چرا دریا؟

انگار یک جورهایی در وجود همه ما ثبت شده که آب یعنی زندگی. از بچگی این را شنیده‌ایم و خب، واقعیت هم دارد. آب برای ادامه حیات هر موجود زنده‌ای ضروری است و برای ما انسانها، نقش پررنگ‌تری هم بازی میکند. بدن ما، بسته به شرایط، چیزی بین پنجاه تا شصت درصد از آب تشکیل شده، پس طبیعی است که هر روز به دوباره پر کردن این منبع حیاتی نیاز داشته باشیم. آب ما را هیدراته نگه میدارد، گیاهانی که برای ما غذا و اکسیژن تولید میکنند را رشد میدهد و حتی نیروی برق خیلی از خانه‌های ما را تامین میکند. اما داستان آب و تاثیرش بر زندگی ما خیلی فراتر از این حرفهاست. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بودن در کنار آب یا به قول امروزی‌ها، در «فضاهای آبی»، میتواند یکی از ساده‌ترین و در عین حال موثرترین راه‌ها برای رسیدن به سلامتی و حال خوب باشد.

وقتی صحبت از فضاهای آبی میشود، منظور فقط دریا و اقیانوس نیست. این اصطلاح یک مفهوم گسترده‌تر دارد و شامل دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و حتی آب‌نماها و فواره‌های داخل شهر هم میشود. مجله بریتیش ووگ در یکی از پست‌های خود به همین موضوع اشاره میکند و میگوید از مواد معدنی غنی دریا گرفته تا فواید شنا کردن برای سلامت روان، بودن در کنار ساحل میتواند یک راهکار ساده و موثر برای سلامتی باشد. انگار یک جورهایی یک «هک سلامتی» است که طبیعت در اختیار ما گذاشته. این ایده آنقدر جدی است که حتی در قرن هجدهم، قبل از اینکه داروهایی مثل اس‌اس‌آرآی‌ها یا روش‌هایی مثل روان‌درمانی وجود داشته باشد، زنانی که از مشکلی به نام «هیستری» رنج میبردند، که یک اصطلاح کلی برای «حال بد» بود، به عنوان یک راه درمانی به مناطق ساحلی فرستاده میشدند.

این حس خوب را شاید خیلی از ما به صورت تجربی هم درک کرده باشیم. دیزی جونز، نویسنده مجله ووگ، در مقاله‌ای که در تاریخ پانزدهم جولای ۲۰۲۵ منتشر شده، از تجربه شخصی خودش میگوید. او تعریف میکند که ساعت سه بعد از ظهر، روی شکم در شن‌های نرم و پودری ساحل «ایست رانتون» در نورفک انگلستان دراز کشیده بوده. چند قدم آن طرف‌تر، گودال‌های سنگی پر از آب وجود داشتند که با جلبک‌های سبز نئونی پوشیده شده بودند و میگوهای شفاف بین جلبک‌های مثانه‌ای و آب زلال و شفافی که خورشید را منعکس میکرد، حرکت میکردند. و آن سوتر، منظره اصلی قرار داشت: دریای بزرگ آبی که با هر موجی که کش و قوس می‌آمد، صداهای غرش‌مانند و دلنشینی ایجاد میکرد. او بعدا خودش را در آب غوطه‌ور میکند، آبی که ولرم و به رنگ آب دریا بوده و نمک و منیزیم به پوستش چسبیده بودند. همان موقع با خودش فکر میکند: «صبر کن، شاید من باید اینطوری زندگی کنم. شاید تمام این مدت داشتم اشتباه میکردم؟». این حسی است که شاید خیلی از شهرنشین‌ها، به خصوص کسانی که در شهرهای شلوغی مثل لندن زندگی میکنند، به محض تجربه کردن یک ذره از این زندگی خوب، با آن مواجه میشوند.

این تجربه شخصی دیزی جونز فقط یک حس زودگذر نبوده. او میگوید بعد از آخر هفته‌ای که کنار دریا گذرانده بود، نسبت به ماه‌های قبل حال خیلی بهتری داشت؛ هم خوشحال‌تر بود و هم سالم‌تر. سطح کورتیزول بدنش پایین آمده بود، پوستش صاف شده بود و توانسته بود خواب عقب‌افتاده‌اش را جبران کند، بدون اینکه ساعت هفت صبح با یک حس اضطراب نامشخص از خواب بپرد. این سوال پیش می‌آید که واقعا چرا دریا اینقدر برای ما خوب است؟ و این موضوع چه چیزی درباره سبک زندگی که باید داشته باشیم به ما میگوید؟ در ادامه این مقاله، ما به صورت دقیق و کامل، با استفاده از اطلاعاتی که از منابع مختلف مثل مقاله‌های علمی، مجله‌ها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری شده، به این موضوع میپردازیم و سعی میکنیم جنبه‌های مختلف این پدیده شگفت‌انگیز را بررسی کنیم؛ از تاثیرات روانی گرفته تا فواید جسمی و حتی نقش آن در جامعه.

