نایب بوکله و دگرگونی السالوادور، نگاهی به مدل حکمرانی

تغییرات اساسی در امنیت: از طرح کنترل سرزمینی تا وضعیت اضطراری

السالوادور برای دهه‌ها یکی از بالاترین نرخ‌های قتل در جهان رو داشت. گروه‌های تبهکار بزرگی مثل «مارا سالواتروچا» (MS-13) و «باریو ۱۸» (Barrio 18) که ریشه‌هاشون به پناهنده‌های السالوادوری در لس‌آنجلس برمی‌گرده، کنترل بخش‌های زیادی از کشور رو در دست داشتن. این گروه‌ها در فعالیت‌هایی مثل قتل، اخاذی، قاچاق مواد مخدر و اسلحه دست داشتن. در سال ۲۰۱۵، نرخ قتل در این کشور به ۱۰۳ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر رسید که اون رو به یکی از خشن‌ترین کشورهای نیمکره غربی تبدیل کرد.

شروع ماجرا با طرح کنترل سرزمینی

نایب بوکله در ژوئن ۲۰۱۹، بلافاصله بعد از شروع ریاست جمهوریش، «طرح کنترل سرزمینی» (Territorial Control Plan) رو برای مقابله با این گروه‌ها معرفی کرد. این طرح چند مرحله‌ای بود و هدفش مختل کردن منابع مالی و فعالیت‌های تبهکارها بود.

• فاز اول: آماده‌سازی. این فاز با مستقر کردن نیروهای ارتش و پلیس در ۱۲ تا از شهرداری‌های کشور شروع شد؛ جاهایی که گروه‌ها بیشتر از همه اخاذی می‌کردن. همزمان، ۲۸ زندان کشور تحت وضعیت اضطراری قرار گرفتن و ملاقات‌ها ممنوع شد.
• فاز دوم: فرصت. در ژوئیه ۲۰۱۹، این فاز با هدف جلوگیری از پیوستن جوانان به گروه‌های تبهکار از طریق ایجاد بورسیه‌های تحصیلی، ساخت مدارس و مراکز ورزشی و بهبود خدمات بهداشتی شروع شد.
• فاز سوم: مدرن‌سازی. در اوت ۲۰۱۹، این فاز برای بهبود تجهیزات نیروهای امنیتی، شامل سلاح‌های جدید، پهپاد و هلیکوپتر، اجرا شد.
• فاز چهارم: نفوذ. از ژوئیه ۲۰۲۱، نیروهای امنیتی شروع به گشت‌زنی در مناطقی کردن که قبلا به دلیل حضور سنگین گروه‌ها، دسترسی به اونها سخت بود.
• فاز پنجم: استخراج. در نوامبر ۲۰۲۲، این فاز با محاصره شهرهای بزرگ و دستگیری اعضای گروه‌ها که در این مناطق پنهان شده بودن، شروع شد.
• فاز ششم: یکپارچه‌سازی. در سپتامبر ۲۰۲۳، این فاز با هدف مبارزه با فقر و بیکاری آغاز شد.
• فاز هفتم: جزئیات این فاز هنوز عمومی نشده.

وضعیت اضطراری: نقطه عطف مقابله با گروه‌ها

بین ۲۵ تا ۲۷ مارس ۲۰۲۲، یک موج خشونت کشور رو فرا گرفت و در این مدت کوتاه ۸۷ نفر کشته شدن. فقط در روز ۲۶ مارس، ۶۲ نفر به قتل رسیدن که این روز رو به مرگبارترین روز در تاریخ معاصر السالوادور تبدیل کرد. دولت، گروه MS-13 رو مسئول این کشتارها دونست. در واکنش به این اتفاقات، مجلس قانون‌گذاری در ۲۷ مارس ۲۰۲۲، یک «وضعیت اضطراری» (State of Exception) ۳۰ روزه تصویب کرد. این وضعیت که تا اول آوریل ۲۰۲۵، ۳۷ بار تمدید شده، بعضی از حقوق اساسی شهروندان رو به حالت تعلیق درآورد.

