راهنمای جامع ویزا و مجوز کار در عراق

راهنمای کامل ویزای کار عراق برای تازه‌کارها

---

فصل اول: چرا مجوز کار در عراق اینقدر مهمه؟

اگه شرکتی بخواد توی عراق نیروی کار ماهر استخدام کنه، چه برای یه پروژه کوتاه مدت و چه برای پست‌های کلیدی و طولانی، به چیزی به اسم «مجوز کار» احتیاج داره. این مجوزها کلید اصلی برای دسترسی به نیروی کار عراقه. برای گرفتن این مجوزها باید با یه سری قوانین مثل اسپانسرشیپ ویزا و شرایط اقامت آشنا بود تا همه چیز قانونی و بدون دردسر پیش بره.

وقتی یه شرکت بتونه پروسه گرفتن مجوز کار رو خوب مدیریت کنه، از تاخیرهایی که معمولا به خاطر مدارک و تاییدیه پیش میاد جلوگیری میکنه و با قوانین کار محلی هم هماهنگ میشه. برای تیم‌های منابع انسانی (HR)، این موضوع باعث میشه بار کارهای اداری از روی دوششون برداشته بشه و بتونن روی کارهای مهم‌تری مثل برنامه‌ریزی برای نیروی کار و توسعه شرکت تمرکز کنن.

به طور کلی، کمتر از ۲۰۰ هزار نفر نیروی کار خارجی (Expat) در عراق مشغول به کار هستن. صنایع محبوبی که این افراد معمولا در اونها کار میکنن شامل شرکت‌های نفت و گاز، زیرساخت، سرمایه‌گذاری خارجی و بانکداری میشه.

فصل دوم: چالش‌ها و دست‌اندازهای مسیر گرفتن ویزا

گرفتن مجوز کار توی عراق یه سری سختی‌های خاص خودش رو داره. از قوانین سفت و سخت گرفته تا مدارک زیاد و پروسه‌هایی که زمان زیادی میبرن. این پیچیدگی‌ها نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، درک عمیق از قوانین محلی و تخصیص منابع درست داره.

اینجا یه لیست از مهم‌ترین چالش‌هایی که کارفرماها باهاش روبرو میشن رو میبینیم:

• تغییر مداوم قوانین: سیاست‌های مهاجرتی مرتب عوض میشن و این کار رو برای شرکت‌های جدید سخت میکنه.
• کمبود مهارت: توی بخش‌هایی مثل نفت، ساخت و ساز و مهندسی، کمبود نیروی متخصص وجود داره ولی شرایط سخت ویزا، استخدام رو پیچیده میکنه.
• قوانین استانی متفاوت: قوانین کار در استان‌های مختلف عراق با هم فرق دارن و این برای کارفرماها گیج کننده است.
• زمان طولانی پردازش ویزا: پروسه گرفتن ویزا گاهی اینقدر طول میکشه که برنامه‌ریزی استخدام و زمان‌بندی پروژه‌ها رو به هم میزنه.
• هزینه‌های بالا: هزینه‌های اسپانسرشیپ ویزا و رعایت قوانین، بودجه شرکت‌های کوچیک رو تحت فشار قرار میده.
• تست بازار کار (Labor Market Testing): شرکت‌ها باید ثابت کنن که هیچ نیروی کار محلی مناسبی برای اون موقعیت شغلی وجود نداره که این خودش یه مرحله اضافه و پیچیده است.
• تایید مهارت‌ها: تایید کردن مهارت‌های فنی و تخصصی مدیران ارشد، معمولا پروسه رو با تاخیر مواجه میکنه.
• چالش‌های جابجایی: پیدا کردن خونه و کمک به کارمند برای سازگار شدن با فرهنگ جدید، از چالش‌های دیگه است.
• ویزای سرمایه‌گذاری: ویزای سرمایه‌گذاری عراق فرصت‌های خوبی ایجاد میکنه اما گرفتن اون نیاز به دانش دقیق از جزئیات درخواست داره.

