ویزای K چین؛ تلاش برای جذب استعدادها با حداقل مدرک لیسانس

داستان از کجا شروع شد؟ معرفی رسمی ویزای K

ماجرا از یه روز پنجشنبه شروع شد که چین به طور رسمی اعلام کرد قراره یه نوع ویزای جدید به اسم ویزای K معرفی کنه. این خبر بعد از اون منتشر شد که نخست وزیر چین، لی چیانگ، یه فرمان از طرف شورای دولتی رو امضا کرد. این فرمان در واقع یه جور اصلاحیه برای قوانین ورود و خروج خارجی‌ها به چین بود. به زبان ساده‌تر، دولت چین قوانین مهاجرتیش رو یه کم تغییر داد تا این ویزای جدید رو بهش اضافه کنه.

این فرمان که با شماره ۸۱۴ شورای دولتی صادر شده، دو تا تغییر کوچیک ولی مهم رو توی قوانین قبلی که مال سال ۲۰۱۳ بود، ایجاد کرده. این تغییرات از اول اکتبر سال ۲۰۲۵ اجرایی میشن.

این تصمیم نشون میده که چین میخواد سیاست‌های بازتر و موثرتری برای جذب استعدادها داشته باشه. یعنی دنبال اینه که فعالانه‌تر عمل کنه و شرایط رو برای اومدن نخبه‌ها به کشورش راحت‌تر کنه. برای آماده کردن این قانون جدید، چند تا وزارتخونه مهم با هم همکاری کردن. وزارت دادگستری، وزارت امور خارجه، وزارت امنیت عمومی و اداره ملی مهاجرت، همگی با هم روی این طرح کار کردن تا همه جوانبش رو بسنجن.

قبل از این ویزای جدید، چین ۱۲ نوع ویزای عادی داشت که هر کدوم برای یه هدف خاص بود. مثلا ویزای L برای توریست‌ها و گردشگرها بود، ویزای D برای کسایی بود که اقامت دائم میگرفتن و ویزای G برای مسافرهایی بود که فقط میخواستن از چین عبور کنن و برن یه کشور دیگه. حالا ویزای K به عنوان سیزدهمین نوع به این لیست اضافه شده.

این ویزا دقیقا برای چه کساییه؟

خب، حالا سوال اصلی اینه که کیا میتونن برای این ویزای K درخواست بدن. طبق بیانیه مشترکی که اون چهار تا نهاد دولتی منتشر کردن، این ویزا برای گروه خاصی از افراد طراحی شده:

• متخصصان جوون خارجی توی زمینه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (که بهشون میگن STEM).
• این افراد باید حداقل مدرک لیسانس داشته باشن.
• مدرکشون رو باید از دانشگاه‌ها یا موسسات تحقیقاتی معتبر گرفته باشن.
• علاوه بر این، افرادی که توی دانشگاه‌ها یا موسسات تحقیقاتی معتبر مشغول فعالیت‌های آموزشی یا پژوهشی هستن هم میتونن برای این ویزا اقدام کنن.

پس به طور خلاصه، اگه شما یه جوون تحصیل‌کرده توی رشته‌های مهندسی یا علوم پایه هستین و از یه دانشگاه خوب فارغ‌التحصیل شدین، یا اینکه دارین توی یه مرکز علمی معتبر کار تحقیقاتی انجام میدین، شما جزو مخاطب‌های اصلی این ویزا هستین.

البته جزئیات دقیق‌تر و شرایط کامل‌تر قراره روی وب‌سایت سفارت‌ها و کنسولگری‌های چین توی کشورهای مختلف منتشر بشه. ولی کلیاتش همینه. نکته مهم اینه که برای درخواست این ویزا، متقاضی‌ها باید مدارکی رو ارائه بدن که نشون بده شرایط و صلاحیت‌های اعلام شده توسط مقامات چینی رو دارن.

