ابرسربازهای چینی

این روزها بحث‌هایی در مورد تلاش بعضی کشورها برای ساختن سربازهای پیشرفته‌تر مطرح شده. یکی از مهم‌ترین این بحث‌ها حول محور فعالیت‌های چین در زمینه بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک میچرخه. مقام‌های آمریکایی و گزارش‌های مختلفی به این موضوع پرداختن که چین ممکنه در حال انجام آزمایش‌های انسانی برای ساختن سربازهایی با قابلیت‌های بیولوژیکی تقویت‌شده باشه؛ سربازهایی که شاید بشه اون‌ها رو با شخصیت‌های فیلم‌های علمی-تخیلی مثل «کاپیتان آمریکا» یا «سرباز جهانی» مقایسه کرد.

ادعای یک مقام ارشد اطلاعاتی آمریکا

جان رتکلیف، که زمانی مدیر اطلاعات ملی آمریکا بود، یکی از افرادیه که به صورت جدی این موضوع رو مطرح کرده. اون در یک مقاله برای روزنامه «وال استریت ژورنال» نوشت که اطلاعات آمریکا نشون میده چین روی اعضای ارتش آزادی‌بخش خلق (PLA) «آزمایش انسانی» انجام داده تا سربازهایی با «قابلیت‌های بیولوژیکی تقویت‌شده» بسازه. رتکلیف که یک عضو سابق کنگره از تگزاسه، در این مقاله چین رو بزرگ‌ترین تهدید برای امنیت ملی آمریکا دونسته و گفته: «پکن در راه رسیدن به قدرت، هیچ مرز اخلاقی‌ای رو رعایت نمیکنه».

این ادعاها در حالی مطرح شد که دفتر رتکلیف و سازمان سیا به درخواست‌ها برای توضیح بیشتر در این مورد که آیا منظور از این سربازها چیزی شبیه به شخصیت‌های فیلم‌های هالیوودی مثل «کاپیتان آمریکا»، «بلادشات» یا «سرباز جهانی» هست یا نه، پاسخی ندادن.

رتکلیف در جای دیگه‌ای گفته که چین بزرگ‌ترین تهدید برای آمریکا و همین‌طور بزرگ‌ترین تهدید برای دموکراسی و آزادی در سراسر جهان از زمان جنگ جهانی دومه. به گفته اون، اطلاعات نشون میده که پکن قصد داره از نظر اقتصادی، نظامی و فناوری بر آمریکا و بقیه جهان تسلط پیدا کنه. اون از جو بایدن، رئیس جمهور منتخب وقت، خواست که در مورد چین «صادق باشه». البته تیم بایدن و مشاوران سیاست خارجی اون هم چین رو یک تهدید بزرگ میدونن، اما معتقدن که دولت ترامپ در این مورد بیشتر حرف زده تا اینکه اقدام موثری انجام بده.

این ادعاها فقط به رتکلیف محدود نمیشه. نیکلاس افتیمیادس، یک افسر ارشد سابق در آژانس اطلاعات دفاعی، هم این موضوع رو «نگران‌کننده» توصیف کرده و گفته: «اون‌ها مدتیه که دارن این مفهوم رو بررسی میکنن. آیا میتونن رفتار انسان و فیزیولوژی انسان رو تغییر بدن تا یک فرد برتر از نظر جسمی و ذهنی بسازن؟». اون اضافه کرده که کشورهای دیگه هم دهه‌هاست که در این زمینه تحقیق میکنن، اما بخش نگران‌کننده اینه که ما دقیق نمیدونیم چین چقدر در این زمینه تلاش کرده و به چه دستاوردهایی رسیده.

فناوری در مرکز توجه: کریسپر و مهندسی ژنتیک

کلید اصلی این بحث‌ها یک فناوری ویرایش ژن به نام کریسپر (CRISPR) هست. کریسپر که مخفف عبارت «تناوب‌های پالیندرومیک کوتاه با فاصله‌های منظم خوشه‌ای» هست، یک ابزار انقلابی در علم ژنتیکه که به دانشمندان اجازه میده بخش‌های مشخصی از دی‌ان‌ای رو هدف قرار بدن و اون رو ویرایش کنن. با این ابزار میشه ویژگی‌های ناخواسته رو حذف کرد یا ویژگی‌های جدیدی اضافه کرد. از این فناوری برای درمان بیماری‌های ژنتیکی و اصلاح گیاهان استفاده شده، اما دانشمندان غربی دستکاری ژن‌ها برای تقویت عملکرد افراد سالم رو غیراخلاقی میدونن.