با این قانون جدید، مقامات تونستن بدون نیاز به حکم قضایی افراد رو دستگیر کنن، ارتباطات شهروندان رو شنود کنن و مدت زمان بازداشت بدون اتهام رو از سه روز به پانزده روز افزایش بدن. مجازات برای رهبران گروه‌ها به ۴۰ تا ۴۵ سال و برای اعضای عادی به ۲۰ تا ۳۰ سال افزایش پیدا کرد. همچنین سن مسئولیت کیفری از ۱۶ سال به ۱۲ سال کاهش داده شد.

نتایج و آمار مقابله با گروه‌ها

اقدامات دولت بوکله منجر به کاهش قابل توجهی در آمار جرم و جنایت شد. در ادامه بعضی از مهم‌ترین آمارها رو می‌بینیم:

شاخص	آمار	منبع/توضیح
نرخ قتل (در هر ۱۰۰ هزار نفر)	از ۱۰۳ (سال ۲۰۱۵) به ۲.۴ (سال ۲۰۲۳) و ۱.۹ (سال ۲۰۲۴) کاهش یافت.	منابع دولتی
تعداد قتل‌های سالانه	از ۶۶۵۶ (سال ۲۰۱۵) به ۱۱۴۷ (سال ۲۰۲۱) و سپس به ۴۹۶ (سال ۲۰۲۲) رسید.	وزارت دفاع
تعداد روزهای بدون قتل	تا ژانویه ۲۰۲۴، دولت ۵۳۷ روز بدون قتل رو ثبت کرد (۴۲۴ روز در وضعیت اضطراری).	روزنامه Milenio
تعداد دستگیرشدگان	تا مارس ۲۰۲۵، بیش از ۸۵ هزار نفر به اتهام عضویت در گروه‌ها دستگیر شدند.	منابع دولتی
جمعیت زندانیان	با این دستگیری‌ها، السالوادور بالاترین نرخ زندانی در جهان رو پیدا کرد (حدود ۲ درصد جمعیت بزرگسال).	بلومبرگ
آزادی بازداشتی‌ها	تا ۱۶ می ۲۰۲۳، ۵ هزار نفر از بازداشت‌شدگان آزاد شدند.	La Prensa Gráfica
تعداد اعضای گروه‌ها (تخمین)	تخمین زده میشه که تا اوت ۲۰۲۳، حدود ۱۲۰ هزار نفر عضو گروه‌ها بودن.	سیستم اطلاعات پلیس (SIP)

یکی دیگه از اقدامات دولت، ساخت زندان جدیدی به نام «مرکز حبس تروریسم» (CECOT) بود. این زندان که در ژانویه ۲۰۲۳ افتتاح شد، ظرفیت ۴۰ هزار زندانی رو داره و یکی از بزرگ‌ترین زندان‌های جهانه. دولت ویدئوهایی از انتقال هزاران زندانی به این مرکز رو منتشر کرد.

همچنین، در نوامبر ۲۰۲۲، دولت شروع به تخریب سنگ قبرهای متعلق به اعضای گروه‌ها کرد تا از تبدیل شدن اونها به «زیارتگاه» جلوگیری کنه. بوکله این اقدام رو با نازی‌زدایی در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم مقایسه کرد.

انتقادها و اتهامات

در کنار نتایج امنیتی، این سیاست‌ها با انتقاداتی هم همراه بود. گروه‌های حقوق بشری مثل دیده‌بان حقوق بشر و عفو بین‌الملل، نگرانی خودشون رو در مورد دستگیری‌های خودسرانه، شکنجه، مرگ در بازداشت و نقض حقوق بشر اعلام کردن. طبق گزارش کریستوسال، تا ژوئیه ۲۰۲۵، ۴۲۷ مورد مرگ در زندان‌های السالوادور ثبت شده.

