طبق آمار سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) حدود ۶۵ درصده.
بر اساس گزارش بانک جهانی، ژاپن بعد از موناکو، پیرترین جمعیت جهان رو داره. این پیری جمعیت هزینه‌های پزشکی و رفاهی رو به شدت بالا برده، در حالی که نیروی کار برای پرداخت این هزینه‌ها روز به روز کمتر میشه. جالبه بدونید که مسن‌ترین فرد جهان، خانم ژاپنی به اسم تومیکو ایتوکا بود که در دسامبر گذشته در سن ۱۱۶ سالگی فوت کرد.
ریشه‌های این کاهش جمعیت کجاست؟
متخصص‌ها و جامعه‌شناس‌ها میگن این مشکل دهه‌هاست که در حال شکل‌گیریه و از دهه ۱۹۷۰ با نرخ باروری پایین شروع شده. به همین خاطر، راه حل سریع و فوری براش وجود نداره و حتی اگه ژاپن بتونه نرخ باروری رو به شکل چشمگیری بالا ببره، باز هم جمعیتش تا چند دهه آینده به کاهش ادامه میده تا نسبت جوون به پیر متعادل بشه. دلایل اصلی این وضعیت رو میشه اینطوری لیست کرد:
- هزینه‌های بالای زندگی
- رکود اقتصادی و ثابت موندن دستمزدها
- فضای محدود برای زندگی
- فرهنگ کاری بسیار سخت و طاقت‌فرسا
- جامعه به شدت مردسالار که در اون از زنان متاهل انتظار میره نقش مراقبتی رو به عهده بگیرن.
این مشکلات فقط مختص ژاپن نیست و کشورهای دیگه شرق آسیا مثل چین و کره جنوبی هم باهاشون درگیرن.
دولت چه کار کرده؟
دولت ژاپن بیشتر از یک دهه است که داره با این مشکل مبارزه میکنه. نخست‌وزیر شیگرو ایشیبا این وضعیت رو «یک وضعیت اضطراری خاموش» نامیده و قول داده برای تغییر این روند، اقداماتی مثل ساعات کاری منعطف‌تر و مهدکودک رایگان رو فراهم کنه. تلاش‌های دیگه‌ای هم در جریان بوده، مثل:
- ارائه یارانه برای تولد فرزند و مسکن
- تشویق پدرها به استفاده از مرخصی زایمان
با این حال، این تلاش‌ها هنوز نتیجه قابل توجهی نداشته و بحران همچنان پابرجاست.
آیا مهاجرها راه حل هستن؟
یکی از راه حل‌های احتمالی که متخصص‌ها بهش اشاره میکنن، پذیرش مهاجر بیشتر برای پر کردن شکاف نیروی کاره. این موضوع در ژاپن که خودش رو از نظر قومیتی یکدست میدونه، یه بحث جنجالیه. ساکنان خارجی و ژاپنی‌های دورگه مدت‌هاست که از بیگانه‌هراسی و تبعیض شکایت دارن.
با این حال، به نظر میرسه دولت به این گزینه روی آورده.
- افزایش مهاجران: تعداد ساکنان خارجی در ژاپن سال گذشته با افزایش ۱۰ درصدی به رکورد ۳.۶۷ میلیون نفر رسید. این یعنی تقریبا سه درصد از کل جمعیت ژاپن رو خارجی‌ها تشکیل میدن.
- سیاست‌های جدید: دولت ویزای جدیدی به اسم «دیجیتال نومد» (ویزای دورکاری) راه انداخته و برنامه‌ای برای ارتقای مهارت کارگران خارجی داره.
از طرفی، نگرانی از افزایش هزینه‌های زندگی و این ادعا که بعضی از خارجی‌ها از سیستم رفاهی سوءاستفاده میکنن، باعث شده بعضی از رای‌دهنده‌ها به سمت احزاب مخالف مثل حزب «سانسیتو» با شعارهایی مثل «اول ژاپنی‌ها» برن.
بیشتر ساکنان خارجی (حدود ۸۵.۷۷ درصد) در سن کار هستن و کمبود نیروی کار رو در بخش‌هایی مثل تولید، هتلداری و خرده‌فروشی جبران میکنن.
تاثیرات منطقه‌ای و نگاهی به آینده
این کاهش جمعیت به خصوص به جوامع روستایی آسیب زده. آمارها نشون میده تعداد خانه‌های متروکه در ژاپن طی دو دهه گذشته به نزدیک ۴ میلیون رسیده. خیلی از این خونه‌ها به کسانی به ارث رسیده که در شهرهای بزرگ زندگی میکنن و توانایی یا تمایلی برای بازسازی و نگهداری از اونها رو ندارن.
بیشترین کاهش جمعیت بومی در استان‌های آکیتا (۱.۹۱ درصد) و آئوموری (۱.۷۲ درصد) در شمال شرقی و استان کوچی (۱.۷۱ درصد) در غرب ژاپن دیده شده. در مقابل، توکیو تنها منطقه‌ای بود که جمعیت بومی ژاپن در اون ۰.۱۳ درصد افزایش داشت که دلیلش هجوم زیاد مردم به پایتخته. اگه مهاجرها رو هم حساب کنیم، فقط جمعیت توکیو و استان همسایه‌اش یعنی چیبا افزایش پیدا کرده.
بر اساس مدل‌های دولتی که آخرین بار در سال ۲۰۲۳ بازبینی شدن، پیش‌بینی میشه جمعیت ژاپن تا سال ۲۰۷۰ حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کنه، اما انتظار میره تا اون موقع، سرعت کاهش جمعیت به خاطر افزایش مهاجرت بین‌المللی کمی کندتر بشه.
دیدگاهتان را بنویسید