اگه یه روز صاف به آسمون نگاه کنی، احتمالا خطوط سفید و پف‌داری رو پشت هواپیماها دیدی (در زبان فارسی بهشون میگن پس‌دمه). خیلی‌ها به اینا میگن «کُنتریل» یا رد بخار و میگن چیز خاصی نیست. اما یه عده‌ای هم هستن که به این خطوط میگن «کمتریل» (Chemtrail) و باورشون اینه که اینا یه چیز معمولی نیستن. میخوایم توی مقاله نظر هر دو گروه و نظرهای علمی رو بررسی کنیم.
نظریه کمتریل چیه؟
کلمه «کمتریل» از ترکیب دو کلمه «کِمیکال» (شیمیایی) و «تِریل» (رد) درست شده. کسایی که به این نظریه باور دارن، میگن خطوطی که هواپیماها تو آسمون جا میذارن و برای مدت طولانی، گاهی حتی نصف روز، باقی میمونن و پخش میشن، در واقع مواد شیمیایی یا بیولوژیکی هستن و از آسمون روی سر مردم اسپری میشن. این افراد میگن رد بخار معمولی یا همون کنتریل، باید خیلی زود محو بشه و اگه نمونه، حتما چیز دیگه‌ای بهش اضافه شده.
اونا میگن این خطوط شیمیایی شکل‌های خاصی مثل خطوط موازی، شبکه‌ای یا ضربدری تو آسمون درست میکنن و گاهی حتی رنگین‌کمانی به نظر میرسن. طرفدارای این نظریه معتقدن که این کار ممکنه برای اهداف مختلفی باشه، مثل:
- کنترل جمعیت: بعضیا فکر میکنن این مواد برای کنترل جمعیت یا حتی عقیم کردن مردم استفاده میشه.
- دستکاری آب و هوا: این باور وجود داره که این اسپری‌ها برای تغییر آب و هوا، مدیریت تابش خورشید، یا حتی کنترل طوفان‌هاست. مثلا بعد از طوفان‌های هلن و میلتون، این نظریه خیلی پخش شد که دولت عمدا این طوفان‌ها رو به سمت مناطق طرفدار ترامپ هدایت کرده.
- جنگ بیولوژیکی یا شیمیایی: برخی هم فکر میکنن اینا آزمایش سلاح‌های شیمیایی یا میکروبی روی مردمه.
- کنترل ذهن: یه باور دیگه اینه که از این مواد برای دستکاری روانی و کنترل ذهن مردم استفاده میشه.
- سود اقتصادی: عده‌ای هم میگن این کار برای مریض کردن مردم و سود رسوندن به شرکت‌های داروسازیه.
این نظریه‌ها که از دهه ۱۹۹۰ شروع شدن، با گسترش اینترنت و برنامه‌های رادیویی مثل برنامه «آرت بل» محبوبیت پیدا کردن. طرفدارای این نظریه برای اثبات حرفشون به عکس‌ها و ویدیوهایی استناد میکنن. مثلا عکس‌هایی از بشکه‌هایی داخل هواپیما رو به عنوان سیستم‌های پخش مواد شیمیایی نشون میدن، یا ویدیوی تخلیه سوخت اضطراری یه هواپیما رو به عنوان مدرک پخش کمتریل منتشر میکنن. حتی یه گزارش تلویزیونی تو لوییزیانا در سال ۲۰۰۷ ادعا کرد که سطح «باریم» زیر این خطوط، سه برابر حد مجازه.
این نظریه‌ها باعث شده که مردم به دولت و سازمان‌های علمی بی‌اعتماد بشن و حتی گاهی تهدیدهایی برای محققانی که در زمینه ژئومهندسی کار میکنن، بفرستن.
توضیح علمی: کنتریل یا رد بخار چیه؟
از طرف دیگه، جامعه علمی و سازمان‌های دولتی یه توضیح کاملا متفاوت دارن. اونا میگن این خطوط سفید همون «کنتریل» (Contrail) هستن که از ترکیب کلمات «کاندِنسِیشِن» (Condensation) و «تریل» (Trail) ساخته شده. به گفته دانشمندا، کنتریل‌ها وقتی به وجود میان که بخار آب داغ و ذرات دوده از موتور جت هواپیما با هوای خیلی سرد و مرطوب در ارتفاعات بالا مخلوط میشه. این بخار آب یخ میزنه و کریستال‌های یخی رو به وجود میاره که ما به شکل ابرهای خطی سفید می‌بینیم.
دانشمندای علوم جوی میگن اینکه یه کنتریل چقدر تو آسمون بمونه، کاملا به شرایط جوی مثل دما، رطوبت و سرعت باد بستگی داره. اگه هوا خشک باشه، کنتریل سریع محو میشه. اما اگه هوا مرطوب و اشباع باشه، این خطوط میتونن ساعت‌ها باقی بمونن، پخش بشن و حتی به ابرهای بزرگتری به اسم «ابرهای سیروس» تبدیل بشن. عکس‌هایی از جنگ جهانی دوم هم وجود داره که کنتریل‌های طولانی‌مدت رو نشون میده.
