این روزها اسم یک خواننده آر اند بی به اسم «زانیا مونه» (Xania Monet) سر و صدای زیادی به پا کرده. آهنگ‌هاش میلیون‌ها بار شنیده شدن، توی چارت بیلبورد رفته و یه قرارداد چند میلیون دلاری هم بسته. اما نکته عجیب ماجرا اینه که زانیا مونه یک انسان واقعی نیست؛ اون یک خواننده کاملا ساخته شده با هوش مصنوعیه. پشت این شخصیت مجازی، یک انسان واقعی به اسم تلیشا «نیکی» جونز قرار داره. جونز که یک شاعر و صاحب استودیو طراحی ۳۱ ساله اهل می‌سی‌سی‌پیه، شعرهای خودش رو به یک ابزار هوش مصنوعی به اسم سونو (Suno) میده و این ابزار اون‌ها رو به آهنگ‌های کامل تبدیل میکنه.
داستان موفقیت زانیا مونه خیلی سریع اتفاق افتاد. در عرض دو ماه، آهنگ‌هاش ۱۷ میلیون بار استریم شدن. یکی از معروف‌ترین آهنگ‌هاش توی اسپاتیفای بیشتر از یک میلیون بار شنیده شده و ویدیوهای کوتاهش توی اینستاگرام به طور مرتب بالای ۱۰۰ هزار بازدید میگیرن. آهنگ معروفش یعنی «از کجا باید میدونستم؟» (How Was I Supposed to Know?) تونست به جمع ۱۰ آهنگ برتر فروش دیجیتال آر اند بی بیلبورد برسه و در چارت کلی فروش دیجیتال هم رتبه ۲۲ رو به دست بیاره. آلبومش به اسم «آشکار شده» (Unfolded) که روز ۸ آگوست منتشر شد، فقط از طریق یوتیوب و اسپاتیفای ۵ میلیون استریم گرفت. تا امروز، کاتالوگ پنج آهنگه اون حدود ۵۲ هزار دلار درآمد داشته و بیشتر از ۱۲ هزار و ۵۰۰ واحد مصرف آلبوم ثبت کرده.
همین موفقیت‌ها باعث شد شرکت‌های موسیقی برای بستن قرارداد با جونز وارد رقابت بشن و در نهایت، شرکت هالوود مدیا (Hallwood Media) قراردادی با اون امضا کرد که گفته میشه ارزشش به ۳ میلیون دلار هم میرسه.
ماجرای پیچیده کپی رایت
با اینکه این قرارداد بسته شده، یک سوال بزرگ و پیچیده به وجود اومده: شرکت هالوود مدیا دقیقا چی رو خریده؟ اینجا داستان وارد حوزه قوانین کپی رایت میشه که هنوز برای هوش مصنوعی کاملا مشخص نیست.
به گفته متخصص‌های کپی رایت، به طور کلی نمیشه برای اثری که کاملا توسط هوش مصنوعی ساخته شده کپی رایت ثبت کرد. قانون کپی رایت فقط از «عناصر بیانی ساخته شده توسط انسان» محافظت میکنه. در مورد زانیا مونه، تنها بخش انسانی ماجرا، شعرهاییه که تلیشا جونز نوشته. خود شخصیت زانیا، چهره‌اش، کاورهای آلبومش و حتی صداش، همگی با هوش مصنوعی ساخته شدن. اگه با دقت به ویدیوهاش نگاه کنید، گاهی اوقات میشه دید که انگشت‌هاش در هم فرو میرن که یکی از نشانه‌های رایج تصاویر ساخته شده با هوش مصنوعیه.
