شاید برای خیلی‌ها خبر عجیبی باشه، اما شرکت AOL اعلام کرده که میخواد سرویس اینترنت دایال آپ خودش رو برای همیشه خاموش کنه. این اتفاق قراره در تاریخ ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۵ بیفته و با این تصمیم، یکی از نمادهای اصلی اینترنت در دهه‌های گذشته به پایان راهش میرسه. این شرکت گفته که به طور مرتب محصولات و خدماتش رو ارزیابی میکنه و در نهایت به این نتیجه رسیده که دیگه ادامه دادن سرویس دایال آپ منطقی نیست.
این تغییر فقط به خود سرویس اینترنت محدود نمیشه. نرم‌افزارهای مرتبط با اون، یعنی «نرم‌افزار شماره‌گیر AOL» (AOL Dialer) و «مرورگر شیلد AOL» (AOL Shield browser) هم از دسترس خارج میشن. این نرم‌افزارها برای سیستم‌عامل‌های قدیمی و اتصال‌های دایال آپ بهینه شده بودن و با خاموش شدن سرویس، دیگه کاربردی نخواهند داشت.
این خبر برای خیلی‌ها یادآور خاطرات دور و نزدیک از اولین تجربه‌هاشون با دنیای وب هست. اون صدای خاص و جیرجیر مانند مودم موقع اتصال، برای نسلی که اینترنت رو با دایال آپ شروع کردن، یک نوستالژی تمام‌عیاره. AOL که زمانی با عبارت معروف «You’ve Got Mail» و سی‌دی‌های رایگانش که همه جا پیدا میشد شناخته میشد، حالا بخشی از تاریخ اینترنت میشه.
اینترنت دایال آپ اصلا چی بود و چطور کار میکرد؟
برای اینکه بهتر بفهمیم چه چیزی داره به پایان میرسه، لازمه بدونیم دایال آپ چی بود. دایال آپ یک تکنولوژی برای وصل شدن به اینترنت با استفاده از خط تلفن معمولی بود. برای این کار، کامپیوتر شما باید به یک مودم وصل میشد و اون مودم از طریق خط تلفن، یک شماره خاص رو که توسط شرکت ارائه‌دهنده اینترنت (ISP) داده میشد، شماره‌گیری میکرد.
روند کار به این شکل بود که وقتی میخواستید به اینترنت وصل بشید، کامپیوتر شما داده‌های دیجیتال رو به مودم میفرستاد. مودم این داده‌های دیجیتال (که به صورت صفر و یک هستن) رو به سیگنال‌های آنالوگ تبدیل میکرد. این سیگنال‌های آنالوگ میتونستن از طریق خط تلفن منتقل بشن. در سمت دیگه، یعنی در مرکز شرکت ارائه‌دهنده اینترنت، تجهیزات اون‌ها این سیگنال‌های آنالوگ رو دوباره به داده‌های دیجیتال تبدیل میکردن و شما رو به اینترنت جهانی وصل میکردن.
به خاطر همین فرایند، وقتی با دایال آپ به اینترنت وصل بودید، خط تلفن شما اشغال میشد. یعنی هیچ کس نمیتونست به شما زنگ بزنه و شما هم نمیتونستید از تلفن برای حرف زدن استفاده کنید. این یکی از بزرگترین محدودیت‌های دایال آپ بود که خیلی‌ها رو کلافه میکرد. به همین دلیل، نمیشد همزمان از اینترنت دایال آپ و اینترنت پهن‌باند (Broadband) روی یک خط استفاده کرد؛ برای وصل شدن به یکی، باید اون یکی رو قطع میکردید.
برای استفاده از دایال آپ به چندتا چیز نیاز داشتید: یک کامپیوتر، یک مودم و یک خط تلفن. در گذشته، بیشتر کامپیوترها مودم داخلی داشتن، اما بعدها مودم‌های خارجی که از طریق پورت USB وصل میشدن رایج‌تر شدن. علاوه بر این، به نرم‌افزاری که شرکت ISP در اختیارتون میذاشت هم نیاز داشتید تا بتونید اتصال رو برقرار کنید.