یه پدیده دیگه هم هست به اسم «کنتریل‌های آیرودینامیکی رنگین‌کمانی». این پدیده وقتی اتفاق میفته که به خاطر فشار کم روی بال هواپیما در شرایط رطوبتی خاص، بخار آب به کریستال‌های یخ تبدیل میشه و یه رد کامل پشت هواپیما به جا میذاره که با تابش نور خورشید، رنگ‌های مختلفی پیدا میکنه.
حتی ادوارد اسنودن، کارمند سابق سیا، گفته که تمام اطلاعات محرمانه دولت آمریکا رو گشته ولی هیچ مدرکی در مورد کمتریل یا موجودات فضایی پیدا نکرده.
ادوارد اسنودن، کارمند سابق سیا
سازمان‌هایی مثل ناسا، اداره هوانوردی فدرال (FAA)، سازمان ملی اقیانوسی و جوی (NOAA) و آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) بارها اعلام کردن که کمتریل وجود خارجی نداره و این خطوط فقط رد بخار آب هستن. در سال ۲۰۰۰، این سازمان‌ها با هم یه برگه اطلاعاتی منتشر کردن تا به این شایعات پاسخ بدن. نیروی هوایی آمریکا (USAF) هم گفته این نظریه‌ها یه «فریب» هستن و بارها اون‌ها رو رد کرده. یه نظرسنجی در سال ۲۰۱۶ هم نشون داد که از ۷۷ دانشمند علوم جوی، ۷۶ نفرشون گفتن هیچ مدرکی برای وجود یه برنامه مخفی سمپاشی در مقیاس بزرگ پیدا نکردن.
کمتریل در دنیای سیاست و قانون
با وجود اینکه دانشمندا این نظریه رو رد میکنن، اما کمتریل وارد دنیای سیاست و قانون‌گذاری هم شده. در سال‌های اخیر، چندین ایالت در آمریکا قوانینی رو برای ممنوعیت «ژئومهندسی» یا «اصلاح آب و هوا» پیشنهاد یا تصویب کردن که زبان این قوانین خیلی شبیه به ادبیات نظریه کمتریله. ایالت‌هایی مثل تنسی، فلوریدا، لوییزیانا و پنسیلوانیا از جمله این ایالت‌ها هستن و گزارش شده که حداقل دوازده یا حتی بیشتر از دو جین ایالت قوانین مشابهی رو معرفی کردن.
لوییزیانا: سناتور مایک فسی لایحه‌ای رو ارائه داد که آزادسازی عمدی مواد شیمیایی در جو برای تاثیر روی دما، آب و هوا یا شدت نور خورشید رو ممنوع میکنه. این لایحه به میز فرماندار جف لندری فرستاده شده. نماینده کیمبرلی لندری کوتس هم در حمایت از این لایحه گفته: «من واقعا نگرانم که بالای سر ما چه اتفاقی داره میفته.»
پنسیلوانیا: سناتور داگ ماستریانو لایحه‌ای به اسم «قانون حفاظت از هوای پاک» رو معرفی کرده که تکنیک‌های ژئومهندسی مثل «اصلاح تابش خورشیدی» رو ممنوع میکنه. اون این تکنیک‌ها رو به دروغ به نظریه کمتریل ربط داده و گفته این کار نقض قانون اساسی پنسیلوانیاست. ماستریانو حتی یه میزگرد مجازی با حضور فردی به اسم جولی دایان برگزار کرد که خودش رو «کارشناس برجسته اصلاح آب و هوا» معرفی میکنه، در حالی که هیچ مدرک علمی نداره.
تنسی: در آوریل ۲۰۲۴، این ایالت قانونی رو تصویب کرد که آزادسازی مواد شیمیایی در هوا رو ممنوع میکنه، هرچند که مستقیما به کلمه کمتریل اشاره نکرده.
بعضی از چهره‌های سیاسی برجسته هم از این نظریه حمایت کردن. رابرت اف کندی جونیور، که وزیر بهداشت و خدمات انسانی آمریکا معرفی شده، در یه برنامه تلویزیونی گفت که موادی به سوخت جت اضافه میشه و فکر میکنه آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی یا همون «دارپا» (DARPA) مسئول این کاره. اون قول داد که جلوی این کار رو بگیره. اما وقتی از دفترش خواسته شد مدرک ارائه بده، هیچ مدرکی برای این ادعا وجود نداشت. کارشناسا هم میگن سوخت جت از ترکیبات هیدروژن و کربن ساخته شده و موادی مثل آلومینیوم یا استرانسیم که در نظریه کمتریل بهشون اشاره میشه، اگه تو سوخت باشن به عنوان آلاینده‌های خطرناک محسوب میشن.