کریستوف گالیشت، یک دانشمند ارشد در موسسه فرانسیس کریک لندن، کریسپر رو یک «انقلاب» میدونه اما به محدودیت‌های اون هم اشاره میکنه. به گفته اون، این تفکر که یک ژن فقط یک اثر داره، اشتباهه. ممکنه با تغییر یک ژن، فردی با عضلات قوی‌تر یا توانایی تنفس در ارتفاعات بالا به وجود بیاد، اما شاید همین فرد در آینده به سرطان مبتلا بشه. ضمن اینکه بعضی ویژگی‌ها مثل قد، تحت تاثیر ژن‌های زیادی هستن و جداسازی‌شون سخته. هر تغییری هم که ایجاد بشه، به نسل‌های بعدی منتقل خواهد شد.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ که در مجله Nature Biotechnology منتشر شد، نشون داد که این تکنیک میتونه باعث «جهش‌های گسترده و آسیب‌های ژنتیکی» بشه. متخصصان ژنتیک در موسسه ولکام سنگر گفتن که این آسیب‌های ژنتیکی ممکنه با آزمایش‌های استاندارد دی‌ان‌ای به سختی قابل تشخیص باشن. این تحقیقات نشون داد که تکنیک ویرایش ژن هزاران باز دی‌ان‌ای رو حذف کرده که بعضی از اون‌ها حتی نزدیک به محل ویرایش اولیه نبودن. نگرانی اصلی اینه که این حذف‌ها میتونن ژن‌هایی رو که باید فعال باشن خاموش کنن و ژن‌هایی رو که باید خاموش باشن، مثل ژن‌های عامل سرطان، فعال کنن.

تحقیقات دانشگاهی و نگاهی به جاه‌طلبی‌های چین

در سال ۲۰۱۹، دو محقق آمریکایی به نام‌های السا کانیا و ویلسون ورن‌دیک مقاله‌ای منتشر کردن که به بررسی جاه‌طلبی‌های چین برای استفاده از بیوتکنولوژی در میدان نبرد میپرداخت. السا کانیا، کارشناس فناوری دفاعی چین در مرکز امنیت نوین آمریکا، و ویلسون ورن‌دیک، مشاور امور چین و افسر سابق نیروی دریایی، در این مقاله به نشانه‌هایی اشاره کردن که چین به استفاده از فناوری ویرایش ژن برای تقویت عملکرد انسان و شاید سربازان علاقه داره.

اون‌ها به طور خاص به تحقیقات چین با استفاده از ابزار کریسپر اشاره کردن. به گفته این دو محقق: «اگرچه استفاده بالقوه از کریسپر برای افزایش توانایی‌های انسان در میدان نبرد آینده در حال حاضر فقط یک احتمال فرضیه، اما نشانه‌هایی وجود داره که محققان نظامی چین در حال بررسی پتانسیل‌های اون هستن».

اون‌ها به نقل از یک مقاله در یک روزنامه نظامی در سال ۲۰۱۵ نوشتن: «دانشمندان و استراتژیست‌های نظامی چین به طور مداوم تاکید کردن که بیوتکنولوژی میتونه به یک نقطه راهبردی جدید در انقلاب آینده امور نظامی تبدیل بشه». همچنین به گفته‌های یک ژنرال برجسته چینی در سال ۲۰۱۷ اشاره کردن که گفته بود: «بیوتکنولوژی مدرن و ادغام اون با اطلاعات، نانوتکنولوژی و حوزه‌های شناختی، تاثیرات انقلابی بر سلاح‌ها و تجهیزات، فضاهای جنگی، شیوه‌های جنگ و نظریه‌های نظامی خواهد داشت».

با این حال، السا کانیا در مورد گفته‌های جان رتکلیف کمی تردید داره. اون میگه: «درک اینکه ارتش چین در مورد چه چیزی بحث میکنه و آرزوی تحقق چه چیزی رو داره مهمه، اما باید به فاصله بین این جاه‌طلبی‌ها و واقعیت فناوری در حال حاضر هم توجه کرد». به باور اون، حتی اگه ارتش‌های جهان به ایده ابرسرباز علاقه زیادی داشته باشن، در نهایت محدودیت‌های علمی مانعی برای هر بازیگریه که سعی در پیشروی در این مرزها داره.