بعضی از تحلیل‌ها میگن که این ویزا بیشتر روی جوون‌ها تمرکز داره، یعنی کسایی که تازه اول راه شغلیشون هستن. برخلاف خیلی از سیستم‌های مهاجرتی که دنبال آدم‌های خیلی باتجربه با رزومه‌های طولانی میگردن، چین با این ویزا داره روی نسل بعدی نوآورها سرمایه‌گذاری میکنه. بعضی از برنامه‌های استعدادیابی فعلی چین معمولا روی محقق‌های زیر ۴۵ سال با مدرک دکترا تمرکز دارن، که این میتونه یه سرنخ از معیارهای احتمالی برای ویزای K هم باشه.

با ویزای K چه کارهایی میشه توی چین انجام داد؟

یکی از سوال‌های مهم اینه که اگه کسی این ویزا رو بگیره، اجازه داره چه فعالیت‌هایی توی چین داشته باشه. طبق بیانیه‌ای که منتشر شده، دارندگان ویزای K میتونن توی طیف وسیعی از فعالیت‌ها شرکت کنن. این فعالیت‌ها شامل این موارد میشه:

• فعالیت‌های آموزشی
• فعالیت‌های علمی و فناوری
• تبادلات فرهنگی
• فعالیت‌های کارآفرینی مرتبط
• فعالیت‌های تجاری مرتبط

این یعنی ویزای K فقط برای کار تحقیقاتی یا درسی نیست. یه جورایی دست دارنده ویزا رو باز میذاره تا بتونه توی اکوسیستم نوآوری چین فعالیت‌های مختلفی رو تجربه کنه، از تدریس و تحقیق گرفته تا راه‌اندازی کسب‌وکار خودش. این انعطاف‌پذیری یکی از ویژگی‌های مهم این ویزای جدیده.

ویزای K چه فرقی با بقیه ویزاها داره؟

شاید بگین خب چین که از قبل هم ویزای کاری (ویزای Z) یا ویزای تحصیلی (ویزای X) داشته، پس این ویزای K چه مزیتی داره؟ تفاوت‌های مهمی وجود داره که این ویزا رو برای گروه هدفش خیلی جذاب‌تر میکنه.

• ۱. نیازی به کارفرما یا دعوت‌نامه نداره
  این بزرگترین و مهمترین تفاوت ویزای K با خیلی از ویزاهای دیگه است. برای گرفتن ویزای K، شما لازم نیست که از قبل یه کارفرما یا یه سازمان دعوت‌کننده توی چین داشته باشین. این یعنی یه فارغ‌التحصیل تازه از دانشگاه، یه محقق مستقل، یا یه کارآفرین که هنوز پیشنهاد شغلی رسمی توی چین نداره ولی میخواد بره و فرصت‌ها رو از نزدیک بررسی کنه، میتونه برای این ویزا درخواست بده. این موضوع موانع ورود رو خیلی کمتر میکنه.
• ۲. راحتی و آسایش بیشتر
  توی همه منابع خبری به این نکته اشاره شده که ویزای K قراره «راحتی بیشتری» برای دارندگانش فراهم کنه. این راحتی توی سه تا زمینه اصلی خودشو نشون میده:
  • تعداد دفعات ورود: احتمالا دارندگان این ویزا میتونن راحت‌تر و به دفعات بیشتری به چین رفت‌وآمد کنن.
  • مدت اعتبار ویزا: پیش‌بینی میشه که اعتبار این ویزا طولانی‌تر از ویزاهای معمول باشه.
  • مدت زمان اقامت: دارندگان ویزای K میتونن برای مدت طولانی‌تری در هر بار ورود توی چین بمونن.
• ۳. فرآیند درخواست ساده‌تر
  مقامات چینی اعلام کردن که فرآیند اپلای کردن برای این ویزا هم ساده‌تر و روان‌تر طراحی شده. این یعنی مراحل اداری و کاغذبازی برای متقاضی‌های واجد شرایط کمتر خواهد بود تا همه چیز سریع‌تر پیش بره.