یکی از راه‌هایی که میشه این چالش‌ها رو دور زد، کار کردن با یه شرکت «کارفرمای ثبت شده» یا Employer of Record (EOR) هست. این شرکت‌ها به جای شما کارهای مربوط به استخدام، رعایت قوانین و مسائل اداری رو انجام میدن و پروسه گرفتن مجوز کار رو خیلی راحت‌تر میکنن.

فصل سوم: انواع ویزای کار و سناریوهای استخدام

هر فرد خارجی که بخواد توی عراق کار کنه، باید قبل از شروع به کار، مجوز کار معتبر بگیره. این قانون برای همه کارمندای خارجی، صرف نظر از نوع شغل یا مدت قرارداد، یکسانه. کارفرما مسئوله که مطمئن بشه نیروی کار خارجیش شرایط قانونی رو داره، وگرنه هم کارفرما و هم کارمند با مشکلات قانونی جدی روبرو میشن.

عراق چند نوع ویزای کاری مختلف داره که بسته به نیاز شغلی، باید نوع درستش انتخاب بشه.

نوع ویزا	توضیحات
ویزای کار (Work Visa)	برای افرادی که پیشنهاد شغلی تایید شده از یه کارفرمای عراقی دارن صادر میشه و به اسپانسرشیپ کارفرما احتیاج داره.
ویزای کار موقت (Temporary Work Visa)	برای ماموریت‌ها یا پروژه‌های کوتاه مدت داده میشه و معمولا برای مدت محدودی اعتبار داره.
ویزای تجاری (Business Visa)	برای فعالیت‌های مرتبط با کسب و کار مثل شرکت در جلسات یا کنفرانس‌هاست و برای استخدام تمام وقت مناسب نیست.

سناریوهای رایج برای استخدام در عراق

معمولا سه راه اصلی برای استخدام نیروی خارجی در عراق وجود داره:

1. اسپانسر شدن برای یک کارمند خارجی از طریق ویزای کار
   این رایج‌ترین راه برای شرکت‌هایی هست که میخوان نیروی خارجی تمام وقت استخدام کنن. برای این کار، کارفرما (یا یه شرکت EOR مثل Playroll) باید یه شخصیت حقوقی ثبت شده توی عراق داشته باشه و یه پیشنهاد شغلی قانونی به فرد بده.
   • نکات مهم برای کارفرما:
     • این ویزا حتما به اسپانسر احتیاج داره و کارمندای قراردادی یا فریلنسرها نمیتونن براش اقدام کنن.
     • کارمند باید توی محل کاری که براش تعیین شده بمونه، مگر اینکه اجازه جابجایی یا تغییر کارفرما رو بگیره.
     • زمان پردازش ویزا حدود ۲ تا ۴ هفته طول میکشه که به سفارت یا کنسولگری بستگی داره.
   • این روش برای چه کسانی بهتره؟ برای شغل‌های طولانی مدت که نیاز به حضور فیزیکی یا ترکیبی (هیبریدی) در عراق دارن.
2. استخدام یک پیمانکار یا فریلنسر خارجی در عراق
   متخصص‌های مستقلی که در عراق هستن میتونن به صورت قانونی با مشتری‌های بین‌المللی کار کنن بدون اینکه نیاز به اسپانسر داشته باشن. اما باید قوانین مالیاتی محلی رو رعایت کنن. شرکت‌های EOR میتونن توی این زمینه هم کمک کنن، مثلا در تنظیم قراردادهای محلی و پرداخت‌های بین‌المللی به یورو یا دلار.
   • این روش برای چه کسانی بهتره؟ برای فریلنسرها، مشاورها یا نقش‌های پروژه‌ای، به خصوص اگه اون فرد از قبل در عراق زندگی میکنه.
3. انتقال یک کارمند فعلی به عراق
   اگه بخواین یکی از کارمندای فعلی‌تون رو از یه کشور دیگه به عراق منتقل کنین، باز هم باید مراحل گرفتن ویزا و تنظیم حقوق و دستمزد رو طی کنین. حتی اگه اون کارمند جای دیگه برای شما کار میکنه، برای رعایت قوانین عراق به یه کارفرمای ثبت شده محلی احتیاج دارید. شرکت‌های EOR مثل Playroll میتونن تمام مراحل محلی رو انجام بدن، از جمله:
   • اسپانسرشیپ ویزای کار و کارهای اداری مهاجرت.
   • ثبت‌نام در ادارات محلی و سیستم‌های حقوق و دستمزد.
   • ثبت‌نام کارمند در مزایا و طرح‌های قانونی اجباری.
   • این روش برای چه کسانی بهتره؟ برای انتقال‌های داخلی، شرکت‌هایی که نیروی کار دورکار دارن و میخوان فعالیتشون رو در عراق گسترش بدن، یا برای حفظ استعدادها از طریق برنامه‌های جابجایی جهانی.

