بحران آب در افغانستان؛ از رنج زنان تا تنش‌های منطقه‌ای

تصور کن در یک روستای دورافتاده در افغانستان هستی. اینجا زن‌ها هر روز دبه‌های پلاستیکی زرد رنگ رو به الاغ‌ها می‌بندند و از یک دره خاکی پایین میرن تا هرچقدر که می‌تونن آب جمع کنن. این صحنه هر روز در روستای «قوریاق» در ولایت بامیان تکرار میشه. آبی که اونها میارن به زور برای نوشیدن حدود ۳۰ نفر ساکن روستا کافیه و دیگه چیزی برای بهداشت و نظافت باقی نمی‌مونه.

معصومه درویشی، یک زن ۲۶ ساله از همین روستا، میگه: «آب کافی برای تمیز کردن یا حمام روزانه وجود نداره و ما دستشویی بهداشتی هم نداریم.» این یک مشکل بزرگ برای خیلی از مناطق خشک در سراسر کشوره.

سازمان‌های بین‌المللی هشدار میدن که مردم افغانستان دارن بحران اقلیمی رو از طریق بحران آب تجربه می‌کنن و تاکید دارن که زن‌ها به طور خاص در معرض خطر هستن. به طور سنتی، این زن‌ها و دخترها هستن که وظیفه آوردن آب رو به عهده دارن؛ مسیری که هر روز طولانی‌تر و سخت‌تر میشه. با روی کار آمدن حکومت طالبان و محدودیت‌هایی که برای رفت و آمد، تحصیل و کار زن‌ها ایجاد شده، این کار سخت‌تر هم شده.

زن‌ها در خانواده‌های افغان مسئولیت اصلی مراقبت از بچه‌ها، بیماران و سالمندان و همچنین کارهای خونه رو به عهده دارن. شکریه عطایی، یک معلم مدرسه در روستایی بالاتر از روستای معصومه، میگه: «آب کار زن‌هاست. آشپزی، شستن ظرف‌ها، آوردن آب، شستن لباس‌ها، مراقبت از بچه‌ها، حمام کردن اونها، همه اینها به عهده زن‌هاست.»

وقتی یک منبع آب تمیز همه چیز رو عوض میکنه

در روستای شکریه عطایی، اوضاع فرق کرده. یک سازمان غیردولتی به اسم «سولیداریتیس انترنشنال» برای اونها دستشویی و یک منبع آب تمیز فراهم کرده. خانم عطایی تعریف میکنه که قبلا زن‌ها «گالن‌های بزرگ رو روی پشتشون حمل می‌کردن که باعث کمردرد میشد». اونها باید برای آوردن آب یا شستن ظرف و لباس، مسیری سی دقیقه‌ای رو پیاده‌روی می‌کردن.

قبل از این، بچه‌ها به خاطر نوشیدن آب آلوده به فضولات انسانی و حیوانی، مدام مریض میشدن. این موضوع یکی از دلایل نرخ بالای سوءتغذیه در جهانه که به خصوص بین بچه‌ها و مادران افغان دیده میشه.

صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در ماه مه اعلام کرد که حدود ۳۱ درصد از مردم افغانستان به آب آشامیدنی اولیه دسترسی ندارن و ۴۲ درصد هم از خدمات بهداشتی اولیه محروم هستن. این گزارش تاکید میکنه که این بار سنگین بیشتر از همه روی دوش دختران و زنان قرار داره.

مقامات طالبان این آمارهای سازمان ملل رو قبول ندارن. مطیع الله عابد، سخنگوی وزارت آب، به خبرگزاری فرانسه گفته که اونها پروژه‌های خودشون رو برای مدیریت آب و بهداشت اجرا کردن.

عزیزه شجاع، که سال‌ها در زمینه مسائل بهداشتی زنان در بامیان فعالیت کرده و صدها دوره آموزشی بهداشت رو با همکاری «سولیداریتیس انترنشنال» برگزار کرده، میگه: «بالا بردن آگاهی‌های بهداشتی و کاهش نرخ بیماری‌ها چیزی نیست که در پنج یا شش ماه حل بشه، این کار نیاز به تلاش مداوم داره.» خانم شجاع که در زمینه بیماری‌های زنان هم آموزش دیده، اضافه میکنه که «خیلی از زن‌ها میگفتن که قبلا از بهداشت مناسب آگاهی نداشتن» و به همین خاطر بیماری‌هایی مثل اسهال و مشکلات پوستی خیلی شایع بوده.

مشکلات بهداشتی زن‌ها و سکوت فرهنگی

موانع فرهنگی برای صحبت علنی درباره سلامت زنان و ممنوعیت تحصیل دختران بعد از دوره ابتدایی، باعث شده که دانش و آگاهی در این زمینه کم باشه و دسترسی به پزشک زن هم سخت بشه. معصومه درویشی میگه زن‌های روستای اونها اغلب مریض میشن، اما نزدیک‌ترین کلینیک یک مسیر طولانی و پر از دست‌اندازه که معمولا باید با الاغ یا موتور طی بشه.

او میگه: «بعضی وقت‌ها وقتی زن‌ها پریود میشن، از درد کلیه یا شکم شکایت میکنن.» معصومه این دردها رو به عفونت‌های ناشی از نبود آب کافی برای رعایت بهداشت ربط میده. خانواده فقیر اونها حتی توانایی خرید نوار بهداشتی رو هم ندارن و امسال به خاطر کمبود آب نتونستن محصولی هم کشت کنن.

در کشوری که بعد از دهه‌ها جنگ با یکی از بدترین بحران‌های انسانی جهان روبروست، مرز بین گذران زندگی و ناامیدی خیلی باریکه، مخصوصا وقتی خطرات اقلیمی مثل خشکسالی و سیل هم به مشکلات اضافه میشه.

در ولایت همسایه، میدان وردک، گل بانو و دخترش میگن که بعد از اینکه یک سیل ناگهانی منبع آب محدود روستای «چینزی» رو مسدود کرد، مجبور شدن لباس‌های کثیف رو به صورت نوارهایی ببرن و در دوران قاعدگی از اونها استفاده کنن. گل بانو میگه: «معلومه که زن‌ها مشکلات بیشتری از مردها دارن. آب فقط برای نوشیدن کافیه… همه چیز کثیف بیرون افتاده، آبی برای تمیز کردن هیچی وجود نداره.»