پس اگه بخوایم جمع‌بندی کنیم، معیارهای اصلی برای گرفتن این ویزا سن، سابقه تحصیلی و تجربه کاری متقاضی هست، نه داشتن یه دعوت‌نامه از داخل چین. همین موضوع این ویزا رو به یه گزینه خیلی انعطاف‌پذیر تبدیل میکنه.

چرا چین اصلا این ویزا رو طراحی کرده؟

معرفی ویزای K یه تصمیم یهویی نبوده و پشتش یه سری اهداف و استراتژی‌های بزرگتر وجود داره. دلایل اصلی این حرکت رو میشه توی چند مورد خلاصه کرد:

• ۱. استراتژی ملی برای جذب استعداد
  این ویزا مستقیما به اولویت‌های استراتژیک ملی چین مرتبطه. توی گزارش بیستمین کنگره ملی چین به این سه اصل اشاره شده: «علم اولین نیروی تولیدکننده است، استعداد اولین منبع است، و نوآوری اولین محرک است.» این ویزا در واقع ابزاری برای عملی کردن همین شعارهاست. چین یه استراتژی به اسم «استراتژی قدرت استعداد» داره که از سیاست‌های «فعال‌تر، بازتر و موثرتر» برای جذب استعدادهای بین‌المللی حرف میزنه. ویزای K دقیقا در همین راستا طراحی شده.
• ۲. رقابت جهانی بر سر علم و فناوری
  امروزه یه رقابت شدید بین‌المللی برای رهبری در زمینه علم و فناوری وجود داره. چین با معرفی ویزای K، به طور واضح داره برای جذب نسل بعدی نوآورها و دانشمندها تلاش میکنه. هدف اینه که موانع ورود برای افراد واجد شرایط کمتر بشه، تبادلات بین‌المللی توی این زمینه‌ها بیشتر بشه و همکاری‌هایی شکل بگیره که در نهایت به اکوسیستم نوآوری خود چین کمک کنه.
• ۳. نیاز به استعدادهای جهانی برای توسعه
  توی یکی از نشست‌های خبری مرتبط با این ویزا، یه جمله کلیدی گفته شده: «توسعه چین به مشارکت استعدادها از سراسر جهان نیاز دارد و توسعه چین برای آنها نیز فرصت‌هایی فراهم می‌کند.» این جمله نشون میده که چین به این نتیجه رسیده که برای رسیدن به اهداف بزرگش، به خصوص تبدیل شدن به یه ابرقدرت فناوری تا سال ۲۰۳۵، باید از پتانسیل نخبه‌های کل دنیا استفاده کنه.
• ۴. شرایط رقابتی با آمریکا
  بعضی تحلیل‌ها، زمان‌بندی معرفی این ویزا رو به رقابت بین چین و آمریکا ربط میدن. در سال‌های اخیر، آمریکا سیاست‌های محدودکننده‌تری رو برای دانشجوها و محقق‌های چینی اعمال کرده. مثلا وزارت امور خارجه آمریکا در ماه می ۲۰۲۵ اعلام کرد که قصد داره «ویزای دانشجویان چینی را به شدت لغو کند، از جمله آنهایی که با حزب کمونیست چین ارتباط دارند یا در رشته‌های حساس تحصیل می‌کنند.» همچنین، نرخ تایید ویزای H-1B برای کارگران ماهر از ۴۶.۱ درصد در سال مالی ۲۰۲۱ به ۱۴.۶ درصد در سال مالی ۲۰۲۴ کاهش پیدا کرده.
  