از طرفی، اتهاماتی هم در مورد مذاکره پنهانی دولت بوکله با گروه‌ها مطرح شد. در دسامبر ۲۰۲۱، وزارت خزانه‌داری آمریکا، دولت بوکله رو متهم کرد که با گروه‌های MS-13 و باریو ۱۸ برای کاهش آمار قتل در ازای مزایای مالی و زندان، مذاکره کرده. این وزارت‌خانه دو مقام دولتی به نام‌های «ازیریس لونا مزا» و «کارلوس ماروکین چیکا» رو به همین دلیل تحریم کرد. دولت بوکله این اتهامات رو رد کرده.

اقتصاد و سرمایه‌گذاری: از بیت‌کوین تا رونق گردشگری

یکی دیگه از محورهای اصلی دولت بوکله، اقتصاد بوده. سیاست‌های اقتصادی او شامل جذب سرمایه‌گذاری خارجی، قانونی کردن بیت‌کوین و توسعه گردشگری بوده.

گردشگری، موتور جدید اقتصاد

امنیت بهبودیافته، تاثیر مستقیمی روی صنعت گردشگری گذاشته. آمارها نشون میدن که السالوادور در حال تبدیل شدن به یکی از مقاصد محبوب در آمریکای مرکزیه.

• رشد ورود گردشگران: طبق گزارش بانک سانتاندر، السالوادور در سال ۲۰۲۴ میزبان ۳.۹ میلیون گردشگر بوده که نسبت به دوره ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶، افزایشی ۲۲۹ درصدی داشته. این آمار از کشورهایی مثل کاستاریکا و گواتمالا هم بیشتره.
• رتبه جهانی: بر اساس گزارش «بارومتر گردشگری جهانی»، السالوادور با رشد ۸۱ درصدی ورود گردشگران بین‌المللی در سال ۲۰۲۴، رتبه دوم جهانی رو در بهبود این صنعت به دست آورده.
• درآمدزایی: در سال ۲۰۲۴، صنعت گردشگری ۳.۵ میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور داشته و انتظار میره تا پایان سال ۲۰۲۵، تعداد گردشگران از ۴ میلیون نفر فراتر بره.
• سهم در تولید ناخالص داخلی (GDP): در نیمه اول سال ۲۰۲۴، گردشگری ۱۱ درصد از GDP السالوادور رو تشکیل میداد که این رقم در مدت مشابه برای کاستاریکا فقط ۵ درصد بود. این سهم در سال ۲۰۲۴ به ۱۴ درصد رسید.

پروژه «سرف سیتی» (Surf City) در منطقه لا لیبرتاد، یکی از نمادهای اصلی این تحول در گردشگریه. این پروژه که یک کریدور توریستی ساحلیه، تونسته نرخ اشغال هتل‌ها رو به ۸۲ درصد برسونه.

آزمایش بیت‌کوین

در ژوئن ۲۰۲۱، السالوادور به اولین کشور جهان تبدیل شد که بیت‌کوین رو به عنوان پول قانونی پذیرفت. هدف از این کار، «ایجاد شغل» و «شمول مالی» اعلام شد.

• سرمایه‌گذاری دولت: دولت السالوادور شروع به خرید بیت‌کوین کرد و تا ژانویه ۲۰۲۵، ۶۰۴۳ بیت‌کوین به ارزش ۶۱۱.۲ میلیون دلار در اختیار داشت.
• پروژه «بیت‌کوین سیتی»: بوکله اعلام کرد که قصد داره شهری به نام «بیت‌کوین سیتی» در نزدیکی آتشفشان کونچاگوا بسازه که انرژی مورد نیازش برای استخراج بیت‌کوین از طریق انرژی زمین‌گرمایی تامین بشه.
• شهروندی در ازای بیت‌کوین: در دسامبر ۲۰۲۳، مجلس قانونی رو تصویب کرد که به خارجی‌ها اجازه میده با «اهدای» بیت‌کوین به پروژه‌های توسعه‌ای، شهروندی سریع السالوادور رو دریافت کنن.
• واکنش‌های بین‌المللی: این سیاست با انتقاد نهادهایی مثل صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی روبرو شد. در دسامبر ۲۰۲۴، دولت برای دریافت یک وام ۱.۴ میلیارد دلاری از IMF، مجبور شد اصلاحاتی در قانون بیت‌کوین ایجاد کنه و وضعیت «پول قانونی» رو از اون حذف کنه، هرچند استفاده از اون به عنوان روش پرداخت همچنان مجازه.

