یک مطالعه جدید که با اسکن مغزی انجام شده، نشون میده وقتی آدما به آینده فکر میکنن، فعالیت مغزی افراد خوشبین الگوهای مشابهی داره. اما در طرف مقابل، الگوهای مغزی افراد بدبین خیلی متنوعه و هر کدوم با بقیه فرق داره. این تحقیق که نتایجش روز دوشنبه در ژورنال Proceedings of the National Academy of Sciences USA منتشر شد، به دانشمندا کمک میکنه تا تفاوت بین خوشبینی و بدبینی رو در مغز بهتر بفهمن.
قانون «آنا کارنینا» و ارتباطش با مغز
لئو تولستوی، نویسنده معروف، رمان «آنا کارنینا» رو با این جمله شروع میکنه: «همه خانواده‌های خوشبخت شبیه هم هستن؛ اما هر خانواده بدبخت، به روش خودش بدبخته». به نظر میرسه این جمله یک حقیقت اساسی رو در خودش داره که فراتر از روابط خانوادگیه. دانشمندای علوم اعصاب در یک تحقیق جدید در مورد خوشبینی، به یک اصل مشابه رسیدن: افراد خوشبین وقتی به اتفاقای آینده فکر میکردن، الگوهای فعالیت مغزی مشابهی در یک ناحیه کلیدی مغز داشتن، اما الگوی مغزی هر فرد بدبین منحصر به فرد بود. این موضوع از اونجایی مهمه که خوشبینی با سلامت جسمی، روانی و اجتماعی بهتر در ارتباطه.
کونیاکی یاناگیساوا، نویسنده اصلی این مقاله و روانشناس در دانشگاه کوبه ژاپن، میگه: «ما معمولن فکر میکنیم تصور آینده یک کار عمیقن شخصی و ذهنیه. اما مطالعه ما نشون میده که، به خصوص برای افراد خوشبین، روشی که مغز ما این کار رو انجام میده میتونه شبیه به هم باشه». اون اضافه میکنه که این چهارچوب‌های شناختی مشترک برای تصور آینده، شاید توضیح بده که چرا ما با بعضی آدما بیشتر «کلیک» میکنیم.
مطالعات قبلی نشون داده بودن که افراد خوشبین شبکه‌های اجتماعی بزرگتری دارن و توسط هم‌سن و سالای خودشون بیشتر پذیرفته میشن. یاناگیساوا میخواست بفهمه که «آیا این موفقیت اجتماعی فقط به شخصیت ربط داره، یا اینکه افراد خوشبین ممکنه یک مکانیسم مغزی بنیادین مشترک داشته باشن که برقراری ارتباط اجتماعی رو براشون راحت‌تر میکنه».
این تحقیق چجوری انجام شد؟
محقق‌ها برای این مطالعه، مغز شرکت‌کننده‌ها رو با دستگاه تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی (fMRI) اسکن کردن. روند کار به این شکل بود:
- وظیفه شرکت‌کننده‌ها: اونا باید اتفاقای مشخصی رو در آینده تصور میکردن که برای خودشون یا همسرشون اتفاق میفته. بعضی از این اتفاقا مثبت بودن و بعضی دیگه خنثی یا منفی.
- سنجش خوشبینی: بعد از اسکن، شرکت‌کننده‌ها یک پرسشنامه رو پر کردن تا سطح خوشبینی یا بدبینی‌شون مشخص بشه.
- تکرار آزمایش: این تحقیق دو بار انجام شد، یک بار با گروهی شامل ۳۷ شرکت‌کننده و بار دوم با گروهی شامل ۵۰ شرکت‌کننده.
نتایج اسکن مغزی چی میگه؟
برای تحلیل اسکن‌های مغزی، محقق‌ها روی یک ناحیه خاص تمرکز کردن که موقع تصور آینده خیلی فعاله: «مدیال پریفرونتال کورتکس» که درست در وسط و جلوی مغز قرار گرفته. اونا الگوهای فعالیت مغزی رو در هر جفت ممکن از شرکت‌کننده‌ها با هم مقایسه کردن و با آزمون‌های آماری، میزان شباهت این فعالیت‌ها رو سنجیدن.
نتیجه این بود که فقط جفت‌هایی که هر دو نفرشون خوشبین بودن، فعالیت مغزی مشابهی داشتن. در جفت‌هایی که یک نفر یا هر دو نفر بدبین‌تر بودن، الگوهای مغزی با هم تفاوت داشت. محقق‌ها همچنین متوجه شدن که افراد خوشبین، تفاوت بیشتری بین الگوهای مغزی برای اتفاقای مثبت و منفی نشون میدن تا افراد بدبین.