ارتباط عمیق فضاهای آبی و سلامت روان

شاید یکی از شناخته‌شده‌ترین فواید بودن در کنار آب، تاثیر مثبت آن روی سلامت روان ما باشد. این موضوع فقط یک حس شخصی نیست، بلکه تحقیقات علمی زیادی هم آن را تایید میکنند. مرکز «بریدج‌وی سنتر» در یکی از پست‌هایش به این نکته اشاره میکند که تحقیقات نشان داده‌اند وقت گذراندن در فضاهای آبی مثل اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و حتی فواره‌ها میتواند به کاهش استرس، تقویت روحیه، بهبود تمرکز و تشویق به ذهن‌آگاهی کمک کند. آنها در ادامه جمله جالبی میگویند: «فضاهای آبی به مغز شما کمک میکنند نفس بکشد». این تعبیر شاعرانه در واقع یک حقیقت علمی را بیان میکند.

برای درک بهتر این موضوع، میتوانیم به چند تحقیق مشخص که در مقاله مجله ووگ به آنها اشاره شده، نگاهی بیندازیم. یک مطالعه گسترده که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، به بررسی تاثیر طبیعت بر خوشبختی پرداخت و به این نتیجه رسید افرادی که در کنار ساحل یا نزدیک به منابع آبی زندگی میکنند، خوشحال‌ترین گروه در بین همه بودند. این تحقیق نشان میدهد که صرفا نزدیکی فیزیکی به این فضاها میتواند روی سطح کلی شادی ما تاثیرگذار باشد. سه سال بعد، در سال ۲۰۱۶، یک مطالعه دیگر این یافته‌ها را تایید کرد و نشان داد که زندگی در نزدیکی فضاهای آبی، پریشانی روانی را کاهش میدهد. این یعنی نه تنها خوشحال‌تر میشویم، بلکه از نظر روانی هم در وضعیت باثبات‌تری قرار میگیریم.

جالب‌تر اینکه یک مطالعه جدیدتر در سال ۲۰۱۹ به یک جنبه اجتماعی مهم هم پرداخت. این تحقیق نشان داد که در میان خانوارهای با درآمد پایین، آنهایی که در نزدیکی ساحل زندگی میکردند، از سلامت روان بهتری نسبت به کسانی که دور از ساحل بودند، برخوردار بودند. این یافته بسیار مهم است، چون نشان میدهد که فواید فضاهای آبی میتواند به عنوان یک عامل تعدیل‌کننده برای نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی عمل کند و دسترسی به این فضاها میتواند برای همه اقشار جامعه مفید باشد. در واقع، تمام مطالعاتی که در این زمینه انجام شده‌اند، به یک ایده مشترک اشاره دارند: حتی فقط دیدن آب، آن پهنه آبی درخشان و گسترده، میتواند باعث شود ما احساس استرس کمتری کنیم. حتی گاهی این تاثیر از فضاهای سبز مثل جنگل‌ها هم بیشتر است.

اما سوال اینجاست که «چرا» این اتفاق می‌افتد؟ چه چیزی در آب وجود دارد که اینقدر روی روان ما تاثیر میگذارد؟ دلایل این موضوع کمی پیچیده و چندلایه است. یکی از دلایل میتواند به صدا مربوط باشد. یک مطالعه که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، به این نتیجه رسید که صدای امواج دریا، افراد را بیشتر از موسیقی آرامش‌بخش، ریلکس میکند. این خیلی نکته جالبی است، چون ما اغلب برای آرامش به موسیقی پناه میبریم، اما به نظر میرسد طبیعت، خودش بهترین موسیقی متن را برای آرامش ما ساخته است. امروزه حتی اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که صدای امواج را شبیه‌سازی میکنند تا به خواب بهتر کمک کنند، که این خود نشان‌دهنده قدرت آرامش‌بخش این صداست. از طرف دیگر، باید به نبود صداهای مزاحم هم توجه کنیم. سازمان بهداشت جهانی (WHO) سر و صدای ناشی از ترافیک، مثل صدای جاده، قطار و هواپیما را بعد از آلودگی هوا، دومین عامل مهم بیماری در اروپای غربی میداند. پس منطقی است که نبود این صداهای استرس‌زا و جایگزین شدن آن با صدای طبیعت، تاثیر مثبتی روی سلامت ما داشته باشد.