  این شرایط یه فرصت برای چین ایجاد کرده تا استعدادهایی که از این محدودیت‌ها ناراضی هستن رو به سمت خودش جذب کنه. گزارش‌ها نشون میده که درصد دانشجوهای چینی که بعد از گرفتن دکترا از آمریکا به چین برمیگردن، بین سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲ دو برابر شده. یه مثال معروف، داستان اردال آریکان، فارغ‌التحصیل MIT از ترکیه است که بعد از مشکلات ویزا در آمریکا، به چین رفت تا روی پروژه‌های هوش مصنوعی و مخابرات در شرکت هواوی کار کنه.

این ویزا چه تاثیری روی فضای علمی چین میتونه داشته باشه؟

معرفی ویزای K میتونه پیامدهای جالبی برای اکوسیستم علم و فناوری چین داشته باشه. بعضی از این تاثیرات احتمالی این‌ها هستن:

• جذب استعدادهای اول راه: همونطور که گفتیم، این ویزا روی جوون‌ها تمرکز داره. این یعنی چین فقط دنبال وارد کردن مهارت‌های آماده نیست، بلکه میخواد روابط بلندمدتی بسازه که ممکنه دهه‌ها همکاری علمی رو به دنبال داشته باشه.
• کمک به مراکز نوآوری کوچکتر: درسته که شهرهای بزرگی مثل پکن و شانگهای همیشه جذابیت دارن، ولی انعطاف‌پذیری ویزای K میتونه به نفع مراکز نوآوری کوچکتر هم باشه. مثلا پارک‌های فناوری استانی، خوشه‌های بیوتکنولوژی یا استارتاپ‌های هوش مصنوعی که قبلا به خاطر سختی‌های گرفتن ویزا نمیتونستن استعداد خارجی جذب کنن، حالا شانس بیشتری دارن.
• ارسال پیام باز بودن به دنیا: توی دوره‌ای که بعضی کشورها دارن قوانین مهاجرتیشون رو سخت‌تر میکنن، چین داره یه پیام متفاوت میفرسته: «استعدادهای واجد شرایط اینجا مورد استقبال قرار میگیرن.» این میتونه «قدرت نرم» چین رو بین جوون‌های فعال در زمینه علم و فناوری در دنیا افزایش بده.
• احتمال مهاجرت معکوس مغزها: برای چینی‌هایی که در خارج از کشور تحصیل یا کار کردن و تابعیت کشور دیگه‌ای رو گرفتن، ویزای K میتونه یه راه ساده‌تر برای بازگشت موقت به چین برای انجام پروژه‌ها، تدریس یا راه‌اندازی کسب‌وکار باشه.

چالش‌ها و نکاتی که باید منتظرشون بود

البته هر سیاست جدیدی با چالش‌هایی هم روبرو میشه. برای اینکه ویزای K به پتانسیل کاملش برسه، باید به چند تا نکته توجه کرد:

• تعریف دقیق «جوون» و «استعداد»: دستورالعمل‌های اولیه به سن و سابقه تحصیلی اشاره دارن، ولی این معیارها باید خیلی دقیق و شفاف باشن تا کاندیداهای شایسته‌ای که شاید مسیر شغلی غیرمعمولی داشتن، از این فرصت محروم نشن.
• ادغام و نگه‌داشتن استعدادها: وارد کردن نخبه‌ها به کشور فقط قدم اوله. برای اینکه چین واقعا از این سیاست سود ببره، باید برنامه‌هایی برای کمک به این افراد داشته باشه تا بتونن از نظر اجتماعی و حرفه‌ای در جامعه چین ادغام بشن و تمایل به موندن داشته باشن.
• تعادل بین امنیت و باز بودن: علم و فناوری حوزه‌های حساسی هستن. مدیریت مسائلی مثل مالکیت معنوی و نگرانی‌های امنیتی در کنار سیاست درهای باز، کار مهم و سختی خواهد بود.
• جلوگیری از پیچیدگی‌های اداری: حتی با وجود قوانین ساده‌تر، اگه فرآیند صدور ویزا در عمل کند و ناکارآمد باشه، کل پتانسیل این طرح از بین میره. کارایی سفارت‌خونه‌ها و کنسولگری‌ها در این زمینه خیلی مهمه.