سرمایه‌گذاری خارجی و وضعیت کلی اقتصاد

با وجود تلاش‌ها برای جذب سرمایه، آمارها در این زمینه نوساناتی داشتن.

• جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI):
  • ۲۰۱۸: ۸۲۶ میلیون دلار
  • ۲۰۱۹ (شروع دوره بوکله): ۶۳۹ میلیون دلار
  • ۲۰۲۰ (سال کرونا): ۲۴ میلیون دلار
  • ۲۰۲۱: ۳۸۵ میلیون دلار
  • ۲۰۲۲: ۱۷۰ میلیون دلار
  • ۲۰۲۳: ۷۵۹ میلیون دلار
  • سه ماهه اول ۲۰۲۴: ۱۷۶ میلیون دلار

تحلیلگرهای موسساتی مثل فیچ و مودی اشاره کردن که بهبود امنیت «میتونه» به رشد سرمایه‌گذاری کمک کنه، اما هنوز تغییر چشمگیری در این زمینه دیده نشده.

از طرفی، منتقدان به بعضی شاخص‌های اقتصادی دیگه هم اشاره میکنن:

• فقر: نرخ فقر خانوارها از ۲۳ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۲۷ درصد افزایش پیدا کرده.
• هزینه زندگی: هزینه سبد غذایی ماهانه در مناطق شهری از ۲۰۰ دلار به ۲۴۶ دلار رسیده.
• بدهی عمومی: بدهی ملی از ۱۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ به نزدیک ۲۹ میلیارد دلار در مارس ۲۰۲۴ رسیده؛ یعنی در ۵ سال، ۵۰ درصد افزایش داشته.
• کشاورزی: تولید داخلی محصولاتی مثل برنج (کاهش ۳۷ درصدی)، میوه (کاهش ۳۵ درصدی) و سبزیجات (کاهش ۱۴ درصدی) بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ کاهش پیدا کرده و کشور به واردات وابسته شده.

زیرساخت‌ها: از جاده و فرودگاه تا مدرسه و بیمارستان

یکی از بزرگترین حوزه‌های فعالیت دولت بوکله، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی بوده. این پروژه‌ها بخش‌های مختلفی از جمله حمل‌ونقل، بهداشت و آموزش رو شامل میشن.

توسعه منطقه شرقی

دولت بیش از ۱.۴۲ میلیارد دلار برای توسعه زیرساخت‌ها در منطقه شرقی کشور اختصاص داده. این منطقه برای سال‌ها از نظر سرمایه‌گذاری دولتی مورد بی‌توجهی قرار گرفته بود. پروژه‌های اصلی این منطقه عبارتند از:

• فرودگاه پاسیفیک (Pacific Airport): ۳۸۶.۴ میلیون دلار برای فاز اول.
• مدرن‌سازی بندر لا یونیون (Port of La Unión): ۴۰۰ میلیون دلار.
• کنارگذر جراردو باریوس (Gerardo Barrios Peripheral Road): ۱۶۰ میلیون دلار برای این پروژه ۲۱ کیلومتری در سن میگل. این پروژه با حمایت مالی دولت ژاپن ساخته شده.
• پروژه سرف سیتی ۲ (Surf City 2): یک جاده ساحلی ۱۳ کیلومتری برای دسترسی بهتر به سواحل موج‌سواری مثل «لاس فلورس» و «پونتا مانگو».
• جاده به پونتا مانگو: ۴۱ میلیون دلار.
• پل‌ها و جاده‌های دیگه: از جمله پل سن آنتونیو (۱۱ میلیون دلار) و پل در کارولینا (۱۲.۵ میلیون دلار).