اون صدای معروف دایال آپ چی بود؟
صدای اتصال دایال آپ که خیلی‌ها باهاش خاطره دارن، در واقع صدای «دست دادن» یا همون «Handshake» بین دوتا مودم بود. این صداها یک دنباله هماهنگ شده از سیگنال‌ها بودن که به دستگاه‌های دیجیتال اجازه میدادن از یک شبکه آنالوگ (شبکه تلفن) برای ارتباط استفاده کنن.
شبکه تلفن برای انتقال صدای انسان طراحی شده و فقط فرکانس‌های محدودی (بین ۳۰۰ تا ۳۰۰۰ هرتز) رو حمل میکنه. مودم‌ها باید داده‌های دیجیتال رو در قالب صداهایی در همین محدوده فرکانسی ارسال میکردن. صدایی که ما میشنیدیم، در واقع گفتگوی اولیه دو مودم بود. اون‌ها با این صداها داشتن به هم میگفتن «صدای منو میشنوی؟»، بعدش پارامترهای مختلف مثل سرعت اتصال رو با هم هماهنگ میکردن و برای چیزهایی مثل اکو یا نویز خط، تنظیمات لازم رو انجام میدادن. بعد از اینکه این هماهنگی‌ها انجام میشد، صدای اصلی قطع و انتقال داده شروع میشد.
این صداها عمدا طوری طراحی شده بودن که توسط انسان شنیده بشن. دلیلش این بود که اگه کسی تلفن رو برمیداشت و این صداها رو میشنید، متوجه میشد که خط در حال استفاده برای انتقال داده هست و گوشی رو میذاشت. در واقع، خود داده‌هایی که بعد از اتصال رد و بدل میشدن، دیگه قابل شنیدن نبودن. اینترنت‌های امروزی مثل ADSL، فیبر نوری یا اینترنت کابلی، دیگه صدایی تولید نمیکنن چون از روش‌های کاملا متفاوتی برای انتقال داده استفاده میکنن که نیازی به تبدیل داده به سیگنال صوتی شنیداری نداره.
تاریخچه و دوران اوج دایال آپ
اینترنت دایال آپ از دهه ۱۹۸۰ میلادی از طریق ارائه‌دهنده‌های عمومی مثل دانشگاه‌هایی که به شبکه NSFNET متصل بودن، وجود داشت. یک نمونه اولیه از این نوع اتصال، سیستمی به نام یوزنت (Usenet) بود که در سال ۱۹۷۹ توسط دو فارغ‌التحصیل دانشگاه دوک به نام‌های تام تراسکات و جیم الیس ساخته شد. یوزنت بر پایه سیستم یونیکس بود و از اتصال دایال آپ برای انتقال داده از طریق مودم‌های تلفنی استفاده میکرد.
اولین دسترسی تجاری به اینترنت دایال آپ در سال ۱۹۸۹ در آمریکا توسط شرکتی به نام «Software Tool & Die» با سرویسی به اسم «The World» ارائه شد. بعد از اون، شرکت‌هایی مثل اسپرینت (Sprint) و AT&T در سال ۱۹۹۲ و پایپکس (Pipex) در بریتانیا وارد این حوزه شدن.
دوران اوج محبوبیت دایال آپ همزمان با حباب دات-کام در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ بود. در این دوره، شرکت‌هایی مثل AOL، ارث‌لینک (EarthLink)، ام‌اس‌ان (MSN)، نت‌زیرو (NetZero) و پرادیجی (Prodigy) به غول‌های این صنعت تبدیل شدن. یکی از دلایل اصلی محبوبیتش این بود که اینترنت پرسرعت یا پهن‌باند تا اواسط دهه ۲۰۰۰ به صورت گسترده در دسترس نبود.
AOL در این دوره نقش بسیار پررنگی داشت. این شرکت با کمپین‌های تبلیغاتی گسترده و توزیع میلیون‌ها سی‌دی رایگان که امکان استفاده آزمایشی از سرویس رو میداد، اینترنت رو به خانه‌های بسیاری از مردم آمریکا و جهان آورد. جان برانت، مدیر ارشد بازاریابی سابق AOL، تخمین زده که این شرکت بیش از ۳۰۰ میلیون دلار برای توزیع این سی‌دی‌های رایگان هزینه کرده. گفته میشه این تلاش بازاریابی به قدری گسترده بود که AOL در مقطعی نیمی از بازار تولید سی‌دی در جهان رو در اختیار داشت. این سی‌دی‌ها اونقدر زیاد بودن که خیلی‌ها ازشون به عنوان زیرلیوانی استفاده میکردن.