قبل از اول اکتبر ۲۰۲۵، باید منتظر انتشار دستورالعمل‌های اجرایی دقیق باشیم. این دستورالعمل‌ها مشخص میکنن که فرآیند درخواست دقیقا چطوریه، چه مدارکی لازمه و آیا میشه به صورت کاملا آنلاین اقدام کرد یا نه.

همچنین، ممکنه بعضی از دولت‌های محلی توی چین، مثل شهرهای شنزن یا هانگژو که قطب‌های فناوری هستن، برنامه‌های تشویقی اضافه‌ای برای دارندگان ویزای K در نظر بگیرن؛ مثلا وام‌های استارتاپی، مسکن یارانه‌ای یا دسترسی به مراکز نوآوری. این پروژه‌های آزمایشی میتونن به موفقیت بیشتر این طرح کمک کنن.

نگاهی به تصویر بزرگتر: سیاست‌های ویزای چین

این تصمیم برای معرفی ویزای K، بخشی از یه روند بزرگتر در چین برای ساده‌سازی قوانین ویزا و افزایش تبادلات بین‌المللی در سال‌های اخیره. تا پایان ماه ژوئیه، چین با ۷۵ کشور توافقنامه لغو ویزای متقابل یا ورود بدون ویزای یک‌طرفه داشته.

این سیاست‌های راحت‌گیرانه، به خصوص گسترش برنامه‌های سفر بدون ویزا، باعث شده تعداد بازدیدکننده‌های بین‌المللی از چین به شدت افزایش پیدا کنه. بیایید به آمار نگاه کنیم:

• آمار اداره ملی مهاجرت چین برای شش ماه اول سال ۲۰۲۵:
  • مجموع سفرهای اتباع خارجی به/از چین: ۳۸.۰۵ میلیون سفر
  • افزایش نسبت به سال قبل: ۳۰.۲ درصد
  • تعداد ورودی‌های بدون ویزا: ۱۳.۶۴ میلیون سفر
  • افزایش ورودی‌های بدون ویزا نسبت به سال قبل: ۵۳.۹ درصد

این اعداد و ارقام نشون میده که سیاست‌های جدید ویزا واقعا تاثیرگذار بودن و ویزای K هم میتونه این روند رو تقویت کنه.

برنامه‌های استعدادیابی دیگه در چین

ویزای K اولین یا تنها برنامه چین برای جذب استعداد نیست. این ویزا به زیرساخت بزرگتری اضافه میشه که از قبل وجود داشته. مثلا:

• برنامه دانشمندان جوان با استعداد (Talented Young Scientist Programme): این برنامه به محقق‌های کشورهای عضو طرح «کمربند و راه» و کشورهای در حال توسعه، کمک هزینه ماهانه ۲۰ هزار یوانی (تقریبا معادل ۲۸۰۰ دلار) میده.
• سیستم مجوز کار فعلی: چین در حال حاضر یه سیستم مجوز کار سه لایه داره که کارگرهای خارجی رو بر اساس مهارت و صلاحیت به سه دسته A، B و C تقسیم میکنه. مجوز دسته A برای «استعدادهای برتر و بسیار ماهر» هست که فرآیند سریع‌تر و محدودیت‌های کمتری داره. دسته B هم متخصص‌هایی رو پوشش میده که بازار کار بهشون نیاز داره.
• برنامه هزار استعداد جوان (Young Thousand Talents): تحقیقاتی که در مجله Quantitative Science Studies منتشر شده نشون میده که شرکت‌کننده‌های این برنامه در مقایسه با همتایانشون که بدون این حمایت به چین مهاجرت کرده بودن، عملکرد علمی بهتری داشتن، به خصوص توی رشته