این روزها بحث هوش مصنوعی و به خصوص «دیپ‌فیک» خیلی داغه. دیپ‌فیک به زبان ساده یعنی ساختن ویدیوها یا عکس‌های جعلی با استفاده از هوش مصنوعی که خیلی واقعی به نظر میرسن. حالا تصور کنین از چهره، بدن یا صدای شما بدون اجازه در چنین محتواهایی استفاده بشه. این موضوع انقدر جدی شده که پارلمان هلند داره به فکر یک راه حل اساسی میفته: دادن حق کپی رایت به افراد روی چهره، بدن و صدای خودشون.
این ایده از یک پست اینستاگرامی از صفحه «DutchBreakingNews» شروع شد که اعلام کرد نمایندگان پارلمان هلند میخوان با این کار، قدم بزرگی برای مبارزه با دیپ‌فیک‌های مضر آنلاین بردارن. با توجه به اینکه کلاهبرداری و سواستفاده‌های مرتبط با دیپ‌فیک به سرعت در حال افزایشه، این قانون جدید هدفش حفاظت از حریم خصوصی افراده و راه رو برای پیگیری قانونی باز میکنه. البته این قانون شامل طنز و نقیضه نمیشه، ولی قربانی‌های ویدیوهای جعلی و مضر بالاخره میتونن سازنده‌ها و پلتفرم‌ها رو پاسخگو کنن.
این موضوع فقط در اینستاگرام مطرح نشده. وبسایت «NL Times» هم در تاریخ ۱۵ جولای ۲۰۲۵ به شکل مفصل به این قضیه پرداخته. طبق گزارش اونها، اکثریت پارلمان هلند از دولت میخوان که برای مقابله با سواستفاده آنلاین از تصاویر مردم، اقدامات بیشتری انجام بده. چهار نماینده مجلس به اسم‌های هانکه فان در ورف (از حزب D66)، جسی سیکس دیکسترا (از حزب NSC)، باربارا کاتمان (از حزب GroenLinks-PvdA) و اینگرید میشون-درکزن (از حزب VVD) این پیشنهاد رو مطرح کردن. ایده اصلی اونها اینه که از مدل دانمارک پیروی کنن.
دانمارک به عنوان اولین کشور اروپایی، به تازگی قانونی رو تصویب کرده که به شهروندانش حق کپی رایت روی ظاهر و صداشون رو میده. نمایندگان هلندی معتقدن که گسترش قانون کپی رایت به این شکل، میتونه در پیگرد کیفری سازندگان دیپ‌فیک خیلی کمک کنه. این عکس‌ها و ویدیوها که اغلب ماهیت نامناسبی دارن، معمولا به شکلی ساخته میشن که تشخیص دادنشون از واقعیت تقریبا غیرممکنه.
این چهار حزب هلندی از دولت دو تا چیز میخوان:
- بررسی کنن که آیا قانون کپی رایت فعلی هلند برای مقابله با دیپ‌فیک‌ها مناسب هست یا نه.
- با شرکت‌های بزرگ فناوری برخورد جدی‌تری داشته باشن، چون معتقدن این شرکت‌ها برای جلوگیری از پخش تصاویر جعلی در پلتفرم‌هاشون کار خاصی انجام نمیدن.
خانم فان در ورف به «اثرات ویرانگری» که پورنوگرافی جعلی روی قربانیان و خانواده‌هاشون میذاره اشاره میکنه و میگه: «اگه شرکت‌های بزرگ فناوری از اقدام کردن خودداری کنن، این وظیفه سیاستمدارهاست که وارد عمل بشن. به همین دلیله که هلند، مثل دانمارک، باید قانون کپی رایت رو گسترش بده. هر کسی باید بتونه کنترل چهره، بدن و صدای خودش رو در اختیار داشته باشه».
این خبر در شبکه‌های اجتماعی مختلفی مثل ایکس (توییتر سابق) و فیسبوک هم توسط صفحه «NL Times» به اشتراک گذاشته شد و واکنش‌هایی رو به همراه داشت.