فصل چهارم: قوانین کلیدی کار در عراق

قانون کار عراق، به خصوص قانون شماره ۳۷ سال ۲۰۱۵، یه چارچوب قانونی مشخص برای کارمندای خارجی داره. ماده‌های ۳۰ و ۳۱ این قانون، رویه‌ها و الزامات گرفتن مجوز کار رو مشخص میکنن که برای همه خارجی‌هایی که توی بخش خصوصی عراق کار میکنن اجباریه.

ماده ۳۰ میگه:

«ادارات و کارفرماها حق ندارن هیچ کارگر خارجی رو در هر سمتی استخدام کنن، مگر اینکه اون فرد مجوز کار صادر شده از طرف وزارت کار رو گرفته باشه و هزینه‌اش رو هم پرداخت کرده باشه.»

ماده ۳۱ میگه:

«کارگر خارجی حق نداره هیچ کاری رو شروع کنه قبل از اینکه مجوز کار بگیره.»

دستورالعمل‌های اجرایی این قانون هم مشخص میکنن که یه فرد خارجی که خارج از عراقه و میخواد اونجا کار کنه، باید طبق ماده ۶ این دستورالعمل‌ها اقدام کنه:

1. فرد خارجی باید یه درخواست رسمی از طریق کارفرما یا نماینده رسمیش در عراق به وزارت کار و امور اجتماعی بده.
2. این درخواست باید شامل تمام اطلاعات لازم مثل مدارک تحصیلی و حرفه‌ای، اسم، ملیت، نوع کار، مدت قرارداد و اسم و آدرس کامل کارفرما باشه.
3. اداره کار و تامین اجتماعی در بغداد درخواست رو بررسی میکنه، تاییدیه‌های لازم رو میگیره و با مقامات مربوطه هماهنگ میکنه.
4. وقتی کارگر خارجی وارد عراق شد، باید ظرف هفت روز به اداره کار و تامین اجتماعی مراجعه کنه تا پروسه تایید نهایی و صدور مجوز کار انجام بشه.

الزامات قرارداد کاری

طبق قانون عراق، قراردادهای کاری باید این ویژگی‌ها رو داشته باشن:

• باید به زبان عربی نوشته بشن.
• در سه نسخه یکسان امضا بشن.
• باید شامل این موارد باشن: اسم و آدرس کارفرما، ماهیت کسب و کار، اسم و مشخصات کامل کارمند، نوع و مدت قرارداد، تاریخ شروع، حقوق و مزایا، ساعت کاری و حداقل ۲۱ روز مرخصی سالانه.

جریمه‌های عدم رعایت قوانین

اگه شرکتی قوانین مربوط به مجوز کار رو رعایت نکنه، طبق ماده ۱۰ مقررات استخدام اتباع خارجی، هم شرکت و هم کارمندای خارجیش به دادگاه کار احضار میشن. قانون برای متخلفان حبس از یک ماه تا شش ماه و جریمه نقدی بین صد تا سیصد دینار عراقی در نظر گرفته.