علاوه بر صدا، کیفیت هوا هم یک عامل مهم است. هوای تازه کنار دریا که به طور طبیعی اکسیژن بالایی دارد، از دیرباز با سلامت روان بهتر در ارتباط بوده است. وقتی در شهر هستیم، اغلب هوای آلوده و سنگینی را تنفس میکنیم، اما در کنار دریا، هر نفس انگار پاک‌تر و انرژی‌بخش‌تر است.

یک نظریه جالب دیگر در این زمینه، «نظریه ذهن آبی» یا «Blue Mind Theory» است که اولین بار توسط والاس جی. نیکولز، زیست‌شناس دریایی فقید، معرفی شد. این نظریه که صفحه اینستاگرام «سید» (Seed) هم در یک ویدیو به آن اشاره کرده، ادعا میکند که بودن در آب یا نزدیک آن، ذهن ما را به یک حالت آرامش‌بخش و مراقبه‌ای میبرد. انگار وقتی به موج‌های خروشان اقیانوس نگاه میکنیم و در صدای آنها غرق میشویم، به یک حالت خلسه فرو میرویم که استرس را از ما دور میکند. این حالت مراقبه‌ای به ما کمک میکند تا در لحظه حال حضور داشته باشیم و از نگرانی‌های گذشته و آینده فاصله بگیریم.

این تاثیرات مثبت فقط به بودن در کنار آب محدود نمیشود. فعالیت‌هایی که در این فضاها انجام میدهیم هم نقش مهمی دارند. گروه «استوکد آن لایف» (Stoked on Life) که در زمینه موج‌درمانی و درمان‌های آبی فعالیت میکند، در یکی از پست‌های اینستاگرامش از جلسه اخیر خود با نوجوانان در ساحل میگوید. آنها در این جلسه از قدرت بازی با آب برای ایجاد شادی، خلاقیت و اعتماد استفاده کردند. آنها توضیح میدهند که بازی به تنظیم سیستم عصبی کمک میکند و از طریق سرگرمی و ارتباط، آرامش و انعطاف‌پذیری را به ارمغان می‌آورد. در این جلسه، آب دروازه‌ای برای رسیدن به ذهن‌آگاهی عمیق‌تر و جاری شدن با لحظه بود، و همه شرکت‌کنندگان توانستند از اثرات آرام‌بخش و انرژی‌زای منحصر به فرد آب بهره‌مند شوند.

به طور کلی، فضاهای آبی به ما کمک میکنند تا از محیط‌های استرس‌زای شهری فاصله بگیریم و با طبیعت ارتباط برقرار کنیم. این ارتباط، چه از طریق صدای آرامش‌بخش امواج، چه از طریق هوای پاک و چه از طریق حالت مراقبه‌ای که ایجاد میکند، تاثیر عمیقی بر کاهش استرس، اضطراب و علائم افسردگی دارد و به بهبود کیفیت خواب و تمرکز شناختی ما کمک میکند. در واقع، بودن در کنار آب میتواند حالتی به نام «جریان» یا «flow state» را فعال کند که برای خلاقیت و خودکارآمدی بسیار مفید است. اینها همه قطعات یک پازل بزرگ هستند که نشان میدهند چرا ما به طور غریزی به سمت آب کشیده میشویم و چرا این فضاها برای سلامت روان ما حیاتی هستند.

فواید جسمانی فضاهای آبی: از شنا در آب سرد تا مواد معدنی دریا

تاثیرات مثبت فضاهای آبی فقط به روح و روان ما محدود نمیشود؛ جسم ما هم از این موهبت طبیعی بی‌نصیب نمی‌ماند. بودن در کنار آب و به خصوص در داخل آب، میتواند فواید فیزیکی قابل توجهی داشته باشد. دیزی جونز در مقاله ووگ اشاره میکند که در سفرش به کنار دریا، نه تنها از نظر روحی حال بهتری داشت، بلکه بدنش هم به صورت فیزیکی، هم در حین غوطه‌وری در آب و هم بعد از آن، احساس بهتری داشت. بیایید ببینیم این فواید جسمی از کجا نشات میگیرند.