نگاهی عمیق‌تر به طرح دانمارک
برای اینکه بفهمیم هلند دقیقا میخواد چه مسیری رو بره، باید به طرح دانمارک نگاه کنیم. وبسایت «CoolTechZone» در مقاله‌ای به تاریخ ۱۵ جولای ۲۰۲۵ به این موضوع پرداخته. وزیر فرهنگ دانمارک، یاکوب انگل-اشمیت، به دنبال اصلاح قانون کپی رایته تا شهروندان حق کپی رایت روی بدن، چهره و صدای خودشون رو داشته باشن. به گفته آقای انگل-اشمیت، سرقت صدای یک نفر، چهره یا ویژگی‌هاش با هوش مصنوعی خیلی راحت شده و به همین دلیل، او میخواد جلوی انتشار محتوای دستکاری شده در اینترنت رو بگیره.
ما با این لایحه یک پیام واضح میدیم که هر کسی حق مالکیت بر بدن، صدا و ویژگی‌های چهره خودش رو داره، چیزی که ظاهرا قانون فعلی در برابر هوش مصنوعی مولد از مردم محافظت نمیکنه. انسان‌ها رو میشه از ماشین کپی دیجیتال رد کرد و برای انواع اهداف ازشون سواستفاده کرد و من حاضر نیستم این رو بپذیرم.
وزیر فرهنگ دانمارک در مصاحبه با روزنامه گاردین
وقتی این قانون تصویب بشه، شهروندان دانمارکی این حق رو دارن که از پلتفرم‌های آنلاین بخوان تصاویر و ویدیوهای دیپ‌فیک رو در صورتی که بدون رضایت اونها به اشتراک گذاشته شده، حذف کنن. اگه پلتفرم‌ها به این قانون جدید عمل نکنن، با جریمه‌های سنگینی روبرو میشن. وزیر اضافه کرده: «به همین دلیله که من معتقدم پلتفرم‌های فناوری این موضوع رو خیلی جدی میگیرن».
البته یک استثنا هم وجود داره: نقیضه و طنز. این موارد حتی با استفاده از فناوری هوش مصنوعی همچنان مجاز خواهند بود. اما همین جا یک خطر وجود داره: چی به عنوان طنز در نظر گرفته میشه و چی نه؟ بارت فان در اسلوت، کارشناس هوش مصنوعی و مقررات، در گفتگو با رسانه هلندی «NOS» گفته: «آزادی بیان چیز بزرگیه، به خصوص در بحث‌های سیاسی. پس باید استثنا وجود داشته باشه. اما این منجر به این بحث میشه: آیا این مورد جزو استثنا قرار میگیره یا نه؟ هر کسی که یک دیپ‌فیک بسازه، به زودی خواهد گفت: من استثنای این قانون هستم».
با این حال، وزارت فرهنگ دانمارک تونسته حمایت اکثریت پارلمان رو جلب کنه و نه نفر از ده نماینده از این طرح حمایت کردن. انگل-اشمیت امیدوار هست که کشورهای دیگه هم از دانمارک الگوبرداری کنن. او قصد داره از ریاست دوره‌ای دانمارک بر اتحادیه اروپا برای به اشتراک گذاشتن این طرح با سایر کشورهای عضو استفاده کنه.
نگاه اتحادیه اروپا به هوش مصنوعی و کپی رایت
موضوع دیپ‌فیک و کپی رایت فقط به هلند و دانمارک محدود نمیشه. این یک چالش اروپاییه. در مقاله‌ای که توسط متیو جیتون، کارشناس استراتژی و لابی‌گری در لینکدین در تاریخ ۱۷ جولای ۲۰۲۵ منتشر شده، به یک مطالعه جامع از کمیته امور حقوقی پارلمان اروپا (JURI) پرداخته شده که به تنش‌های بین هوش مصنوعی مولد و کپی رایت اختصاص داره. این سند بیش از سیصد صفحه‌ای، توانایی چارچوب قانونی فعلی برای تنظیم مدل‌هایی رو زیر سوال میبره که میتونن کل میراث متنی، صوتی و تصویری اتحادیه اروپا رو تجزیه، هضم و بازسازی کنن.