همچنین طبق ماده ۳۶ قانون کار، کارفرمایی که این قوانین رو رعایت نکنه، جریمه‌ای معادل سه برابر حداقل دستمزد روزانه تا سه برابر حداقل دستمزد ماهانه کارگر باید بپردازه.

چه کسانی از این قوانین معاف هستن؟

طبق ماده ۱۱ مقررات استخدام اتباع خارجی، چند گروه از این قوانین معاف هستن:

• افرادی که برای نهادهای بین‌المللی، هیئت‌های دیپلماتیک و کنسولگری‌های خارجی کار میکنن.
• اتباع خارجی که طبق معاهدات بین‌المللی که عراق هم عضو اونهاست، مجاز به فعالیت تجاری هستن.
• اتباع خارجی که مستقیما توسط دولت عراق استخدام میشن.
• کارگرهای خارجی که برای مدت کمتر از ۳۰ روز برای انجام کارهای تخصصی، تعمیرات یا مشاوره فنی به عراق آورده میشن.

فصل پنجم: راهنمای قدم به قدم گرفتن مجوز کار

پروسه گرفتن مجوز کار و ویزای عراق به دقت و تخصص نیاز داره. این مراحل کلی پروسه هستن:

1. قدم اول: مدارک لازم رو آماده کنید
   برای گرفتن مجوز کار در عراق، کارفرما و کارمند باید یه سری مدارک رو آماده کنن:
   • پاسپورت معتبر: پاسپورت کارمند باید حداقل شش ماه اعتبار داشته باشه.
   • قرارداد کاری: یه پیشنهاد شغلی رسمی یا قرارداد از یه کارفرمای عراقی لازمه.
   • گواهی پزشکی: یه معاینه پزشکی که سلامت کارمند رو تایید کنه، اجباریه.
   • گواهی عدم سوء پیشینه: ممکنه لازم باشه ثابت کنید که سابقه کیفری ندارید.
   • فرم درخواست: فرم تکمیل شده درخواست مجوز کار.
   • عکس: عکس‌های جدید در اندازه پاسپورت.
   • پرداخت هزینه‌ها: پرداخت تمام هزینه‌های مربوط به پردازش درخواست.
2. قدم دوم: گرفتن تاییدیه از وزارت کار
   کارفرما باید از وزارت کار و امور اجتماعی برای استخدام نیروی خارجی تاییدیه بگیره.
3. قدم سوم: ارسال مدارک و درخواست ویزا
   مدارک لازم، از جمله کپی پاسپورت، قرارداد کاری و گواهی‌های مختلف باید به مقامات مربوطه تحویل داده بشه. بعد از اون، باید در سفارت یا کنسولگری عراق در کشور خودتون برای ویزای کار درخواست بدید.
4. قدم چهارم: اقدامات بعد از ورود به عراق
   وقتی کارمند وارد عراق میشه، یه سری کارهای مهم دیگه هم باید انجام بده:
   • فعال‌سازی ویزا: دارندگان ویزای چندبار ورود باید ظرف ۱۵ روز کاری بعد از ورود، پاسپورتشون رو به همراه نتایج تایید شده آزمایش خون (هپاتیت B، C و HIV) به وزارت کشور ارائه بدن تا برچسب ویزای خروج و ورود چندباره (MEEV) رو دریافت کنن.
   • جریمه دیرکرد: قبلا جریمه تاخیر در فعال‌سازی ویزا ۵۰۰,۰۰۰ دینار بود. اما از ۲۸ نوامبر ۲۰۱۷، قوانین سخت‌گیرانه‌تر شدن. اگه فردای روز پانزدهم برای فعال‌سازی اقدام کنید، جریمه ۱۰۰,۰۰۰ دینار عراقی (حدود ۸۲ دلار) هست. برای هر روز تاخیر بعد از اون، روزی ۱۰,۰۰۰ دینار عراقی (حدود ۸ دلار) به جریمه اضافه میشه تا سقف ۵,۰۰۰,۰۰۰ دینار (حدود ۴۳۵۰ دلار).
   • تکمیل فرآیند مجوز کار: کارمند باید ظرف هفت روز بعد از ورود به عراق، به اداره کار و تامین اجتماعی مراجعه کنه تا فرآیند صدور مجوز کار نهایی بشه.
   • آزمایش خون و کارت اقامت: بعد از ورود به عراق، باید در یکی از کلینیک‌های وزارت بهداشت آزمایش خون برای HIV/AIDS انجام بدید. بعد از اون میتونید کارت اقامت (Residency ID) بگیرید که صدورش حدود ۲ تا ۴ روز کاری طول میکشه.