ویلسون ورن‌دیک هم در مصاحبه‌ای گفته که نگرانی اصلی اون مزیت نظامی این تحقیقات نیست، بلکه بیشتر نگران عواقب دستکاری ژن‌های انسانه. اون میگه: «وقتی شروع به بازی با ارگانیسم‌های ژنتیکی میکنیم، ممکنه عواقب پیش‌بینی نشده‌ای به وجود بیاد».

زمینه چینی: استراتژی «همجوشی نظامی-غیرنظامی» و یک مورد جنجالی

یکی از دلایلی که این نگرانی‌ها رو جدی‌تر میکنه، استراتژی ملی چین به نام «همجوشی نظامی-غیرنظامی» (Military-Civil Fusion) هست. این استراتژی به دنبال محو کردن مرزهای بین نوآوری‌های غیرنظامی و قابلیت‌های نظامیه. بر اساس این دکترین، ارتش چین میتونه از پیشرفت‌های بخش خصوصی و دانشگاهی در زمینه‌هایی مثل بیوتکنولوژی برای اهداف نظامی استفاده کنه. گزارش کمیسیون امنیت ملی آمریکا در مورد بیوتکنولوژی‌های نوظهور میگه که در این دکترین، ابرسربازهای مجهز به هوش مصنوعی نه تنها ممکن، بلکه محتمل هستن.

مورد جنجالی دانشمند چینی، هه جیان‌کوی، در سال ۲۰۱۸ هم به این بحث‌ها دامن زد. اون اعلام کرد که با موفقیت دی‌ان‌ای جنین‌های دوقلوی دختری رو تغییر داده تا از ابتلای اون‌ها به اچ‌آی‌وی جلوگیری کنه. این کار که با استفاده از فناوری کریسپر انجام شده بود، با خشم جهانی روبرو شد، چون ویرایش ژن انسان در اکثر کشورها، از جمله خود چین، ممنوعه. هه جیان‌کوی به دلیل این کار به زندان افتاد. اما این اتفاق نشون داد که چنین کارهایی از نظر فنی ممکنه. دکتر جوی ژانگ، متخصص مدیریت ویرایش ژن از دانشگاه کنت، هشدار میده که چین ممکنه در مورد مهندسی ژنتیک دچار «سهل‌انگاری نظارتی» بشه و مقررات جدیدی که در این زمینه وضع شده، به اندازه کافی شفاف نیست که آیا بخش خصوصی و نظامی رو هم شامل میشه یا نه.

یک چشم‌انداز بزرگ‌تر: «جنگ هوشمند»

گزارش گروه «تکنو-وارفر» از کالج جنگ ارتش آمریکا به مفهومی به نام «جنگ هوشمند» (Intelligentized warfare) اشاره میکنه که چین به دنبال اونه. ویرایش ژن میتونه نقش مهمی در اجرای این مفهوم داشته باشه. چین با دستکاری ژنوم سربازانش میتونه مقاومت اون‌ها رو در برابر خستگی افزایش بده، واکنش‌هاشون رو سریع‌تر کنه، و توانایی‌شون رو برای پردازش اطلاعات حسی بهبود ببخshe. این تغییرات میتونه به سربازان چینی یک مزیت قابل توجه در موقعیت‌های جنگی بده و به اون‌ها اجازه بده که با سرعت و دقت بیشتری عمل کنن.

گزارش کمیسیون امنیت ملی آمریکا در مورد بیوتکنولوژی‌های نوظهور هشدار میده که ارتش آزادی‌بخش خلق (PLA) به احتمال زیاد در حال توسعه سربازان تقویت‌شده ژنتیکیه که تقویت بیولوژیکی رو با تصمیم‌گیری مبتنی بر هوش مصنوعی و یکپارچه‌سازی در میدان نبرد ترکیب میکنن. این گزارش میگه: «جنگ پهپادی در مقایسه با سربازان فوق پیشرفته PLA که از نظر ژنتیکی تقویت شدن و انسان و هوش مصنوعی در اون‌ها ترکیب شده، قدیمی به نظر خواهد رسید».

تلاش جهانی برای تقویت سربازان

چین تنها کشوری نیست که به دنبال تقویت سربازانشه. ارتش‌های جهان همیشه به دنبال نوآوری‌های فناورانه بودن.