به نظر میرسه اروپا بر سر یک دو راهی بزرگ قرار گرفته: یا از خلاقیت منحصربه‌فرد انسانی محافظت کنه، یا تسلیم استانداردسازی الگوریتمی بشه که تنوع فرهنگی رو به نفع چند پلتفرم بزرگ فرامنطقه‌ای از بین میبره.
ریشه مشکل کجاست؟
در قلب این تنش‌ها، ماده ۴ دستورالعمل ۲۰۱۹/۷۹۰ در مورد کپی رایت در بازار واحد دیجیتال قرار داره. این ماده، استخراج متن و داده (TDM) رو برای اهداف تحقیقاتی مجاز میدونه، به شرطی که دارندگان حقوق از قبل مخالفت خودشون رو اعلام نکرده باشن (Opt-out). این ایده در سال ۲۰۱۹ شاید خوب به نظر میرسید، اما در برابر اشتهای سیری‌ناپذیر مدل‌های هوش مصنوعی که از سال ۲۰۲۳ به کار گرفته شدن، ناکافی به نظر میرسه. توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی که نمیتونن به شکل موثر آثار محافظت شده رو شناسایی و حذف کنن، پشت این استثنا پنهان میشن، در حالی که خالقان آثار از استفاده گسترده و بدون دستمزد از کاتالوگ‌هاشون شکایت دارن. مطالعه JURI نشون میده که در حال حاضر کمتر از ۲ درصد از محتوای اروپایی با برچسب قابل خوندن توسط ماشین برای مخالفت (opt-out) علامت‌گذاری شده که برای جلوگیری از جمع‌آوری بی‌رویه داده‌ها کافی نیست.
یک راه حل پیشنهادی: شفافیت و اجازه قبلی
با توجه به این مشکل، محققان پارلمان اروپا یک تغییر منطقی رو پیشنهاد میکنن: به جای سیستم مخالفت داوطلبانه، یک سیستم کسب اجازه قبلی (ex ante) ایجاد بشه. این سیستم بر یک رجیستری واحد و یکپارچه متکی خواهد بود که تحت نظارت EUIPO (دفتر مالکیت معنوی اتحادیه اروپا) و متصل به دفتر آینده هوش مصنوعی باشه. مدل‌های هوش مصنوعی ملزم میشن که قبل از آموزش، لیست رمزنگاری شده منابع داده خودشون رو منتشر کنن. این شفافیت، اولین ستون از یک «آزمون سه ستونی» رو تشکیل میده: اینکه بدونیم کدوم آثار، چطور و چرا استفاده میشن.
اصالت در عصر الگوریتم‌ها
ستون دوم بر مفهوم «اصالت» بنا شده که یک معیار اصلی در کپی رایت اروپاست. این مطالعه تاکید میکنه که یک اثر برای اینکه تحت حمایت کپی رایت قرار بگیره، باید یک سهم انسانی «به اندازه کافی خلاقانه» داشته باشه. بنابراین، محتوایی که به شکل کامل توسط هوش مصنوعی تولید شده، در مالکیت عمومی باقی میمونه، مگر اینکه کاربر یک دخالت تعیین‌کننده داشته باشه – مثل انتخاب مفهومی، تنظیم دقیق مدل یا گزینش دقیق. به همین دلیل، مطالعه خواستار یک تعریف پان-اروپایی از «اثر با کمک هوش مصنوعی» شده.
منابع
- https://www.reddit.com/r/technology/comments/1m44onf/dutch_parliament_considering_copyright_on_faces/
- Dutch parliament considering copyright on faces, voices in fight against deepfakes | NL Times
- NL Times on X: “Dutch parliament considering copyright on faces, voices in fight against deepfakes https://t.co/6WcsQOosGs” / X
- Danish people get copyright on facial features| CoolTechZone
- GENERATIVE AI AND COPYRIGHT: THE EUROPEAN PARLIAMENT FACES THE DILEMMA OF DIGITAL CREATIVITY
- NL Times | Facebook
- https://debuglies.com/2025/07/19/the-netherlands-strategic-balancing-act-navigating-economic-resilience-taiwan-security-and-human-rights-in-the-context-of-us-prc-competition-and-eu-strategic-autonomy-in-2025/
- What went right this week: the good news that matters – Positive News
دیدگاهتان را بنویسید