یکی از مهمترین جنبه‌ها، ورزش و فعالیت بدنی است. در ماه‌های گرم تابستان مثل جولای، که به ماه محبوب برای رفتن به دریاچه، تعطیلات ساحلی و تفریحات کنار استخر معروف است، آب یک محیط استثنایی برای ورزش کردن بدون گرمازدگی فراهم میکند. فعالیت‌هایی مثل شنا، ایروبیک در آب و حتی موج‌سواری به ما این امکان را میدهند که در اوج گرما ورزش کنیم. به طور خاص، شنا کردن یک تمرین کامل برای تمام بدن محسوب میشود. این ورزش تمام گروه‌های عضلاتی اصلی را درگیر میکند و سیستم قلبی عروقی را تقویت میکند، در حالی که برخلاف فعالیت‌های زمینی مثل دویدن، فشار زیادی به مفاصل وارد نمیکند. به همین دلیل است که شنا برای افراد در هر سنی و با هر سطح آمادگی جسمانی مناسب است. دکتر کاترین کلی، نویسنده کتاب «فضاهای آبی: چگونه و چرا آب میتواند حال شما را بهتر کند»، در وبلاگ «انجمن سیاره آبی» مینویسد: «حرکت دادن بدن، آمادگی قلبی عروقی ما را افزایش میدهد، اندورفین‌های تقویت‌کننده خلق و خو را آزاد میکند و به ساخت عضلات و بهبود تراکم استخوان کمک میکند». جای تعجب نیست که بعد از شنا کردن، احساس خستگی لذت‌بخشی به ما دست میدهد، همانطور که دیزی جونز تعریف میکند بعد از شنا در ساحل، روی شن‌ها از حال رفته و زیر صخره‌ها به خواب رفته بود.

اما فواید فیزیکی فراتر از صرفا ورزش کردن است. دمای آب هم میتواند نقش مهمی داشته باشد. به عنوان مثال، شنا در آب سرد فواید سلامتی متنوعی دارد. نیتن کورن، پزشک و متخصص طول عمر در کلینیک گالن لندن، در مصاحبه با مجله ووگ میگوید که آب سرد میتواند التهاب را کاهش دهد، سلامت متابولیک را بهبود بخشد، خطر بیماری‌های قلبی را کم کند و عملکرد تیروئید را بهتر کند. اینها همه فواید بسیار مهمی هستند که میتوانند به سلامت کلی بدن کمک کنند. یک تحقیق بسیار جالب که در سال ۲۰۰۰ توسط دانشمندان در پراگ انجام شد، حتی نشان داد که غوطه‌ور شدن در آب سرد میتواند سطح دوپامین را تا ۵۳۰ درصد افزایش دهد! بله، درست خواندید، پانصد و سی درصد. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که با احساس لذت و پاداش در ارتباط است و این افزایش چشمگیر میتواند توضیح دهد که چرا خیلی از افراد بعد از شنا در آب سرد، احساس سرخوشی و انرژی زیادی میکنند.

علاوه بر دمای آب، ترکیبات خود آب دریا هم خواص منحصر به فردی دارد. دریا سرشار از مواد معدنی مانند نمک، منیزیم، روی و پتاسیم است. همه این مواد معدنی نقش حیاتی در حفظ سلامت پوست و همچنین فواید سلامتی گسترده‌تری دارند. دیزی جونز یک خاطره شخصی دیگر تعریف میکند: وقتی پانزده ساله بود، یک تابستان طولانی را در ساردینیا، که اتفاقا یکی از پنج «منطقه آبی» جهان است، به شنا کردن گذراند. او میگوید واضح‌ترین چیزی که از آن سفر به یاد دارد این است که چقدر سریع جوش‌های دوران نوجوانی‌اش از بین رفتند. این موضوع با توجه به ترکیبات ارگانیک دریا کاملا منطقی است. منیزیم به آرامش عضلات کمک میکند، روی خاصیت ضدالتهابی دارد و پتاسیم برای تعادل مایعات بدن ضروری است. این مواد معدنی طبیعی میتوانند به پاکسازی و بهبود سلامت پوست کمک کنند.

در کنار همه اینها، نباید از نکات ایمنی هم غافل شد. مرکز پزشکی منطقه‌ای پارک‌ویو در مقاله‌ای به مناسبت ماه جولای، که هم ماه آگاهی از گرمای شدید و هم ماه ایمنی در برابر اشعه فرابنفش است، چند نکته ایمنی مهم را یادآوری میکند.

یادگیری شنا بسیار مهم است. اگر شما یا عزیزانتان شنا بلد نیستید، بدون استفاده از وسایل کمکی مثل «فلوتی» یا جلیقه نجات و نظارت دقیق، وارد آب نشوید.
هیدراته بمانید. شاید عجیب به نظر برسد، اما وقتی در آب هستید هم ممکن است بدنتان کم‌آب شود، به خصوص در هوای گرم. پس حتما به اندازه کافی آب بنوشید.
از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنید. به طور مکرر از کرم ضدآفتاب استفاده کنید و در صورت امکان، در ساعات اوج تابش خورشید در سایه بمانید.
بعد از شنا دوش بگیرید. متاسفانه، همه آبها تمیز نیستند و ممکن است حاوی باکتری یا عناصر مضر دیگری باشند، بنابراین شستشوی بدن بعد از شنا در استخر، دریاچه یا اقیانوس کار عاقلانه‌ای است.