یک اصل کلی برای روابط اجتماعی؟
چند تا مطالعه قبلی هم در مورد ویژگی‌های اجتماعی «مثبت» به نتایج مشابهی رسیده بودن. یک مطالعه اسکن مغزی در سال ۲۰۲۲ نشون داد افرادی که جایگاه محوری در شبکه اجتماعی خودشون دارن، الگوهای فعالیت مغزی شبیه به هم دارن، اما افرادی که کمتر در مرکز توجه هستن، تفاوت‌های فردی زیادی دارن. همین الگو در مطالعه دیگه‌ای در مورد افرادی با سطح تنهایی کم در مقابل زیاد هم دیده شد.
الیسا بک، یک دانشمند علوم اعصاب اجتماعی که الان در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی کار میکنه و نویسنده اصلی اون دو مطالعه بوده، از این نتایج به عنوان نمونه‌هایی از «اصل آنا کارنینا» یاد میکنه.
«یک تفسیر جالب، که با اصل آنا کارنینا همخوانی داره، اینه که ممکنه راه‌های مختلف زیادی برای بدبین بودن وجود داشته باشه، در حالی که افراد خوشبین تمایل دارن روی چند مدل ذهنی مشترک از یک آینده امیدوارکننده متمرکز بشن». اون معتقده این مطالعات در کنار هم «ممکنه به یک اصل کلی‌تر اشاره کنن: اینکه روی یک موج بودن با دیگران، یک مکانیسم بنیادینه که زیربنای تجربه ارتباط اجتماعی رو تشکیل میده».
الیسا بک
سوالای جدیدی که پیش میاد
اگه واقعن یک «اصل آنا کارنینا» برای ویژگی‌های اجتماعی مثبت وجود داشته باشه، دلیلش چیه؟ به هر حال، ویژگی‌هایی که ما «مثبت» میدونیم در جوامع مختلف فرق میکنه، پس خطر سوگیری فرهنگی وجود داره. یاناگیساوا فکر میکنه که شاید همین ارزش‌های فرهنگی باعث این اثر میشن؛ یعنی این ارزش‌ها آدما رو به سمت یک هدف مشخص که در جامعه ارزشمنده، مثل خوشبین بودن یا داشتن ارتباطات اجتماعی زیاد، هدایت میکنن و شاید باعث میشن اون افراد در طول زمان شبیه به هم فکر و رفتار کنن.
این احتمال هم وجود داره که خوشبینی، اونجوری که در این مطالعه اندازه‌گیری شده، با ویژگی‌های دیگه‌ای مثل سطح تنهایی آدما یا جایگاهشون در یک شبکه اجتماعی همپوشانی داشته باشه. بک میگه: «این یافته‌های همگرا یک سوال مهم در مورد همپوشانی بین مفاهیمی مثل خوشبینی، تنهایی و محوریت در شبکه اجتماعی ایجاد میکنه. از اونجایی که مطالعه جدید، تنهایی یا موقعیت در شبکه اجتماعی رو کنترل نکرده و کار قبلی من هم خوشبینی رو کنترل نکرده بود، مشخص نیست که این ابعاد چقدر با هم همپوشانی دارن یا از هم متمایز هستن».
خوشبینی همیشه هم خوب نیست
خوشبینی و بدبینی ویژگی‌های ثابتی نیستن؛ معمولن با بالا رفتن سن تغییر میکنن، هرچند این روند در فرهنگ‌های مختلف متفاوته. ضمن اینکه خوشبینی همیشه هم یک ویژگی بی‌چون و چرا خوب نیست. آلیا دویت، روانشناسی در دانشگاه وایکاتو در نیوزلند که در زمینه تفکر درباره آینده تحقیق میکنه، میگه: «خوشبینی افراطی ممکنه همیشه چیز خوبی نباشه، چون ممکنه باعث بشه اونجوری که باید برای آینده برنامه‌ریزی نکنیم». او همچنین اضافه میکنه: «بدبینی ممکنه در بعضی شرایط یک ویژگی مثبت و مفید باشه؛ شواهدی وجود داره که بعضی آدما میتونن از «بدبینی تدافعی» استفاده کنن، که در واقع میتونه بهشون کمک کنه برای آینده بهتر آماده بشن».
دیدگاهتان را بنویسید