این اقدامات قانونی باعث نگرانی بعضی از کارشناس‌ها شده. اون‌ها میگن این قوانین، تحقیقات علمی واقعی در زمینه ژئومهندسی رو با یه نظریه توطئه بی‌اساس اشتباه میگیرن. مایکل تامپسون از یه سازمان غیرانتفاعی گفته که این بحث‌ها وقتی با «فریب‌های رد شده کمتریل» پیوند میخورن، باعث سردرگمی و ترس میشن.
مایکل تامپسون، کارشناس
ژئومهندسی و تاریخچه‌ای که به بی‌اعتمادی دامن میزنه
بخشی از دلیل زنده موندن این نظریه، وجود تحقیقات علمی واقعی در زمینه «ژئومهندسی» و برنامه‌های «اصلاح آب و هوا» هست. ژئومهندسی به تلاش‌های بزرگ‌مقیاس برای مقابله با تغییرات اقلیمی گفته میشه. مثلا یه ایده اینه که ذرات بازتابنده رو در جو پخش کنن تا نور خورشید رو به فضا برگردونن و زمین خنک بشه. این تکنیک «تزریق آئروسل استراتوسفری» نام داره.
کارشناسایی مثل جاشوا هورتون از برنامه تحقیقاتی ژئومهندسی خورشیدی هاروارد میگن که این تحقیقات فعلا فقط در حد مدل‌سازی کامپیوتری و آزمایش‌های خیلی کوچیکه و هیچ برنامه بزرگ‌مقیاسی در حال اجرا نیست. با این حال، طرفدارای نظریه کمتریل، وجود این تحقیقات رو به عنوان مدرکی برای ادعاهای خودشون میبینن.
از طرفی، تاریخ هم بی‌تاثیر نبوده. دولت آمریکا در گذشته برنامه‌هایی داشته که به این بی‌اعتمادی دامن زده. مثلا ارتش آمریکا در جنگ‌های کره و ویتنام میلیون‌ها گالن ماده شیمیایی «عامل نارنجی» رو روی جنگل‌ها پاشید که باعث مشکلات سلامتی جدی برای کهنه‌سربازها و فرزندانشون شد. یا پروژه‌ای به اسم «طوفان‌خشم» (Project Stormfury) که از سال ۱۹۶۲ تا ۱۹۸۳ تلاش میکرد با پاشیدن یدید نقره، شدت طوفان‌ها رو کم کنه. همچنین تکنیک «بارورسازی ابرها» برای افزایش بارندگی در مناطق خشک هنوز هم در برخی نقاط جهان استفاده میشه. این سابقه‌ها باعث شده که مردم به دولت و چیزهایی که از آسمون میان، بدبین باشن.
کمتریل در دوران مدرن و فرهنگ عامه
اخیرا، به خصوص بعد از همه‌گیری کووید-۱۹ و افزایش بی‌اعتمادی به دولت‌ها، نظریه کمتریل دوباره جون گرفته. بعضیا ادعا میکردن که کمتریل برای پخش ویروس کرونا یا حتی واکسن‌های mRNA استفاده میشه. این نظریه به شایعات دیگه‌ای مثل اضافه کردن مخفیانه واکسن به منابع غذایی یا استفاده از پشه‌های اصلاح‌شده ژنتیکی برای واکسینه کردن مردم هم گره خورده.
این نظریه در فرهنگ عامه هم رد پایی از خودش به جا گذاشته. مثلا لانا دل ری، خواننده معروف، اسم یکی از آلبوم‌هاش رو «کمتریلز بر فراز کانتری کلاب» (Chemtrails Over the Country Club) گذاشته.
در نهایت، بحث کمتریل یه نمونه از تقابل بین باورهای عمومی و اجماع علمیه. از یه طرف، دانشمندا و سازمان‌های رسمی با قاطعیت میگن این خطوط فقط رد بخار هواپیما هستن که تحت شرایط خاص جوی به وجود میان. از طرف دیگه، یه درصدی از مردم (طبق یه تحقیق در سال ۲۰۱۶، حدود ۱۰ درصد از آمریکایی‌ها) به وجود یه برنامه مخفی دولتی باور دارن و این باور اونقدر قوی هست که حتی تونسته وارد مجلس‌های قانون‌گذاری بشه و به شکل قوانین واقعی دربیاد.
منابع
- Chemtrail conspiracy theory
- Chemtrails: Deadly Skies or Dangerous Misinformation?
- ‘Chemtrails’ debunked – Royal Aeronautical Society
- Chemtrails: What’s the truth behind the conspiracy theory?
- Eight US states seek to outlaw chemtrails – even though they aren’t real
- Chemtrails in the skies of Indonesia: are they conspiracies to cause prolonged COVID-19?
- Atmospheric science experts agree ‘chemtrails’ is a fantasy
دیدگاهتان را بنویسید