تحول در بهداشت و درمان

دولت برای مدرن‌سازی سیستم بهداشت عمومی هم اقدامات مهمی انجام داده:

• بیمارستان السالوادور (Hospital El Salvador): این بیمارستان که در دوران همه‌گیری کرونا با سرمایه‌گذاری ۷۵ میلیون دلاری در محل مرکز نمایشگاه‌های سابق ساخته شد، با ۱۰۶۴ تخت ICU به بزرگترین بیمارستان بیماری‌های عفونی در آمریکای مرکزی تبدیل شد.
• بیمارستان ملی جدید روسالس (Rosales National Hospital): این پروژه بزرگ شامل ساخت یک بیمارستان مدرن با بیش از ۸۷ اتاق مشاوره، ۴۴ اتاق عمل، داروخانه، بانک خون و بخش‌های تخصصیه.
• چیفو پتس (Chivo Pets): اولین بیمارستان دامپزشکی دولتی در السالوادور که خدمات رایگان ارائه میده.
• همکاری‌های بین‌المللی: تیم‌های پزشکی از آمریکا، مثل پزشکان بیمارستان اینووا در ویرجینیا، برای انجام جراحی‌های رایگان به السالوادور سفر کرده‌ان.

اصلاحات آموزشی و ساخت مدارس

برنامه «مدرسه جدید من» (Mi Nueva Escuela) که در سپتامبر ۲۰۲۲ شروع شد، یکی از بزرگترین پروژه‌های آموزشی در تاریخ السالوادوره.

• هدف: بازسازی ۵۱۵۰ مدرسه در سراسر کشور طی پنج سال. دولت اعلام کرده که هر روز دو مدرسه دولتی بازسازی میشه.
• فناوری: دولت به همه دانش‌آموزان بخش دولتی، از کلاس اول تا دبیرستان، تبلت و کامپیوتر با اینترنت داده.
• اصلاحات دیگر: این برنامه شامل به‌روزرسانی برنامه‌های درسی، آموزش معلمان و توجه به تغذیه و بهداشت دانش‌آموزان هم میشه. این برنامه با قانون «کرسر خنتوس» (Crecer Juntos) که توسط بانوی اول، گابریلا د بوکله، ترویج شده، هماهنگه.
• بورسیه‌های تحصیلی: اخیرا یک اصلاحات جدید در بورسیه‌ها اعلام شده که بر اساس اون، هر کدوم از ۵۰ هزار دانش‌آموز سال آخر دبیرستان میتونن برای ادامه تحصیل در دانشگاه، مدارس فنی یا دوره‌های حرفه‌ای اقدام کنن.

پروژه‌های بزرگ ملی

• نیروگاه برق‌آبی ۳ فوریه: این پروژه که قبلا به نام «ال چاپارال» شناخته میشد و سال‌ها متوقف بود، در دوره بوکله تکمیل شد و حالا انرژی پاک تولید میکنه.
• کتابخانه ملی: این کتابخانه با همکاری چین بازسازی و مدرن شده.
• ورزشگاه ملی جدید: یک ورزشگاه ۵۰ هزار نفری که با کمک مالی چین در حال ساخته و بعد از تکمیل، بزرگترین و مدرن‌ترین ورزشگاه آمریکای مرکزی خواهد بود.

فضای سیاسی: تمرکز قدرت و تغییرات در قانون اساسی

دوران ریاست جمهوری بوکله با تغییرات بزرگی در ساختار سیاسی السالوادور همراه بوده.