به طور خلاصه، آب نه تنها یک محیط عالی برای ورزش و تفریح است، بلکه با خواص درمانی خود، از دمای خنک‌کننده‌اش گرفته تا مواد معدنی غنی‌اش، میتواند به سلامت جسمانی ما کمک کند. این فواید، در کنار تاثیرات روانی، یک بسته کامل سلامتی را تشکیل میدهند که طبیعت به رایگان در اختیار ما قرار داده است.

جامعه، ارتباط و کیفیت فضا: ابعاد پنهان فضاهای آبی

وقتی درباره فواید فضاهای آبی صحبت میکنیم، معمولا ذهنمان به سمت تاثیرات فردی، چه روحی و چه جسمی، میرود. اما یک بعد بسیار مهم دیگر هم وجود دارد که اغلب نادیده گرفته میشود: بعد اجتماعی و کیفیت خود فضا. نحوه استفاده ما از این مکان‌ها و کیفیت آنها میتواند به اندازه خود آب، در تاثیرگذاریشان نقش داشته باشد.

دکتر متیو وایت، یک روانشناس اجتماعی که در زمینه رابطه بین محیط‌های طبیعی و سلامت تحقیق میکند، در مصاحبه با مجله ووگ به نکته مهمی اشاره میکند. او میگوید ما باید در نظر بگیریم که چگونه وقت خود را در کنار آب میگذرانیم. او توضیح میدهد: «شواهد ما نشان میدهد که ساحل مکانی است که مردم اغلب برای گذراندن وقت باکیفیت با دوستان و خانواده به آنجا میروند». این یعنی ساحل فقط یک مکان زیبا نیست، بلکه یک بستر برای تقویت روابط اجتماعی ماست. او اضافه میکند که وقتی با کودکان مصاحبه کردند، آنها گفتند که والدینشان در ساحل بیشتر با آنها بازی میکنند، به جای اینکه مثلا روی نیمکت پارک سرشان در گوشی‌های آیفونشان باشد. این تعاملات مثبت برای سلامت کل خانواده مفید است. این نکته نشان میدهد که محیط ساحل، با فضای باز و غیررسمی‌اش، افراد را به تعامل بیشتر و حضور در لحظه تشویق میکند.

گروه «استوکد آن لایف» هم در فعالیت‌های موج‌درمانی خود بر همین جنبه ارتباط و جامعه تاکید دارد. آنها در یکی از پست‌هایشان از حضور مگ واینبرگر، نماینده ایالتی، در یکی از جلساتشان با نوجوانان تشکر میکنند و میگویند حضور او حمایت و هیجان بیشتری به برنامه اضافه کرد و همه با هم خندیدند، بازی کردند و در کنار نوجوانان اعتماد ساختند. این نشان میدهد که این فعالیت‌ها فقط جنبه درمانی ندارند، بلکه به ساخت یک جامعه حمایتی و قوی هم کمک میکنند. در واقع، برنامه‌های آبی‌درمانی آنها بر پایه ایجاد حس تعلق و جامعه‌سازی استوار است. کامنتی از کاربری به نام «ترشیا یانگز» زیر پست آنها هم همین موضوع را تایید میکند: «لحظاتی مانند این نشان میدهند که ارتباط و بازی فقط سرگرم‌کننده نیستند؛ آنها برای رشد و انعطاف‌پذیری حیاتی هستند».

اما برای اینکه این فواید به طور کامل محقق شوند، کیفیت خود فضاهای سبز و آبی هم اهمیت زیادی دارد. اینجاست که تحقیقات موسسه جیمز هاتن (The James Hutton Institute) که در وبسایت 8point9.com به آن اشاره شده، اهمیت پیدا میکند. محققان این موسسه مجموعه‌ای از شاخص‌ها را برای ارزیابی کیفیت فضاهای سبز و آبی شناسایی کرده‌اند. آنها میگویند در سال‌های اخیر، تحقیقات نشان داده‌اند که این فضاها برای مقابله با بحران‌های جهانی مانند تغییرات آب و هوایی، از دست دادن تنوع زیستی و شکاف‌های اقتصادی بسیار مهم هستند. این فضاها علاوه بر اینکه برای سلامت و رفاه بازدیدکنندگان مفیدند، پناهگاه‌های حیاتی برای گونه‌های در معرض خطر فراهم میکنند، کربن را ذخیره میکنند، دما را کاهش میدهند و مکان‌های رایگانی برای ورزش و معاشرت ارائه میدهند.

نکته کلیدی که این محققان به آن اشاره میکنند این است که بیشتر تحقیقات قبلی روی «دسترسی» به این فضاها تمرکز کرده‌اند، در حالی که «کیفیت» آنها اهمیت بیشتری از «کمیت» دارد. اما تعاریف و شاخص‌هایی که برای اندازه‌گیری کیفیت استفاده میشوند، به ندرت ثابت و یکسان هستند و ممکن است بهترین ارزیابی را ارائه ندهند. برای حل این مشکل، محققان هاتن ۷۲ شاخص کیفیت فضاهای سبز و آبی را که برای اسکاتلند قابل اجرا هستند، شناسایی کرده‌اند. این شاخص‌ها فواید این فضاها برای محیط زیست، مردم، جوامع و کسب و کارها را در نظر میگیرند.