در اون زمان، خیلی‌ها به دوستاشون که AOL داشتن حسادت میکردن، چون میخواستن اون پیام معروف «You’ve Got Mail!» رو بشنون یا از «کلمات کلیدی AOL» (AOL Keywords) استفاده کنن که راهی سریع برای رسیدن به بخش‌های مختلف این سرویس بود. AOL در واقع یک تجربه «باغ محصور» (walled garden) از اینترنت ارائه میداد که برای کاربران تازه‌کار بسیار جذاب بود.
سرعت و محدودیت‌های فنی دایال آپ
بزرگترین مشکل دایال آپ، سرعت بسیار پایینش بود. حداکثر سرعت تئوری یک مودم دایال آپ مدرن با پروتکل V.90 یا V.92 حدود ۵۶ کیلوبیت بر ثانیه (kbps) بود. اما در عمل، به دلیل عواملی مثل نویز روی خط تلفن و کیفیت خود مودم، سرعت واقعی معمولا بین ۴۰ تا ۵۰ کیلوبیت بر ثانیه بود.
در شرایطی که خط تلفن کیفیت خوبی نداشت، مثلا در یک هتل که یک خط بین اتاق‌های زیادی مشترک بود یا در مناطق روستایی دور از مرکز مخابرات، سرعت میتونست خیلی کمتر بشه و حتی به ۲۱.۶ کیلوبیت بر ثانیه یا پایین‌تر برسه. این پدیده به قدری شایع بود که بهش لقب «سندروم ۲۱۶۰۰» داده بودن.
برای اینکه درک بهتری از این سرعت داشته باشید، بیایید مقایسه‌اش کنیم:
- یک سی‌دی صوتی که با یک اینترنت فیبر نوری گیگابیتی (۱,۰۰۰ مگابیت بر ثانیه) در کمتر از ده ثانیه دانلود میشه، با اینترنت دایال آپ بیش از دو روز طول میکشید تا دانلود بشه.
- سرعت دایال آپ تقریبا ۲۰ برابر کندتر از کندترین اتصال DSL بود.
این سرعت پایین باعث میشد خیلی از کارهایی که امروز برای ما عادیه، با دایال آپ غیرممکن یا بسیار عذاب‌آور باشه. مثلا:
- پخش ویدیو یا دانلود فایل‌های بزرگ: این کارها به پهنای باند زیادی نیاز دارن و با سرعت دایال آپ تقریبا غیرعملی بودن.
- بازی‌های آنلاین: بازی‌های آنلاین مدرن به اتصال سریع و پایدار نیاز دارن. دایال آپ به خاطر سرعت پایین و تاخیر (latency) بالا برای این کار مناسب نبود. تاخیر در اتصال دایال آپ معمولا ۱۵۰ میلی‌ثانیه یا بیشتر بود که خیلی بالاتر از اینترنت‌های کابلی یا DSL هست. با این حال، بعضی از بازی‌های قدیمی‌تر که در اواخر دهه ۹۰ و اوایل ۲۰۰۰ منتشر شدن (مثل EverQuest، Final Fantasy XI یا Unreal Tournament) طوری طراحی شده بودن که با اتصال 56k هم کار کنن. کنسول‌هایی مثل سگا دریم‌کست و پلی‌استیشن ۲ هم از مودم دایال آپ پشتیبانی میکردن.
- وب‌گردی مدرن: خیلی از وب‌سایت‌های امروزی برای سرعت‌های پهن‌باند طراحی شدن و پر از عکس‌ها و کدهای سنگین هستن. بارگذاری این سایت‌ها با دایال آپ میتونه ۲۰ تا ۳۰ ثانیه یا بیشتر طول بکشه و گاهی اوقات به خاطر کندی اتصال، صفحه اصلا باز نمیشه و با خطا مواجه میشه (timeout).