دفتر کپی رایت آمریکا هم موضع مشخصی داره. به گفته نورا شلند، یکی از متخصص‌های این دفتر، فقط آثاری که نویسنده انسانی داشته باشن میتونن کپی رایت بگیرن. اگه در ساخت یک اثر از هوش مصنوعی کمک گرفته بشه، فقط بخش‌های انسانی اون اثر قابل ثبت هستن. تا امروز بیشتر از هزار اثر به این شکل کپی رایت جزئی گرفتن. کیت کوپفرشمید، مدیرعامل اتحادیه کپی رایت، این موضوع رو خیلی ساده توضیح میده: «اگه یه انسان کاری رو انجام داده باشه، محافظت میشه، اگه هوش مصنوعی انجامش داده باشه، نمیشه. خط اصلی همینه».
پس اگه موسیقی و صدای زانیا مونه کاملا توسط سونو ساخته شده باشه، کپی رایت به اون‌ها تعلق نمیگیره. این یعنی اگه کسی از این موسیقی مثلا در یک آگهی تجاری استفاده کنه، شاید راهی برای پیگیری قانونی وجود نداشته باشه. کوین مادیگان از اتحادیه کپی رایت میگه یه خریدار باهوش که از قوانین خبر داشته باشه، این سوال رو میپرسه: «خب، چرا باید برای چیزی پول بدم که هیچ حقی توی کپی رایتش نداری؟».
ابزاری به اسم سونو و حاشیه‌هاش
ابزاری که جونز برای ساخت آهنگ‌ها استفاده کرده، یعنی سونو، خودش هم بی‌حاشیه نیست. در حال حاضر چند شرکت بزرگ موسیقی مثل سونی، یونیورسال و وارنر از سونو و رقیبش یودیو (Udio) شکایت کردن. اون‌ها ادعا میکنن که این پلتفرم‌ها مدل‌های هوش مصنوعی خودشون رو با استفاده از آهنگ‌های دارای کپی رایت و بدون اجازه آموزش دادن. سونو هم در پاسخ به این شکایت‌ها تایید کرده که برای آموزش مدلش از موسیقی‌های موجود در سراسر اینترنت استفاده کرده.
این موضوع باعث شده بود که بقیه شرکت‌های موسیقی بعد از فهمیدن اینکه آهنگ‌ها با سونو ساخته شدن، از بستن قرارداد با جونز عقب‌نشینی کنن. این ریسک قانونی باعث میشه قرارداد ۳ میلیون دلاری هالوود مدیا روی زمین لرزانی بنا شده باشه. اگه دادگاه علیه سونو رای بده، آینده این قرارداد هم نامشخص میشه.
واکنش تند هنرمندان واقعی
خبر قرارداد زانیا مونه با واکنش منفی و حتی خشم بعضی از هنرمندان بزرگ سبک آر اند بی روبرو شد.
- کلانی (Kehlani)، خواننده و ترانه‌سرا، در یک ویدیوی تیک‌تاک که بعدا حذف شد، گفت: «یه آرتیست هوش مصنوعی آر اند بی هست که یه قرارداد چند میلیون دلاری بسته و یه آلبوم تاپ فایو آر اند بی داره، در حالی که اون شخص هیچ کدوم از کارها رو انجام نمیده. این دیگه خیلی از کنترل ما خارجه».
- سیزا (SZA)، خواننده برنده گرمی، هم در اینستاگرامش نوشت: «منم با این حال نمیکنم، چرا ارزش موسیقی ما رو پایین میارید؟؟؟ یه چیزی بهم میگه این کار رو با یه ژانر دیگه نمیکردن».
- کلوئی بیلی (Chlöe Bailey) هم در توییتر نوشت: «هنرمندان و آهنگ‌های هوش مصنوعی؟ حس میکنم هوش مصنوعی باید وقتی پای فضاهای خلاقانه در میون باشه ممنوع بشه… این منو غمگین میکنه».
این هنرمندان نگرانن که هوش مصنوعی ارزش کار و تلاش انسان‌ها رو کم کنه و فضایی رو اشغال کنه که میتونست به خواننده‌های واقعی اختصاص پیدا کنه. اون‌ها به طور خاص به این نکته اشاره کردن که زانیا مونه به عنوان یک زن سیاه‌پوست در ژانر آر اند بی معرفی شده؛ ژانری که ریشه‌های عمیقی در فرهنگ و تجربیات زیسته سیاه‌پوستان داره.