این مطالعه که با استفاده از چارچوب «چهار سرمایه» (سرمایه طبیعی، انسانی، اجتماعی و تولیدی) انجام شده، نشان داد که شاخص‌هایی که اغلب برای ارزیابی فضاها در اسکاتلند استفاده میشوند، همیشه همان شاخص‌هایی نیستند که توسط متخصصان و ذینفعان مهم تلقی میشوند. این نشان‌دهنده یک شکاف بین چیزی است که به راحتی قابل اندازه‌گیری است و چیزی که واقعا برای کیفیت فضاها مفید است. دکتر میکیلا رابرتز، یکی از نویسندگان این مقاله، میگوید: «فضاهای سبز و آبی اسکاتلند برای سلامت و رفاه مردم و همچنین فراهم کردن فضاهای اجتماعی ارزشمند، فرصت‌هایی برای تجربه طبیعت و فضاهایی برای کسب و کار مهم هستند. با این حال، فوایدی که این فضاها ارائه میدهند به کیفیت آنها بستگی دارد».

بنابراین، وقتی از فضاهای آبی صحبت میکنیم، باید یک نگاه جامع داشته باشیم. این فضاها فقط یک منظره زیبا برای لذت بردن فردی نیستند. آنها مکان‌هایی برای ساختن خاطرات، تقویت روابط خانوادگی و دوستانه و ایجاد جوامع قوی‌تر هستند. از طرف دیگر، برای اینکه این فضاها بتوانند به بهترین شکل ممکن به ما خدمت کنند، باید به کیفیت آنها توجه کنیم. یک ساحل تمیز، امن و با امکانات مناسب، قطعا تاثیر بهتری از یک ساحل آلوده و رها شده خواهد داشت. این یعنی حفاظت و مدیریت صحیح این فضاها یک وظیفه اجتماعی است که میتواند به بهبود سلامت کل جامعه کمک کند.

مناطق آبی: سفری به پنج نقطه از جهان که سالم‌ترین مردم را دارند

تا اینجا درباره فواید کلی فضاهای آبی صحبت کردیم، اما داستان وقتی جالب‌تر میشود که ببینیم در برخی نقاط خاص از جهان، این سبک زندگی به یک عمر طولانی و سالم منجر شده است. اینجاست که مفهوم «مناطق آبی» یا «Blue Zones» مطرح میشود. این اصطلاح توسط دن بوتنر، کاوشگر نشنال جئوگرافیک، ابداع شده است. او از سال ۲۰۰۴ در حال مطالعه مکان‌هایی است که نه تنها تمرکز بالایی از افراد بالای ۱۰۰ سال دارند، بلکه مجموعه‌ای از افرادی را در خود جای داده‌اند که بدون مشکلات سلامتی مانند بیماری قلبی، چاقی، سرطان یا دیابت، به سن پیری رسیده‌اند.

تحقیقات بوتنر منجر به انتشار کتاب‌هایی مانند «اسرار مناطق آبی برای زندگی طولانی‌تر: درس‌هایی از سالم‌ترین مکان‌های روی زمین» و حتی یک سریال در نتفلیکس به نام «تا ۱۰۰ سال زندگی کنید: اسرار مناطق آبی» شده است. این مناطق که به صورت «جمعیتی تایید شده و از نظر جغرافیایی مشخص» هستند، مکان‌هایی در جهان هستند که مردم در آنها با نرخ فوق‌العاده‌ای به سن ۱۰۰ سالگی میرسند؛ ده برابر بیشتر از ایالات متحده.

شاید این مناطق از نظر جغرافیایی فاصله زیادی از هم داشته باشند، اما همه آنها در ۹ اصل اساسی مشترک هستند که محققان میگویند به زندگی طولانی و شاد کمک میکند. این اصول شامل سبک زندگی کم استرس که حرکت منظم را تشویق میکند، داشتن حس قوی هدف در زندگی و یک رژیم غذایی مبتنی بر گیاهان است.