یک بحث جالب در این زمینه، مقایسه بین اپلیکیشن‌های تک‌صفحه‌ای (SPA) و صفحات سنتی مبتنی بر HTML بود. بعضی‌ها معتقدن که برای اتصال کند، صفحات HTML ساده که با هر کلیک از سرور بارگذاری میشن بهترن، چون سبک هستن. در مقابل، عده‌ای میگن یک SPA خوب میتونه کل رابط کاربری رو یک بار دانلود و ذخیره کنه و بعد فقط داده‌های ضروری رو با پهنای باند کم رد و بدل کنه. اما تجربه خیلی‌ها نشون داده که SPAهای امروزی معمولا اونقدر سنگین هستن که روی اتصال ضعیف اصلا بارگذاری نمیشن.
برای مقابله با مشکل سرعت، برخی شرکت‌ها از تکنیک‌های فشرده‌سازی استفاده میکردن.
- فشرده‌سازی سخت‌افزاری: مودم‌ها با استانداردهایی مثل V.44 میتونستن داده‌ها رو قبل از ارسال فشرده کنن. این کار میتونست سرعت انتقال داده‌های متنی رو به شدت بالا ببره، اما روی فایل‌هایی که از قبل فشرده بودن (مثل عکس‌های JPEG یا فایل‌های MP3) تاثیر چندانی نداشت.
- فشرده‌سازی سمت سرور: شرکت‌هایی مثل EarthLink از روش دیگه‌ای استفاده میکردن. اون‌ها قبل از ارسال صفحات وب به کاربر، محتوای اون (مثل عکس‌ها و متن) رو روی سرورهای خودشون فشرده میکردن. مثلا تبلیغ میکردن که «تا ۷ برابر سریع‌تر وب‌گردی کنید». این کار باعث میشد کیفیت عکس‌ها پایین بیاد و کمی تار به نظر برسن، اما سرعت بارگذاری صفحه به شکل چشمگیری بهتر میشد.
در جدول زیر میتونید خلاصه‌ای از سرعت انواع مختلف اتصال‌های دایال آپ رو ببینید:
| نوع اتصال | نرخ بیت (Bitrate) |
|---|---|
| ۱۱۰ baud (Bell 101) | ۰.۱۱ کیلوبیت بر ثانیه |
| ۳۰۰ baud (Bell 103 or V.21) | ۰.۳ کیلوبیت بر ثانیه |
| ۱۲۰۰ baud (Bell 212A or V.22) | ۱.۲ کیلوبیت بر ثانیه |
| ۲۴۰۰ baud (V.22bis) | ۲.۴ کیلوبیت بر ثانیه |
| ۹۶۰۰ baud (V.32) | ۹.۶ کیلوبیت بر ثانیه |
| ۱۴.۴ kbit/s (V.32bis) | ۱۴.۴ کیلوبیت بر ثانیه |
| ۲۸.۸ kbit/s (V.34) | ۲۸.۸ کیلوبیت بر ثانیه |
| ۳۳.۶ kbit/s (V.34) | ۳۳.۶ کیلوبیت بر ثانیه |
| 56k kbit/s (V.90) | ۵۶.۰ کیلوبیت بر ثانیه |
| 56k kbit/s (V.92) | ۵۶.۰ کیلوبیت بر ثانیه |
افول دایال آپ و کاربرانی که هنوز از آن استفاده میکنند
با ظهور اینترنت پهن‌باند از طریق فناوری‌هایی مثل DSL، کابل و فیبر نوری در اواخر دهه ۱۹۹۰، دوران افول دایال آپ شروع شد. اینترنت پهن‌باند نه تنها سرعت بسیار بالاتری داشت، بلکه همیشه روشن بود و خط تلفن رو هم اشغال نمیکرد. این مزایا باعث شد که کاربران به سرعت به سمت اینترنت پرسرعت مهاجرت کنن.
آمارها این کاهش محبوبیت رو به خوبی نشون میدن:
- در آمریکا: در اوایل دهه ۲۰۰۰، حدود ۴۰ درصد آمریکایی‌ها از دایال آپ استفاده میکردن. این رقم تا سال ۲۰۱۰ به ۶ درصد و تا سال ۲۰۱۳ به ۳ درصد کاهش پیدا کرد. یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۸ تخمین زد که در سال ۲۰۱۷ فقط ۰.۳ درصد از آمریکایی‌ها از دایال آپ استفاده میکردن. با این حال، داده‌های سرشماری سال ۲۰۲۳ نشون میده که هنوز حدود ۱۶۰ هزار نفر در آمریکا از طریق خط تلفن به اینترنت وصل میشن.