فصل ششم: تمدید، هزینه‌ها و نکات تکمیلی

مدت اعتبار و تمدید مجوز کار

مجوزهای کار در عراق معمولا برای یک سال صادر میشن و به صورت سالانه قابل تمدید هستن. کارفرماها باید حداقل یک ماه قبل از تموم شدن اعتبار مجوز، برای تمدید اون اقدام کنن تا مشکلی برای وضعیت استخدامی کارمند پیش نیاد.

قانون جدید برای تمدید ویزا (از نوامبر ۲۰۱۹)

یه قانون جدید و مهم که از ۶ نوامبر ۲۰۱۹ اجرا شده اینه که کارمندای خارجی فقط میتونن یک سال در میون ویزای کار جدیدشون رو از داخل عراق بگیرن. یعنی سال اول میتونن داخل عراق ویزاشون رو تمدید کنن، اما برای سال دوم باید با گرفتن ویزای خروج، از عراق خارج بشن و منتظر بمونن تا دعوت‌نامه جدید (LOI) از طرف وزارت کشور صادر بشه. این پروسه میتونه تا دو ماه طول بکشه. بعد از صدور دعوت‌نامه، باید ویزای جدید رو از کنسولگری بگیرن و دوباره وارد عراق بشن. این قانون جدید میتونه باعث افزایش هزینه‌ها و ایجاد وقفه در کار بشه.

هزینه‌های ویزا و مجوز کار

هزینه‌ها بسته به نوع و مدت ویزا متفاوته. برای اطلاع از هزینه‌های دقیق، بهتره با نزدیک‌ترین سفارت عراق مشورت کنید. اما به عنوان یه نمونه، شرکت‌هایی که قرارداد دولتی یا مجوز سرمایه‌گذاری دارن، برای درخواست باید مبلغ ۱,۰۰۰,۰۰۰ (یک میلیون) دینار عراقی و برای هر مجوز کار صادر شده مبلغ ۲۵۰,۰۰۰ (دویست و پنجاه هزار) دینار عراقی پرداخت کنن.

نوع ویزا	هزینه درخواست
ویزای کار	متغیر، باید از سفارت محلی سوال شود
ویزای کار موقت	متغیر، باید از سفارت محلی سوال شود
ویزای تجاری	متغیر، باید از سفارت محلی سوال شود

زمان پردازش

پردازش ویزا و مجوز کار معمولا دو تا چهار هفته بعد از ارسال تمام مدارک طول میکشه. البته اگه درخواست اطلاعات اضافی بشه یا حجم درخواست‌ها بالا باشه، ممکنه تاخیر هم پیش بیاد.

ویزای دیجیتال نومد (Digital Nomad)

در حال حاضر عراق ویزای مشخصی برای دیجیتال نومدها (افرادی که از راه دور برای شرکت‌های خارجی کار میکنن) نداره. این افراد باید با مقامات مهاجرتی عراق مشورت کنن تا ببینن چه گزینه‌هایی برای ویزا دارن. معمولا باید مدارکی مثل اثبات محل اقامت در عراق و تمکن مالی رو ارائه بدن.

ویزای همراهان (Dependent Visa)

کارمندای خارجی که مجوز کار و اقامت معتبر دارن، معمولا میتونن برای اعضای درجه یک خانواده‌شون (همسر و فرزندان مجرد زیر ۱۸ سال) هم درخواست ویزای همراه بدن. پروسه این کار شبیه درخواست اقامت خود فرد هست ولی به مدارک اضافی مثل سند ازدواج و شناسنامه برای اثبات رابطه نیاز داره.