پنج منطقه آبی تایید شده در جهان عبارتند از:

ایکاریا، یونان: این جزیره که در هشت مایلی سواحل ترکیه در دریای اژه قرار دارد، یکی از پایین‌ترین نرخ‌های مرگ و میر در میانسالی و زوال عقل در جهان را دارد. تحقیقات، طول عمر بالای این افراد را با رژیم غذایی سنتی مدیترانه‌ای مرتبط میدانند که سرشار از سبزیجات و چربی‌های سالم است و مقدار کمتری محصولات لبنی و گوشتی دارد.
اوکیناوا، ژاپن: این جزیره که بزرگترین جزیره در یک مجمع‌الجزایر نیمه‌گرمسیری است، خانه زنانی است که طولانی‌ترین عمر را در جهان دارند. مواد غذایی اصلی مانند سیب‌زمینی شیرین اوکیناوایی، سویا، درمنه، زردچوبه و گویا (خربزه تلخ) به مردم اوکیناوا کمک میکند تا زندگی طولانی و سالمی داشته باشند. در واقع، دن بوتنر تحقیقات خود را از اوکیناوا آغاز کرد.
منطقه اولیاسترا، ساردینیا، ایتالیا: این منطقه کوهستانی در ساردینیا، بالاترین تراکم مردان صد ساله در جهان را دارد. جمعیت آن یک رژیم غذایی کم پروتئین مصرف میکنند که با نرخ پایین‌تر دیابت، سرطان و مرگ در افراد زیر ۶۵ سال مرتبط است. جالب است که دیزی جونز، نویسنده ووگ، تجربه بهبود پوستش را در همین ساردینیا داشت.
لوما لیندا، کالیفرنیا، ایالات متحده: تراکم بالای جمعیت «ادونتیست‌های روز هفتم» در لوما لیندا باعث شده که ساکنان این منطقه ده سال سالم‌تر از یک آمریکایی متوسط زندگی کنند. وعده‌های غذایی روزانه در این حومه لس‌آنجلس از یک رژیم غذایی کتاب مقدسی شامل غلات، میوه‌ها، آجیل و سبزیجات پیروی میکند. «مطالعه سلامت ادونتیست‌های دانشگاه لوما لیندا» که از سال ۱۹۷۴ هزاران شرکت‌کننده را دنبال میکند، نشان داده که رژیم غذایی پسکو-گیاهخواری (مصرف ماهی در کنار گیاهان) میتواند خطر مرگ در سالمندان را تا ۱۸ درصد کاهش دهد.
شبه جزیره نیکویا، کاستاریکا: این منطقه در آمریکای مرکزی، پایین‌ترین نرخ مرگ و میر در میانسالی و دومین تراکم بالای مردان صد ساله را در جهان دارد. راز طول عمر در اینجا تا حدودی به جوامع مذهبی قوی، شبکه‌های اجتماعی عمیق و عادت به فعالیت بدنی منظم با شدت کم برمیگردد.

رژیم غذایی و سبک زندگی مناطق آبی

ژنتیک نقش کلیدی در طول عمر ما دارد، اما به گفته دن بوتنر، رژیم غذایی میتواند «رمپ ورودی برای سلامتی بهتر» باشد. رژیم غذایی مناطق آبی بر اساس عادات غذایی شهروندان این مناطق ساخته شده است. حدود ۹۵ درصد این رژیم غذایی گیاهی و ۵ درصد آن حیوانی است. این یعنی یک پایه محکم از میوه‌ها و سبزیجات فصلی، مقدار زیادی لوبیا و سیب‌زمینی شیرین، آجیل و غلات کامل.

این رژیم غذایی، کاهش مصرف گوشت، لبنیات و ماهی را تشویق میکند. وقتی مردم در مناطق آبی ماهی مصرف میکنند، معمولا به سراغ گونه‌های کوچکتری میروند که بیش از حد صید نشده‌اند، مانند ساردین و آنچوی. همچنین این رژیم از «قانون ۸۰ درصد» پیروی میکند که مردم را تشویق میکند وقتی احساس کردند تقریبا سیر شده‌اند (نه کاملا سیر)، دست از خوردن بکشند.

اما همانطور که در مقاله نشنال جئوگرافیک تاکید شده، «انسان تنها با نان زندگی نمیکند». خوردن غذای سالم فقط بخشی از تصویر است. کلید داشتن یک زندگی طولانی و سالم ممکن است با یک رژیم غذایی خوب شروع شود، اما بر پایه روابط قوی و جامعه استوار است. خبر خوب این است که برای بهره‌مندی از این مزایا، لازم نیست حتما در یک منطقه آبی تایید شده زندگی کنید. میتوان با الهام گرفتن از سبک زندگی آنها، تغییرات کوچکی در زندگی روزمره خود ایجاد کرد که به سلامتی و طول عمر بیشتر کمک کند. این مناطق به ما نشان میدهند که ترکیب درستی از رژیم غذایی، فعالیت بدنی، کاهش استرس و ارتباطات اجتماعی قوی میتواند فرمول یک زندگی طولانی و شاد باشد.