- در کانادا: تخمین زده میشه که در سال ۲۰۱۰ حدود ۳۳۶ هزار کاربر دایال آپ در این کشور وجود داشته.
- در بریتانیا: در سال ۲۰۱۰ حدود ۸۰۰ هزار کاربر دایال آپ در این کشور وجود داشت. شرکت BT در سال ۲۰۱۳ سرویس دایال آپ خودش رو قطع کرد.
- در نیوزلند: در سال ۲۰۱۲، حدود ۷ درصد اتصالات اینترنت در این کشور دایال آپ بود. شرکت Vodafone (که الان One NZ نامیده میشه) در سال ۲۰۲۱ سرویس دایال آپش رو متوقف کرد.
با این وجود، چرا هنوز عده‌ای از دایال آپ استفاده میکردن؟ دلایل مختلفی برای این موضوع وجود داشت:
- عدم دسترسی به گزینه‌های دیگر: در برخی مناطق روستایی و دورافتاده، زیرساخت‌های لازم برای اینترنت پرسرعت وجود نداره و دایال آپ تنها گزینه موجود بود. مثلا در آمریکا، هنوز ۲۲.۳ درصد از مردم مناطق روستایی به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارن.
- هزینه بالا: در بعضی مناطق، هزینه اشتراک اینترنت پرسرعت خیلی بالاست و برخی کاربران ترجیح میدادن از دایال آپ ارزان‌تر استفاده کنن. یک مطالعه در سال ۲۰۰۸ نشون داد که دلیل اصلی خیلی‌ها برای باقی موندن روی دایال آپ، قیمت بالای اینترنت پهن‌باند بوده.
- نیازهای محدود: برخی افراد فقط برای کارهای خیلی ساده مثل چک کردن ایمیل به اینترنت نیاز داشتن و سرعت پایین دایال آپ برایشان کافی بود.
- عادت و عدم آگاهی: بخش قابل توجهی از کاربران باقی‌مانده، افراد مسن‌تری بودن که به استفاده از AOL عادت کرده بودن یا نمیدونستن که گزینه‌های بهتری هم وجود داره. بعضی از اون‌ها حتی بعد از خرید اشتراک اینترنت پرسرعت، به پرداخت پول برای سرویس دایال آپ AOL ادامه میدادن، چون فکر میکردن برای استفاده از ایمیل aol.com خودشون به این اشتراک نیاز دارن.
این موضوع از نظر تجاری برای AOL یک منبع درآمد مهم بود. حتی در سال ۲۰۱۰، دایال آپ هنوز بزرگترین منبع درآمد این شرکت محسوب میشد. تا سال ۲۰۱۵، تعداد مشترکین دایال آپ AOL به ۱.۵ میلیون نفر میرسید. اما با مرگ نسلی که از این سرویس استفاده میکرد و مهاجرت بقیه، این تعداد به شدت کاهش پیدا کرد. وقتی شرکت Verizon در سال ۲۰۱۵ AOL رو به قیمت ۴.۴ میلیارد دلار خرید، این شرکت هنوز ۲.۱ میلیون کاربر دایال آپ داشت. اما در سال ۲۰۲۱ که AOL به شرکت Apollo Global Management فروخته شد، گفته میشد که تعداد کاربران دایال آپ به «چند هزار نفر» کاهش پیدا کرده.