فصل هفتم: راه حل جایگزین – استفاده از شرکت‌های EOR

همونطور که دیدید، پروسه گرفتن ویزا میتونه پیچیده و زمان‌بر باشه. یه راه حل مدرن برای ساده کردن این فرآیند، استفاده از شرکت‌های «کارفرمای ثبت شده» (Employer of Record) یا به اختصار EOR هست.

EOR چیه؟

به زبان ساده، EOR یه شرکت واسطه است که به صورت قانونی کارمندای شما رو در یک کشور دیگه استخدام میکنه. یعنی اون شرکت به عنوان کارفرمای رسمی و قانونی کارمند شما در عراق ثبت میشه و تمام مسئولیت‌های حقوقی، مالیاتی و اداری رو به عهده میگیره. اینجوری شما بدون نیاز به ثبت شرکت در عراق، میتونید نیروی کار استخدام کنید. شرکت‌هایی مثل Multiplier، Velocity Global و Playroll نمونه‌هایی از این سرویس‌دهنده‌ها هستن.

مزایای استفاده از EOR چیه؟

1. تخصص در قوانین محلی: این شرکت‌ها به تمام قوانین کار، ویزا، حقوق و دستمزد و مالیات عراق مسلط هستن و ریسک جریمه شدن یا مشکلات قانونی رو کم میکنن.
2. دسترسی سریع به استعدادها: چون نیازی به تاسیس شرکت محلی ندارید، میتونید خیلی سریع و در عرض چند روز نیروی کار ماهر در عراق رو استخدام کنید.
3. انعطاف‌پذیری: به راحتی میتونید هم نیروی تمام وقت و هم پیمانکار مستقل استخدام کنید و تیمتون رو بر اساس نیاز پروژه‌ها بزرگ یا کوچیک کنید.
4. تجربه بهتر برای کارمند: این شرکت‌ها فرآیند استخدام و ارائه مزایا رو برای کارمندای بین‌المللی ساده میکنن و باعث میشن اونها حس بهتری داشته باشن.
5. صرفه‌جویی در زمان و هزینه: با سپردن کارهای اداری، حقوق و دستمزد و مجوزهای کار به EOR، هم در زمان صرفه‌جویی میکنید و هم از هزینه‌های بالای تاسیس یه شخصیت حقوقی در عراق جلوگیری میکنید.

مقایسه استخدام سنتی با کمک EOR

ویژگی	فرآیند سنتی	با کمک EOR
تاسیس شخصیت حقوقی	لازم است: باید یک شرکت در عراق ثبت کنید.	لازم نیست: EOR به عنوان کارفرمای قانونی عمل میکنه.
زمان استخدام	طولانی: ماه‌ها طول میکشه.	سریع: میتونه در عرض چند روز انجام بشه.
دانش قوانین محلی	مسئولیت با شماست: باید خودتون قوانین پیچیده رو یاد بگیرید.	تخصص EOR: اونها به تمام قوانین مسلط هستن.
ریسک و انطباق با قوانین	بالا: ریسک جریمه و مشکلات قانونی با شماست.	کم: EOR ریسک‌ها رو مدیریت میکنه.
کارهای اداری	زیاد: مدیریت حقوق، مالیات و مزایا با شماست.	کم: EOR همه این کارها رو انجام میده.
هزینه	بالا: هزینه‌های ثبت شرکت، مشاور حقوقی و…	مقرون به صرفه: هزینه‌های اولیه کمتره.

در نهایت، همکاری با یه EOR باتجربه، فرآیند پیچیده گرفتن مجوز کار در عراق رو به یه تجربه ساده تبدیل میکنه. این کار به تیم شما اجازه میده تا روی کارهای اصلی و رشد کسب و کارتون تمرکز کنید و با خیال راحت از پتانسیل نیروی کار عراق استفاده کنید.