نتیجه‌گیری: یک فراخوان عمیق به سوی آب

در طول این مقاله، ما از زوایای مختلف به بررسی تاثیرات فضاهای آبی بر زندگی انسان پرداختیم. از حس آرامش‌بخش نشستن کنار ساحل که دیزی جونز در مقاله ووگ توصیف کرد، تا تحقیقات علمی که فواید آن را برای سلامت روان تایید میکنند؛ از خواص فیزیکی و درمانی آب دریا و شنا در آب سرد، تا نقش حیاتی این فضاها در ایجاد جوامع سالم و تقویت روابط انسانی. ما دیدیم که چگونه گروه‌هایی مانند «استوکد آن لایف» از قدرت آب برای درمان و ایجاد ارتباط استفاده میکنند و چگونه محققان در موسسه جیمز هاتن بر اهمیت «کیفیت» این فضاها تاکید دارند. در نهایت، با سفر به «مناطق آبی» دن بوتنر، دیدیم که چگونه یک سبک زندگی هماهنگ با طبیعت و جامعه میتواند به طول عمر و سلامتی استثنایی منجر شود.

شاید بتوان همه اینها را در یک ایده عمیق‌تر و بنیادی‌تر خلاصه کرد. یک ایده که دکتر کاترین کلی در وبلاگ «انجمن سیاره آبی» به آن اشاره میکند و دیزی جونز هم در مقاله‌اش به آن پرداخته است. این ایده میگوید که شاید علاقه ما به فضاهای آبی، یک جور «فراخوان عمیق» باشد. باید به یاد داشته باشیم که اگرچه شهرها هزاران سال قدمت دارند، اما تنها در چند قرن اخیر است که اکثر انسان‌ها در مناطق شهری زندگی میکنند؛ واقعیتی که سرعت آن روز به روز در حال افزایش است. در اصل، بدن ما برای زندگی در محیط‌های روستایی، مانند دشت‌ها و بله، در کنار دریا تکامل یافته است.

تا ۷۰ درصد بدن انسان از آب تشکیل شده است، همانطور که زمین تقریبا از ۷۰ درصد آب تشکیل شده است. بنابراین، این یک زیستگاه هموستاز طبیعی برای ماست که در آن قرار بگیریم.

این جمله یک دیدگاه بسیار زیبا و قابل تامل را مطرح میکند. شاید وقتی ما به سمت آب کشیده میشویم، در واقع داریم به یک بخش بنیادی از وجود خودمان و سیاره‌ای که در آن زندگی میکنیم، پاسخ میدهیم. این حس آرامش و تعلق، شاید ریشه در همین هماهنگی عمیق داشته باشد.

این مقاله با بررسی منابع مختلف، از پست‌های فیسبوک و اینستاگرام گرفته تا مقالات معتبر، سعی کرد تا تصویر کاملی از این پدیده ارائه دهد. ما دیدیم که چگونه یک پست از بریتیش ووگ میتواند سرنخی برای یک تحقیق عمیق‌تر باشد. یا چگونه صفحات اینستاگرامی مانند «سید» و «استوکد آن لایف» مفاهیم علمی مانند «نظریه ذهن آبی» و «آب‌درمانی» را به زبان ساده و برای عموم مردم توضیح میدهند. مرکز «بریدج‌وی سنتر» و وبسایت «پارک‌ویو رجیونال» هم با اشاره به فواید کاهش استرس و بهبود خلق و خو و همچنین نکات ایمنی، به این بحث ابعاد کاربردی‌تری بخشیدند. در نهایت، مقاله نشنال جئوگرافیک با معرفی «مناطق آبی»، یک الگوی واقعی و قابل دسترس از زندگی سالم را پیش روی ما گذاشت.

البته، همانطور که کامنت یک کاربر به نام «آل استار» زیر پست «برینی فکتس» نشان میدهد، دسترسی به این فضاهای آبی برای همه یکسان نیست. او نوشته بود: «نه در کشور من برادر». این یادآوری مهمی است که در کنار صحبت از فواید این فضاها، باید به فکر دسترسی عادلانه و حفاظت از کیفیت آنها برای همه جوامع هم باشیم، موضوعی که تحقیقات موسسه هاتن هم بر آن تاکید داشت.

در نهایت، پیام اصلی روشن است: بودن در کنار آب، چه به صورت فیزیکی و چه به صورت ذهنی، میتواند تاثیرات شگرفی بر سلامت و شادی ما داشته باشد. این یک راهکار پیچیده و گران‌قیمت نیست. گاهی فقط یک پیاده‌روی کنار رودخانه، نشستن کنار یک فواره در پارک، یا سفری کوتاه به ساحل، میتواند همان چیزی باشد که برای «نفس کشیدن مغزمان» به آن نیاز داریم. این یک دعوت باز از طرف طبیعت است که میتواند به ما کمک کند تا زندگی سالم‌تر، شادتر و طولانی‌تری داشته باشیم.

منابع