برخی از شرکت‌های ارائه‌دهنده دایال آپ مثل NetZero و Juno هنوز هم این سرویس رو ارائه میدن، حتی با پلن‌های رایگان (که البته بخش زیادی از پهنای باند رو صرف نمایش تبلیغات میکنن).
| ارائه‌دهنده | سرعت | محدوده قیمت |
|---|---|---|
| NetZero | تا ۵۶ کیلوبیت بر ثانیه | رایگان تا ۲۹.۹۵ دلار در ماه |
| Juno | تا ۵۶ کیلوبیت بر ثانیه | رایگان تا ۲۹.۹۵ دلار در ماه |
| DSL Extreme | تا ۵۶ کیلوبیت بر ثانیه | ۹.۹۵ تا ۱۲.۹۵ دلار در ماه |
آینده پس از دایال آپ
با خاموش شدن سرویس دایال آپ AOL، یک دوره از تاریخ اینترنت به پایان میرسه. این اتفاق نشون میده که تکنولوژی با چه سرعتی در حال پیشرفته و چطور چیزهایی که زمانی نماد مدرنیته بودن، به سرعت به خاطره تبدیل میشن. برای اون تعداد کمی که هنوز از این سرویس استفاده میکردن، این تغییر به معنی نیاز به پیدا کردن یک جایگزین هست. گزینه‌هایی مثل اینترنت ماهواره‌ای (مثل Starlink) یا اینترنت 4G LTE خانگی میتونن راه‌حل‌هایی برای مناطق دورافتاده باشن.
البته دولت‌ها هم برنامه‌هایی برای گسترش دسترسی به اینترنت پرسرعت دارن. مثلا در آمریکا، برنامه‌هایی مثل «برنامه اتصال مقرون به صرفه» (Affordable Connectivity Program) برای کمک به خانواده‌های کم‌درآمد و «برنامه استقرار و دسترسی به سهام پهن‌باند» (BEAD) برای توسعه زیرساخت‌ها در حال اجرا هستن.
سفر AOL هم در این سال‌ها پر از فراز و نشیب بوده. این شرکت که زمانی America Online نام داشت و در سال ۲۰۰۶ به AOL تغییر نام داد، در سال ۲۰۰۰ در یکی از معروف‌ترین قراردادهای تاریخ تکنولوژی با Time Warner ادغام شد که نتیجه‌ای فاجعه‌بار داشت. بعدها توسط Verizon خریداری شد و در نهایت به همراه یاهو به یک شرکت سرمایه‌گذاری خصوصی به نام Apollo Global Management فروخته شد. خاموش کردن سرویس دایال آپ، آخرین فصل از داستان پرماجرای این پیشگام دنیای اینترنت هست.
منابع
- [۱] Dial-up Internet to be discontinued – AOL Help
- [۲] AOL ditching dial-up service, a relic of the internet in the ’90s and early ’00s
- [۳] Dial-up Internet to be discontinued | Hacker News
- [۴] AOL Dial-up Internet to be discontinued on Sept. 30, 2025 : r/90s
- [۵] nytimes.com
- [۶] Any dial-up ISPs left in 2025? : r/retrocomputing
- [۷] Dial-up Internet access – Wikipedia
- [۸] ELI5: What exactly was dialup and why couldn’t you use the phone at the same time? : r/explainlikeimfive
- [۹] Dialup: How Does Dial-Up Internet Work? | Advantages & Uses Explained | Lenovo US
- [۱۰] What actually is the dial up internet noise? : r/askscience
- [۱۱] Dial-up | HighSpeedInternet.com
- [۱۲] AOL closes its dial up internet service | Hacker News
- [۱۳] AOL will stop offering dial-up internet service after more than 30 years in business | CNN Business
- [۱۴] AOL will end dial-up internet service in September, 34 years after its debut — AOL Shield Browser and AOL Dialer software will be shuttered on the same day | Tom’s Hardware
- [۱۵] AOL to discontinue dial-up internet service: Here’s when
- [۱۶] What would today’s internet be like with 56k dial-up? – Quora
- [۱۷] I Love The 90’s – I honestly had no idea that AOL dial-up… | Facebook
- [۱۸] networking – What does internet that isn’t dial-up sound like – Super User
- [۱۹] How did dial-up internet work? – Classic Computing Discussion – AtariAge Forums
- [۲۰] AOL discontinues its dial-up internet, and we’re just surprised they even offered it in 2025 | PC Gamer
- [۲۱] Verizon Dial Up Internet Service & Broadband Alternatives | Fios Support
- [۲۲] Defining What Is Dial-Up Internet? Key Characteristics (2025) – BroadbandSearch
دیدگاهتان را بنویسید