از شهرداری تا ریاست جمهوری

نایب بوکله کار سیاسی خودش رو در سال ۲۰۱۲ به عنوان شهردار شهر کوچیک «نوئوو کوسکاتلان» با حزب چپ‌گرای FMLN شروع کرد. در سال ۲۰۱۵ شهردار پایتخت، سن سالوادور، شد. اما به دلیل درگیری با رهبران حزب، در سال ۲۰۱۷ از FMLN اخراج شد. او حزب خودش به نام «نوئواس ایدیاس» (Nuevas Ideas) رو تاسیس کرد، اما چون حزبش به موقع ثبت نشد، در انتخابات ۲۰۱۹ با حزب راست‌گرای GANA شرکت کرد و با ۵۳ درصد آرا پیروز شد.

تحولات سیاسی کلیدی

• حادثه ۹ فوریه (9F): در فوریه ۲۰۲۰، بوکله برای تصویب یک وام ۱۰۹ میلیون دلاری برای طرح کنترل سرزمینی، به همراه ۴۰ سرباز وارد ساختمان مجلس شد تا قانون‌گذاران رو تحت فشار قرار بده. این اقدام به عنوان یک «خودکودتا» توصیف شد.
• برکناری قضات (1M): در اول می ۲۰۲۱، مجلس جدید که اکثریت اون با حزب نوئواس ایدیاس بود، پنج قاضی دادگاه قانون اساسی و دادستان کل رو برکنار و افراد وفادار به دولت رو جایگزین کرد. این اقدام هم با انتقادهای داخلی و بین‌المللی همراه شد.
• کاهش تعداد شهرداری‌ها و نمایندگان: در سال ۲۰۲۳، مجلس تعداد شهرداری‌ها رو از ۲۶۲ به ۴۴ و تعداد کرسی‌های مجلس رو از ۸۴ به ۶۰ کاهش داد.
• انتخابات مجدد: با وجود اینکه قانون اساسی انتخاب مجدد رئیس جمهور رو ممنوع کرده بود، دیوان عالی کشور که قضاتش توسط مجلس طرفدار دولت منصوب شده بودن، در سال ۲۰۲۱ حکمی صادر کرد که به بوکله اجازه داد در انتخابات ۲۰۲۴ شرکت کنه. او در این انتخابات با ۸۴.۶۵ درصد آرا پیروز شد.
• حذف محدودیت دوره ریاست جمهوری: در ژوئیه ۲۰۲۵، مجلس اصلاحیه‌ای رو تصویب کرد که محدودیت دوره‌های ریاست جمهوری رو به طور کامل حذف کرد و به بوکله اجازه میده به طور نامحدود در انتخابات شرکت کنه. همچنین تاریخ انتخابات بعدی از ۲۰۲۹ به ۲۰۲۷ منتقل شد.

تصویر عمومی و محبوبیت

با وجود انتقادها در مورد اقداماتش، نایب بوکله محبوبیت بسیار بالایی در داخل السالوادور داره.

• محبوبیت: نظرسنجی‌ها به طور مداوم محبوبیت او رو بالای ۸۰ درصد نشون میدن. یک نظرسنجی در اکتبر ۲۰۲۴، محبوبیت او رو ۸۹ درصد اعلام کرد که بالاترین میزان در بین رهبران جهان بود.
• خود توصیفی: بوکله در شبکه‌های اجتماعی خودش رو با عناوینی مثل «باحال‌ترین دیکتاتور جهان» و «پادشاه فیلسوف» توصیف کرده.
• واکنش‌های بین‌المللی: سیاست‌های او در آمریکای لاتین طرفدارانی پیدا کرده و سیاستمدارانی در کشورهایی مثل اکوادور، هندوراس و آرژانتین به دنبال اجرای مدل‌های مشابهی هستن. از طرف دیگه، دولت بایدن و نهادهای حقوق بشری از اقدامات او انتقاد کرده‌ان، در حالی که چهره‌های محافظه‌کار در آمریکا از او حمایت میکنن.