ایالات متحده: در سال ۲۰۱۴، باراک اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا، به شوخی گفت: «ما داریم مرد آهنی میسازیم». اون به پروژه Talos اشاره داشت که یک لباس محافظ پیشرفته برای سربازان بود. این پروژه در نهایت به نتیجه نرسید، اما امید میره که اجزای جداگانه اون در جاهای دیگه کاربرد داشته باشه. اسکلت‌های خارجی (Exoskeletons) یکی از فناوری‌هاییه که ارتش‌ها برای تقویت سربازانشون در حال بررسی اون هستن.
فرانسه: نیروهای مسلح فرانسه مجوز توسعه «سربازان تقویت‌شده» رو دریافت کردن. فلورانس پارلی، وزیر دفاع این کشور، گفته: «ما باید با واقعیت روبرو بشیم. همه مثل ما ملاحظه‌کار نیستن و ما باید برای هر چیزی که آینده به همراه داره، آماده باشیم».
روسیه: ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در سال ۲۰۱۷ هشدار داد که بشریت به زودی میتونه چیزی «بدتر از بمب هسته‌ای» بسازه. اون گفت: «میشه تصور کرد که یک انسان بتونه انسانی با ویژگی‌های مشخص بسازه، نه فقط از نظر تئوری بلکه به صورت عملی. اون میتونه یک ریاضیدان نابغه، یک موسیقی‌دان درخشان یا یک سرباز باشه؛ انسانی که میتونه بدون ترس، ترحم، پشیمانی یا درد بجنگه».

نگرانی‌های اخلاقی و چالش‌های پیش رو

فراتر از جنبه‌های فنی و نظامی، این موضوع سوالات اخلاقی جدی‌ای رو به وجود میاره.

رضایت آگاهانه: آیا یک سرباز در ساختار فرماندهی ارتش میتونه به صورت آزادانه به یک درمان بالقوه پرخطر رضایت بده؟ گزارش شده که چین و روسیه واکسن‌های کووید رو روی نیروهای خودشون آزمایش کردن. پروفسور جولیان ساولسکو، کارشناس اخلاق در دانشگاه آکسفورد، میگه: «ارتش برای پیشبرد منافع سرباز وجود نداره، بلکه برای به دست آوردن یک مزیت استراتژیک یا پیروزی در جنگ وجود داره».
ریسک در برابر فایده: پروفسور پاتریک لین، فیلسوف در دانشگاه پلی‌تکنیک ایالتی کالیفرنیا، میگه که موضوع به این سادگی نیست. «تقویت نظامی به معنای آزمایش و به خطر انداختن شهروندان خودتونه. مشخص نیست که سربازان تقویت‌شده چقدر محافظت‌شده‌تر خواهند بود. برعکس، ممکنه اون‌ها رو به ماموریت‌های خطرناک‌تری بفرستن یا ریسک‌هایی رو بپذیرن که سربازان عادی نمیپذیرن».
تحقیقات دوگانه (Dual-use): یک چالش کلیدی اینه که تقریبا تمام این تحقیقات کاربرد دوگانه دارن. پروفسور لین میگه: «مثلا، تحقیقات اسکلت خارجی ابتدا با هدف کمک یا درمان افراد با شرایط پزشکی، مثل کمک به راه رفتن بیماران فلج، انجام شد. اما این استفاده درمانی به راحتی میتونه نظامی بشه و مشخص نیست چطور میشه از این اتفاق جلوگیری کرد».

گزارش کمیسیون امنیت ملی آمریکا خواستار اقدام فوری در سطح ملی شده و هشدار داده: «یک لحظه شبیه به ChatGPT برای بیوتکنولوژی وجود خواهد داشت و اگه چین اول به اون برسه، ما ممکنه هرگز نتونیم بهش برسیم». این گزارش یک استراتژی دو مسیره رو مشخص میکنه: تسریع نوآوری در آمریکا و همزمان کند کردن رشد چین. این شامل محافظت از مالکیت معنوی بیوتکنولوژی، رد سرمایه چینی در صورت لزوم، و سرمایه‌گذاری حداقل ۱۵ میلیارد دلاری فدرال طی پنج سال آینده برای تحریک سرمایه خصوصی و افزایش نوآوری داخلی در بیوتکنولوژیه.