آیا هوش مصنوعی جایگزین انسان میشه؟
یکی از بحث‌های اصلی اینه که آیا هوش مصنوعی ابزاری کمکیه یا یک جایگزین. رومل مورفی، مدیر برنامه‌های جونز، میگه اون از هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار استفاده میکنه، درست مثل اتوتیون. اما جورج هاوارد، استاد مدیریت و تجارت موسیقی در کالج موسیقی برکلی، این مقایسه رو «بی‌ربط» میدونه. به گفته اون، اتوتیون بیشتر شبیه یک افکت ساده مثل ریوربه، اما نگرانی اصلی در مورد ابزارهای موسیقی هوش مصنوعی، داده‌هاییه که برای آموزش اون‌ها استفاده میشه.
دیو کارتر، استاد دانشگاه مسی، معتقده که هالوود مدیا احتمالا روی «مهارت انتخاب» تلیشا جونز سرمایه‌گذاری کرده. به نظر اون، جونز نشون داده که میتونه شعرهایی بنویسه و صداهایی رو انتخاب کنه که موفق میشن و همین مهارت میتونه در آینده برای همکاری با هنرمندان دیگه ارزشمند باشه.
نگرانی دیگه‌ای که وجود داره، تولید محتوای بی‌کیفیت و انبوه توسط هوش مصنوعیه که بهش «اسلاپ» (slop) میگن. این محتوا که معمولا برای جلب توجه الگوریتم‌ها ساخته میشه، میتونه فضا رو برای هنرمندان تازه‌کار که سعی دارن دیده بشن، تنگ‌تر کنه. اسپاتیفای اعلام کرده که برای مقابله با این موضوع، در ۱۲ ماه گذشته ۷۵ میلیون آهنگ «اسپم» رو حذف کرده و قصد داره قوانین سخت‌گیرانه‌تری برای مقابله با جعل هویت و شفاف‌سازی استفاده از هوش مصنوعی اعمال کنه.
نگاهی به گذشته و آینده
البته ایده هنرمندان مجازی یا موسیقی ساخته شده با کامپیوتر کاملا جدید نیست. از گروه گوریلاز (Gorillaz) که شخصیت‌های انیمیشنی بودن تا خواننده مجازی ژاپنی، هاتسونه میکو (Hatsune Miku)، نمونه‌های موفقی در گذشته وجود داشتن. حتی در دهه ۱۹۸۰، یک آهنگساز به اسم دیوید کوپ با هوش مصنوعی آثاری در سبک کلاسیک ساخت که متخصص‌ها رو هم به اشتباه انداخت.
با این حال، داستان زانیا مونه فرق میکنه، چون اون به عنوان یک «هنرمند» واقعی با یه قرارداد واقعی به بازار عرضه شده و این خط بین ابزار و جایگزین رو کمرنگ میکنه. موفقیت زانیا مونه نشون میده که مخاطب‌ها دارن به این نوع موسیقی گوش میدن. اون در حال حاضر حدود ۶۷۴ هزار شنونده ماهانه در اسپاتیفای داره که با خیلی از هنرمندان آر اند بی که سال‌ها برای رسیدن به این جایگاه تلاش کردن، فاصله زیادی نداره.
اما سوالی که باقی میمونه اینه که آیا این هنرمندان مجازی میتونن موفقیت خودشون رو حفظ کنن؟ تجربه نشون داده که این کار سخته. مثلا گروه هوش مصنوعی «د ولوت سان‌داون» (The Velvet Sundown) بعد از اینکه در ماه ژوئن به ۵۰۰ هزار شنونده ماهانه رسید، چند ماه بعد حدود ۴۰ درصد از استریم‌هاش رو از دست داد. به نظر میرسه حفظ کردن مخاطب وقتی هنرمندی وجود نداره که با طرفدارهاش ارتباط برقرار کنه، کار سختیه.
دیدگاهتان را بنویسید